Læknablaðið - 01.07.2022, Blaðsíða 14

334 L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108
R A N N S Ó K N
saman við 1,5% í lyfjameðferðarhópnum. Þegar ábendingar sjúk-
linga fyrir þræðingu voru skoðaðar kom í ljós að 95,0% STEMI-
sjúklinga fengu meðferð með kransæðavíkkun en sjúklingar sem
jafnframt höfðu lokusjúkdóma voru í 28 af 43 tilfellum (65,1%)
meðhöndlaðir með hjartaloku- og kransæðahjáveitu í sömu að-
gerð.
Í rannsóknarhópnum voru 773 sjúklingar (40,6%) með einnar
æðar sjúkdóm en aðeins 20 (1,0%) með höfuðstofnsþrengsli ein-
göngu. Alls höfðu 232 sjúklingar (12,2%) höfuðstofnsþrengsli en
næstum fjórfalt fleiri, eða 900 sjúklingar (47,2%), höfðu fjölæða
kransæðasjúkdóm þar sem tvær eða þrjár æðar voru þrengdar að
undanskildum höfuðstofni. Á mynd 3 má sjá að hlutfall hjáveitu-
aðgerða jókst eftir því sem kransæðasjúkdómur var útbreiddari,
eða úr 2,1% hjá einnar æðar sjúkdómi í 29,9% hjá þriggja æða sjúk-
dómi og í 40,7% hjá höfuðstofnsþrengslum með þriggja æða sjúk-
dómi en samhliða lækkaði hlutfall víkkana.
Miðgildi fyrir fjölda kransæðamyndataka hjá hópnum á ári var
175 (fjórðungsbil 163,5-189). Á mynd 4 sést hvernig tilfellum fjölg-
aði og meðferðarval breyttist með árunum. Hlutfall kransæða-
víkkana hækkaði á tímabilinu á meðan hlutfall kransæðahjáveitu-
aðgerða og lyfjameðferðar eingöngu lækkaði. Í upphafi tímabils-
ins fóru einungis 49,2% sjúklinga í kransæðavíkkun en í lok þess
hafði hlutfallið hækkað í 72,0%.
Mynd 5 sýnir að enginn marktækur munur var á heildarlifun
sjúklinga eftir kransæðavíkkun og kransæðahjáveituaðgerð á
rann sóknartímabilinu (p=1,00). Í Cox-aðhvarfsgreiningunni reynd-
ist áhætta á dauða heldur ekki marktækt frábrugðin milli sjúklinga
sem undirgengust kransæðahjáveituaðgerð og krans æðavíkkun
(HR 0,86, 95% CI 0,58-1,26).
Notkun lífeðlisfræðilegra mælinga (IVUS og iFR/FFR) við
kransæðavíkkanir jókst á rannsóknartímabilinu. Hlutfall flæðis-
mælinga (iFR/FFR) fór úr 0% árið 2010 í 14,4% árið 2015, en lækkaði
aftur í 5,6% árið 2020. Sömuleiðis jókst notkun innanæðaróm-
skoðunar (IVUS) úr 0% árið 2010 í 7,5% árið 2019 en lækkaði í 4,0%
árið 2020. Á rannsóknartímabilinu varð mikil breyting á því frá
hvaða æð þræðingar voru gerðar. Árið 2010 voru 78,9% þræðinga
gerðar frá náraslagæð ( femoral artery) en 21,1% frá sveifarslagæð
(radial artery). Árið 2020 voru hins vegar einungis 4,0% þræðinga
gerðar frá náraslagæð en 95,4% frá sveifarslagæð. Í þeim kransæða-
víkkunum þar sem notað var einhvers konar stoðnet jókst hlut-
fallsleg notkun lyfjahúðaðra stoðneta úr 61,8% árið 2010 í 100% árið
2020.
Umræður
Þessi rannsókn sýnir meðferð sjúklinga með sykursýki á nýlegu 11
ára tímabili á Íslandi. Í ljós kom að kransæðavíkkunum fjölgaði en
um leið fækkaði hjáveituaðgerðum og tilvikum þar sem lyfjameð-
ferð var beitt eingöngu. Jafnframt reyndist heildarlifun sjúklinga
eftir víkkun og hjáveituaðgerð svipuð, jafnvel þótt meðferðarhóp-
arnir hafi verið talsvert frábrugðnir. Helstu þættir sem voru ólíkir
milli hópa voru hjartabilunarlost, STEMI, fyrri saga um hjartadrep,
hjartalokusjúkdómur, útbreiðsla kransæðasjúkdóms ásamt aldurs-
dreifingu.
Aldursdreifing var ólík á milli meðferðarhópa þar sem víkkun-
arhópurinn var á breiðasta aldursbilinu en hjáveituhópurinn á því
þrengsta, auk þess sem meðalaldur var hæstur í lyfjameðferð-
arhópnum. Kransæðasjúkdómur yngri sjúklinga er oft ekki eins
útbreiddur og hentar því vel til víkkunar. Þannig má komast hjá
eða fresta hjáveituaðgerð hjá yngri sjúklingum, en bláæða-
græðlingar endast oft ekki alla ævi og hætta er á þrengingum eða
lokun með hækkandi aldri.14 Að jafnaði er því gerð víkkun á yngri
sjúklingum en öldruðum sjúklingum frekar veitt lyfjameðferð
vegna hrumleika, sem gæti útskýrt aldursdreifinguna hjá mis-
munandi meðferðarkostum.
Sjúklingar í lífshættulegu ástandi eins og hjartabilunarlosti eða
STEMI voru yfirleitt meðhöndlaðir með víkkun enda krefst ástand
þeirra tafarlausrar meðferðar. Þetta er í samræmi við evrópskar
meðferðarleiðbeiningar um sjúklinga með ST-hækkanir.15 Auk
þess hafa sjúklingar í bráðu ástandi mikla áhættu á fylgikvillum
eða dauða eftir hjáveituaðgerð.16,17
Sjúklingar með fyrri sögu um hjartadrep voru oftar meðhöndl-
aðir með lyfjameðferð. Líklega endurspeglar það þá staðreynd að
lítil gagnsemi er talin í að bæta blóðflæði til ólífvænlegs hjarta-
vöðva, eða að ávinningur sjúklingsins af bættu blóðflæði var ekki
talinn réttlæta áhættu af meðferðinni í ljósi undirliggjandi sjúk-
dómsástands eða hrumleika. Sjúklingar með hjartabilun og fjöl-
æðasjúkdóm hafa jafnan ábendingu fyrir hjáveituaðgerð ef þeir
49.2
23.4
27.3
50.3
17.2
32.5
54.0
18.4
27.6
59.7
12.5
27.8
61.8
17.0
21.2
63.4
17.7
18.9
67.7
12.5
19.8
72.5
11.6
15.9
72.1
11.1
16.8
77.7
10.6
11.7
72.0
10.9
17.1
0
25
50
75
100
125
150
175
200
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
Ár
Fj
öl
di
Meðferð
PCI
CABG
Lyfjameðferð
Mynd 4. Fjöldi kransæðamyndataka hjá sjúklingum
með kransæðasjúkdóm og sykursýki árin 2010-2020
eftir meðferðarvali. Hlutfall meðferðar af heildarfjölda
er merkt á stöpla.
PCI=percutaneous coronary intervention (kransæðavíkkun).
CABG=coronary artery bypass grafting (kransæðahjáveitu-
aðgerð).