Arkitektúr og skipulag - 01.03.1989, Qupperneq 61

Þéttleika íbúðabyggðar í flestum borgum má líkja við eldkeilu, því
tiltölulega fáir búa í miðborgarkjarnanum (gígnum), en þéttasta
íbúðabyggðin er í gömlum íbúðahverfum í jaðri miðborgarinnar
(gígbrúnimar), en síðan dregur smátt og smátt úr þéttleika eftir því
sem utar dregur (Mynd 4).
Eftir norrænni fyrirmynd var farið að reisa þéttbyggð úthverfi með
fjölbýlishúsum í Reykjavík á sjöunda áratugnum og raskaði það þessu
einfalda líkani.
Þéttleiki í athafnahverfum er yfirleitt þeim mun meiri sem hlutfall af
verslunar- og einkaþjónustuhúsnæði er hærra og eftir því hve nálægt
þau eru miðborginni.
Þéttieiki ibúðabyggðar í Reykjavík. Mörgum þykir
Reykjavík dreifbyggð borg og mun töluvert til í því, en nákvæmur
samanburður er þó erfiður vegna óvissu um landstærðir sem liggja
til grundvallar. Þetta endurspeglast vel í töflu 1, sem sýnir íbúafjölda,
landstærð borgar (ekki alls borgarsvæðisins) og tölu íbúa á ha í
nokkrum stærstu borgum á Norðurlöndum 1985.
1 Gautaborg, Osló og Reykjavík er aðeins um og innan við þriðjungur
landsvæðis innan borgarmarka byggður. Munurinn á Reykjavík og
hinum borgunum er sá, að stærsti hluti lands Reykjavíkur er
óbyggilegur vegna hæðar yfir sjávarmál og vatnsverndar.
Kaupmannahöfn er líklega þéttbyggðasta höfuðborg á Norðurlöndum.
Hér vantar þó nákvæmari upplýsingar um stærð byggðra svæða til
þess að fá raunhæfan samanburð. Líklega liggur fbúaþéttleiki innan
byggðamarka í þessum borgum á bilinu 25 til 60 fbúar á ha og er
Reykjavík, án efa, dreifbyggðasta höfuðborgin.
Byggð í Reykjavík nær nú yfir um 3.800 ha. Hinn 1. desember s.l.
voru íbúamir 95.800, þannig að 25 íbúar eru á hvern ha (9.5 íbúðir)
og tæplega 400 m2 lands koma í hlut hvers borgarbúa.
I könnun á landrými á íbúa í sænskum borgum af svipaðri stærð og
Reykjavík, árið 1970, vom að meðaltali 290 m2 á íbúa, þannig að
Reykjavík er nú töluvert dreifbýlli en sænskar borgir voru á þessum
tíma.
Ibúðahverfi í Reykjavík, samkvæmt nýja aðalskipulaginu, eru 1.198
ha (öll Grafarvogshverfin meðtalin). í árslok 1987 voru um 36.500
íbúðir í Reykjavík og eru því að meðaltali 32 íbúðir á ha í íbúðahverfum
borgarinnar (nettó). Aftur á móti ef reiknað er með 2/3 hlutum
stofnanasvæða og helmingnum af opnum svæðum, verður
þéttleikatalan 20 íbúðir á ha (brúttó). Þetta er ekki óeðlileg viðmiðun
því stofnanir og opin svæði innan íbúðahverfa voru ekki reiknuð með
Þéttleika íbúðahverfa eftir blöndun húsagerða er hægt að reikna samkvæmt
eftirfarandi formúlu:
ÍL
Þ = (E/14 + R/25 + F/50)
ÍL = Hlutfall íbúðalóða
E = Hundraðshluti einbýlishúsa
R = “ raðhúsa
F = “ fjölbýlishúsa
í landstærðinni þegar íbúðasvæðin voru mæld. Öruggara er þó að
halda sig við nettó- töluna.
Tafla 2 . íbúðahverfin eru tæpur þriðjungur af byggðasvæðum
borgarinnar, athafnasvæði 28% og opin svæði fjórðungur.
Heimildir: Arbók Reykjavíkur 1988 og landnotkunarkort
Aðalskipulags Reykjavíkur.
1) Tölur um Grafarvogshverfin sem eru í byggingu eru mjög
ónákvæmar, t.d. er íbúafjöldi vanmetinn miðað við fjölda íbúða og
eins er ekki vitað nákvæmlega hve mikið land er byggt í árslok 1987.
Tölur innan sviga eru áætlun um byggt land á þessum tíma. Þegar
Grafarvogshverfin verða fullbyggð munu búa þar um 7000 manns.
Hinn 1. des. s.l. voru fbúar í Grafarvogshverfunum 3.578.
2) Ibúðasvæði á landnotkunarkorti eru án stofnanasvæða og opinna
svæða (nettó- tala). T ölumar í aftasta dálki miðast við íbúðasvæði auk
1 /2 af opnum s væðum og 2/3 hluta stofnanas væða innan borgarhlutans
(brúttó). Ath.: Opin svæði eru mun stærri hluti í Árbæjar- og
Breiðholtshverfum en í öðrum borgarhlutum.
Vegna töluverðra breytinga á íbúafjölda í hverfum eftir aldri þeirra
og húsagerðum er öruggara, þegar fjallað er um þéttleika byggðar,
að nota frekar stuðulinn íbúðir á ha en íbúa á ha. Meðalfjöldi íbúa
á íbúð í nýlegum blokkarhverfum er á bilinu 2.5 til 3.0 en 3.5 til 4.0
í sérbýlishúsahverfum.
VerulegurmunureráþéttleikabyggðareftirborgarhlutumíReykjavík.
Færri íbúar búa að meðaltali í hverri íbúð í eldri hverfum borgarinnar,
en aftur á móti er fjöldi íbúða á ha mun meiri en í nýrri hverfum. f
gamlabænum er þéttleikinn langmestur, um 73 íbúðir á ha íbúðasvæða,
en minnstur í Árbæ - Selás 19.5 á ha.
Erfitt er að meta þéttleika á íbúðasvæðum sem eru í byggingu, eins
og Grafarvogshverfunum, en líklega mun endanlegur þéttleiki verða
um 12-14 fbúðir á ha þegar þau verða fullbyggð, eða aðeins um 1/
4 hluti þéttleika íbúðabyggðar í gamla bænum.
Hlutur opinna svæða (útivistarsvæða) eftir borgarhlutum er meiri í
nýrri en eldri byggð (Mynd 5). Lægsta hlutfall opinna svæða af
landstærð borgarhluta er í gamla bænum 11%, en mest í Breiðholti
39%. Opin svæði eru um fjórðungur lands innan byggðar í Reykjavík.
Af íbúðahverfum í Reykjavík er þéttbyggðasti hverfishlutinn milli
Grettisgötu, Bergþórugötu, Barónsstígs og Snorrabrautar með 116
íbúðir á ha. (reitanýting 1.9). Dæmi um þéttleika í eldra
sambýlishúsahverfi er 45 til 50 fbúðir á ha í Hlíðunum, sunnan
Miklubrautar (reitanýting 0,8 til 1.0). Mesti þéttleiki í
fjölbýlishúsahverfi er 83 íbúðir á ha í blokkunum við Ljósheima
(reitanýting 1.3 til 1.5). í Efra-Breiðholti eru flestar íbúðir á ha við
Vesturhóla 73 (reitanýting 1.2 til 1.4) og Asparfell, Æsufell 78
(reitanýting 1.2). Sambýlishúsabyggð í eldri hverfum hefur yfirleitt
sömu reitanýtingu og blokkarbyggð í nýjum hverfum (0.7 til 1.0).
Ný ibúðahverfi. Varðandi þéttleika nýrra íbúðahverfa skipta
þrjú atriði mestu máli:
1. Hlutur íbúðalóða af heildarlandstærð íbúðahverfisins.
2. Stærðir lóða undir mismunandi húsagerðir, s.s. einbýlishús,
raðhús, minni sambýlishús og fjölbýlishús.
3. Blöndun húsagerða í íbúðahverfinu.
Þeir sem vilja fá sem besta nýtingu út úr byggingarlandi þurfa því að
skoða vel alla þessa þætti.
Samkvæmt reynslutölum Borgarskipulags eftir úttekt á Bakka- og
59
ARKITEKTÚR OG SKIPULAG