Læknablaðið - 01.07.2022, Blaðsíða 18

338 L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108
R A N N S Ó K N
Inngangur
Lífaldur íslensku þjóðarinnar hefur hækkað og eru meðallífslíkur
Íslendinga með því hæsta sem gerist í heiminum (82,5 ár). Í aldurs-
hópnum 70 ára og eldri eru 8,3% íbúar í hjúkrunar- og dvalarrým-
um samkvæmt Hagstofu Íslands, þessi hópur er fjölveikur og lifir
við langvinna sjúkdóma, skerta færni og hefur takmarkaða sjálfs-
björg.1,2 Meðalaldur íbúa á íslenskum hjúkrunarheimilum hefur
farið hækkandi síðustu ár og er um 84,7 ár,3 samhliða hefur
heilsufar þeirra versnað og eins árs lifun nýfluttra lækkað úr 73,4%
í 66,5%.4 Meirihluti íbúa er með heilabilunarsjúkdóma (39%) eða
Alzheimer (29%)5 en heilabilaðir eru útsettari fyrir verri munn-
heilsu en heilsuhraustari íbúar. 6
Minnisglöp, sjónskerðing og skert hreyfigeta geta valdið öldr-
uðum vandkvæðum við venjubundin verk eins og daglega munn-
og tannhirðu.2 Öldrun getur aukið hættu á munnkvillum og stefnt
munnheilbrigði í voða,7,8 en sjúkdómsbyrði munnkvilla er tengd
við slæmt heilsufar að mati aldraðra, verri andlega líðan og aukna
dánartíðni.1 Því er mikilvægt að heilbrigðisstarfsfólk á hjúkr-
unarheimilum sé vel meðvitað um mikilvægi góðrar munnheilsu.
Munnurinn er fyrsta stig meltingar, með góðri tann- og munn-
heilsu og eðlilegum styrk í munni er hægt að nærast betur. Mikil-
vægt er að kynging sé virk í fæðuinntöku auk þess sem tennur,
Aðalheiður Svana Sigurðardóttir1
lýðheilsufræðingur
Ólöf Guðný Geirsdóttir2 næringarfræðingur
Inga B. Árnadóttir1
tannlæknir
Alfons Ramel2
næringarfræðingur
1Tannlæknadeild Háskóla Íslands, 2matvæla- og næringarfræðideild Háskóla
Íslands.
Fyrirspurnum svarar Aðalheiður Svana Sigurðardóttir, adalhsvana@hi.is
Á G R I P
TILGANGUR
Erlendar rannsóknir benda til þess að munnheilsa íbúa á dvalar- og
hjúkrunarheimilum sé slæm, munnkvillar séu algengir og að íbúar þurfi á
tannlækningum að halda. Markmið rannsóknarinnar var að kanna ástand
munnheilsu íbúa dvalar- og hjúkrunarheimila hér á landi og skoða tengsl
hennar við líðan og lífsgæði þeirra.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Íbúum (N=82) á tveimur dvalar- og hjúkrunarheimilum í Reykjavík var boðin
þátttaka í þessari lýsandi þversniðsrannsókn. Munnheilsa íbúa var skoðuð
á vettvangi og þátttakendur svöruðu spurningalista sem mat neikvæð áhrif
slæmrar munnheilsu á lífsgæði.
NIÐURSTÖÐUR
Alls luku 89% (N=73) rannsókninni, meðalaldur var 86,8 ár (sf=5,7, spönn
73-100 ár). Þriðjungur íbúa var með eigin tennur og sambærilegur fjöldi
var með tennur og lausa parta, en 41,5% íbúa voru alfarið tannlausir.
Klínísk skoðun á munnheilsu sýndi að hátt hlutfall íbúa (67%) var með
ómeðhöndlaða munnkvilla. Íbúar með verstu munnheilsuna upplifðu að
hún hefði marktækt neikvæðari áhrif á lífsgæði (p=0,014), færniskerðingu
(p=0,002) og líkamleg óþægindi (p=0,000) en þeir sem voru betur tenntir í
þessari rannsókn. Helstu vandamál vegna slæmrar munnheilsu tengdust
tyggingargetu og erfiðleikum við að matast sem hafði áhrif á fæðuval og
getur leitt til ófullnægjandi mataræðis.
ÁLYKTANIR
Endurskoða þarf þjónustuúrræði á hjúkrunarheimilum og tryggja að
starfsfólk hafi sértæka þekkingu á vandamálum tengdum munnheilsu, sem
kunna að hrjá íbúa. Samstillt átak opinberra aðila og heilbrigðisstarfsfólks
þarf til að tryggja úrræði við hæfi á hjúkrunarheimilum þegar kemur að því
að viðhalda einstaklingsbundinni munnheilsu íbúa og tengdum lífsgæðum
ævina á enda.
Munnkvillar aldraðra algengir á
hjúkrunarheimilum, þörf fyrir breytingar
á heilbrigðisþjónustu