Arkitektúr og skipulag - 01.03.1989, Qupperneq 50

í Yínverzlun Ben. S. Pórarinssonar.
Uakkus er ^ud glediuuar.
„Syndu hclir cigi sorgin lærl;
liún sckkur".
Knupið ykkur lil páskanna gullinveignr hjá Bcn. S. Pór. og ncytð
þeirra í hófi; gælið liólsins, þá (lrckliiA |iid sorgiuni, drbir^ð-
inni og amlstrey iiiimi, en öólist, liönilliö luiossíO. glcdina sbr.
»Cilcðjist, sagði hann. Guiinar veigar
gcra blóðið rautt og lctt;
undan þeim hið illa geigar,
ef að þeirra er notið rélt.
Angur, þrcyta og iilir beygar
undan ll>’ja á harða sprelt«.
Kngin vcrzlun hefur aö bjóða eins róö, lieilnæm og marjf-
breytt vín og uiiwerzlun Ben. S. Þórarinssonar, og þar á meðal
„breiiiiivinió þjóöaríræga^.
Thomsensmagasin 1907. Mikið úrval af víntegundum.
fyrir innan hann stóð stór skápur, fullur flöskum með ýmiss konar
víntegundum. Öðru megin skápsins var hlemmur inn til eldhússins,
en þaðan kom kaffi og smurt brauð. Við „diskinn” keyptu menn öl,
kaffi, vín og smurt brauð. Ö1 var selt bæði á flöskum og í ölkrúsum,
þ.e. stórum glösum, er kostuðu 20 aura, og önnur minni kostuðu, að
mig minnir, 10 aura. Þá var líka öl og Porter blandað saman, og þótti
sérstaklega góður drykkur og „fínn”.
Margir drukku öl og brennivín við „diskinn”, flestir fluttu sig þó að
borðunum, en þau voru ekki nema þrjú eða fjögur, og við þau nokkrir
stólar og bekkir. Þetta var allt úr góðum við (eik), og því lítil hætta
á að stólar og borð brotnuðu þó að róstusamtyrði... Eg er sannfærður
um það, að ekki myndi ég nú una hag mínum lengi á slíkum stað sem
„Stíunni”. Öl- og vínþefurinn var óþolandi og á þann ódaun bættist
tóbaksreykurinn, sem stundum var svo mikill að naumast sást frá
öðrum enda „Stíunnar” til hins. Þessir drukknu menn slöngruðu eftir
gólfinu og ráku sig hver á annan og þegar leið á kvöldið sváfu sumir
við borðin og var oft örðugt að vekja þá!"
Útlendingum sem komu til landsins leist misjafnlega á kráarlífið.
Christian Schierbeck læknir skrifaði lýsingu á Reykjavík í danskt
blað árið 1901 og segir þar m.a. að í Hótel íslandi sé „billiard”-stofa
sem dauni af gömlum bjór og lélegu tóbaki. Þar sitji og sofi hálffullir
og útúrfullir gestir eða þeir skræki hátt og hríni upp yfir sig. Honum
þótti leitt að í Reykjavík væri ekkert kaffihús þar sem menn gætu
komið inn með kvenfólk. Bemhard Kahle, þýskur prófessor, kom
hingað 1897 og gisti á Hótel íslandi. Honum leist betur á:
„Með morgunverðinum og miðdegisverðinum drakk ég oftast öl, gott
danskt öl úr tunnu og allan daginn fram til miðnættis var bjórstofan
aldrei mannlaus, en meginpart hennar teppti reyndar biiliard-borð,
sem mnnið var lengst framan úr grárri forneskju. Því er þó ekki að
leyna, að það var einnig drukkið mikið af konjaki eða viskýi með
sódavatni eða þá í heitu vatni, svokallað toddý. Ég sá því í hendi mér
að hér væri vandalaust að komast allvel af, og var að minnsta kosti
áhyggjulaus um framtíð mína um sinn.”
Sungin voru sálmalög margraddaö. Eftir aldamót varð
sókn góðtemplara stöðugt þyngri gegn áfengisneyslu og höfðu þeir
sérstakt hom í síðu Svínastíunnar. Nokkrir þeirra, komur og karlar,
tóku sér stöðu fyrir utan húsið og reyndu að telja sjómenn af því að fara
þar inn. Þettavarð til þess að Halberg veitingamaður lét bæjarfógetann
birta bann gegn því að Ámi Zakaríasson verkstjóri léti fyrirberast við
dymar á Hótel íslandi eða á götunni umhverfis það í því skyni að tálma
aðsókn að því. Árið 1906 vom settar miklar hömlur á áfengissölu.
Meðal annars mátti ekki hafa vínveitingahús opin eftir kl. tíu á
kvöldin. Og einmitt það ár létu góðtemplarar koma krók á móti bragði
Bakkusdýrkenda. Þeir gerðu sér lítið fyrir og keyptu Hótel ísland.
Isafold skýrði sigri hrósandi frá því að höfuðvirkið væri unnið og nú
væri aðeins eitt veitingahús eftir í bænum: Hótel Reykjavík. Það
reyndu góðtemplarar líka að kaupa en tókst ekki.
„Nú er hún Snorrabúð stekkur," gætu drykkjumenn hafa sagt vorið
1907. Eftirfarandi frétt birtist þá í ísafold:
„Dagsbrún heitir hin nýja kaffistofa og matsala hér í Islandshóteli þar
sem áður var “Svínastían”, sem nú sjást engar menjar eftir heldur er
þar allt nýjað upp innan stokks og mjög þokkalegt. Kaffi og sviplíkar
veitingar, með brauði, mjólk og fl., allt tiltakanlega vel framreitt. Ætti
að vera mun fýsilegra ferðamönnum, sjómönnum og öðrum þar að
koma en í áfengiskjallarann.”
Með áfengiskjallaranum er átt við veitingastofuna á Hótel Reykjavík.
Eftir því sem dró úr vínveitingum og vínsölu á opinberum stöðum
virðast hvers komar leyniknæpur hafa sprottið upp í Reykjavík og
nágrenni. í ísafold sagði t.d. 1904 að leyniknæpur og svívirðileg
skúmaskot hefðu þá haslað sér völl alla leið úr Reykjavíkurbæ austur
að Ytri-Rangá. Menn héldu sem sagt áfram að drekka.
Eftir að Svínastfunni var Iokað var ein krá í Reykjavík. Hún var í
stórhýsinu Hótel Reykjavfk sem Margrét og Einar Zoéga reistu í
Austurstræti 12 árið 1905. ÞorfinnurKristjánssonprentarilýstihenni
svo:
„Kjallarinn í Hótel Reykjavfk í Austurstræti var kallaður „Pumpan”.
Þar kom ég þó ekki, hef aðeins stungið þar inn höfðinu einu sinni.
„Pumpan” var í líku sniði og „Stían”, en miklu vistlegri og ekki eins
uppivöðslusamt þar og á hinum staðnum.”
Áfengisbannið tók gildi 1. janúar 1915 og þar með var lokað fyrir
síðustu opinberu brennivínslindina í Reykjavík um sinn og tók fyrir
löglega sölu á bjór í 75 ár. Líklega hefur einkennileg stemmning ríkt
á gamlárskvöld 1914 og vinir Bakkusar borið ugg í brjósti um
framtíðina. Það er við hæfi að enda þennan pistil á samtímalýsingu
á þessu gamlárskvöldi úr Morgunblaðinu:
„Gleðskapur var með mesta móti f bænum á gamlárskvöld. Allar
götur miðbæjarins voru troðfullar af fólki. Einkum var troðningur
mikill í Austurstræti, fyrir framan Hótel Reykjavfk, um miðnætti. Kl.
12 var hótelinu lokað og gestir allir beðnir hverfa á brott. Margir
höfðu þá hellt í sig helst til of ört og mikið síðustu mínútumar, sem
áfengissala var leyfileg, og voru ryskingar töluverðar við dymar.
Vildu sumir fá að komast inn aftur en aðrir stóðu á bankatröppunum
og sungu sálmalög margraddað. En púðurkerlingar, flugeldar og óp
heyrðust alls staðar í kring.”
Guðjón Friðriksson
48
ARKITEKTUR OG SKIPULAG