Arkitektúr og skipulag - 01.03.1989, Qupperneq 84

KRINGLAN
*
aðalskipulagi Reykjavíkur frá því á 7. áratugnum var gert ráð
fyrir því, að aukning á verslunarhúsnæði yrði mest í nýjum miðbæ
við gatnamót Miklubrautar og Kringlumýrarbrautar.
Ur því varð í fyrstu minna en ætlað var, enda ýmsum annmörkum háð
að framkvæma þær áætlanir miðað við venjubundna lóðaúthlutun til
fjölmargra aðila og þann byggingahraða, sem algengastur er við slfkar
kringumstæður.
Sú staða breyttist hins vegar, þegar einn byggingaraðili, Hagkaup hf.,
fékk til ráðstöfunar stóran hluta svæðisins, um 3,5 hektara lands, til að
reisa í einum áfanga stórbyggingu fyrir verslunar- og þjónustustarfsemi.
Með hliðsjón af því var jafnframt talin ástæða til að stokka verulega
upp fyrri hugmyndir um byggingarform og fyrirkomulag á reitnum.
Samhliða þeim breytingum vann Hagkaup að eigin áætlanagerð um
væntanlega hlutdeild nýs miðbæjar í almennri verslun á
höfuðborgarsvæðinu, sem lögð var til grundvallar við ákvörðun um
stærð byggingarinnar og skiptingu verslunar innan hennar, til að
tryggja eðlilegt framboð vöru og þjónustu þar.
Við þessa vinnu var mikið leitað upplýsinga og reynslu, sem fengist
hefur við byggingu og rekstur svipaðra verslunarmiðstöðva í nálægum
löndum, en á því sviði hefur verið ótrúleg gróska jafnt vestan hafs sem
austan á síðustu áratugum.
Kringlan er um 29.500 m2 að gólffleti, byggð á þrem hæðum.
Meginhluti verslunarhúsnæðisins er á neðri hæðunum tveim, sem
hvor um sig er um 12.500 m2.
I Kringlunni er á áttunda tug verslana, veitingastaðir og margs konar
þjónusta önnur, s.s. banki, pósthús, ljósmyndastofa, hárgreiðslustofa,
læknamiðstöðvar o.fl. Einingar eru harla misstórar eða allt frá 20 -
4000 m2, en ýmis sameiginleg svæði undir þaki, s.s. göngugatan,
þjónustugangar, tækjaklefaro.þ.h. eru þriðjungur af gólffleti hússins.
82
Á lóðinni eru ennfremur um 1.400 bílastæði, sem gengt er af á báðar
aðalhæðir byggingarinnar, en eins og byggð er háttað hér á
höfuðborgarsvæðinu og eins og verslunarvenjur hafa þróast, þá eru
greiðar aðkomuleiðir fyrir einkabíla og næg bílastæði ein af helstu
forsendum þess, að verslun geti þrifist að marki.
I grófum dráttum má skipta byggingunni sjálfri í þrenns konar svæði,
þar sem ólíkar aðferðir og áherslur eru lagðar til grundvallar við
hönnun og vinnu arkitekta.
I fyrsta lagi er göngugatan, þar sem megináherslan er á rýmismyndun,
samræmt efnisval og rólegt, „afslappað” umhverfi. Litir eru þar
mildir, birta og hitastig sem jöfnust og óháð ytri skilyrðum.
Op á milli hæða mynda innbyrðis sjóntengsl, og til að ná tökum á
rýminu í heild var valin sú leið að skapa ákveðna áherslupunkta til
beggja enda götunnar. Þar fær umgerðin aukna vídd, þar eru einnig
stærstu verslanimar og veitingastaðir, sem teygja sig inn í göturýmið
án þess að skýr mörk séu á milli. Gróðurinn tengir hæðimar enn betur
saman og færistigamir undirstrika þau tengsl enn með sífelldri
hreyfingu.
Á það var lögð áhersla að vanda til um allt efnisval til innréttinga og
klæðninga í þessum kjama byggingarinnar. Þar skiptir vissulega
máli, að viðhaldsvinna verði í lágmarki, þrátt fyrir mikinn mannfjölda,
sem gengur um gættir, en einnig hitt, að skapa festu í
umhverfismyndinni þannig að breytingar og endumýjun verði fyrst
og fremst merkjanlegar í verslunarútstillingum og við einstakar,
tímabundnar „uppákomur”. Um húsnæði verslana og þjónustuaðila
innan miðstöðvarinnar gilda önnur lögmál.
Þær em svo ólíkar sem þær eru margar, og eðlilega leggur þar hver og
einn áherslu á að ná athygli vegfarandans með útstillingum, innréttingu,
litum og lýsingu.
/
ARKITEKTÚR OG SKIPULAG
Til þess að mæta þessu og undirstrika enn frekar, var sú leið valin, að
hver verslun fékk sér eigin ráðgjafa um hönnun forhliðar og innréttinga,
og fengu þeir all-frjálsar hendur um útlit og efnisval, innan þess
ramma, sem mótaður var með innréttingu götunnar. Vissulega
gerðist þetta ekki algjörlega samræmingarlaust, en engar tilraunir
voru heldur til þess gerðar að steypa alla í eitt mót.
Þannig komu við sögu nokkrir tugir hönnuða, sem hver setur sitt
svipmót á endanlegt útlit götunnar, eins og raunar ætti að vera ljóst af
mismunandi efnisvali og efnistökum.
Það var von okkar, sem nú er orðin að sannfæringu, að sú heildarmy nd,
sem umhverfið í göngugötunni hafði fengið, væri nægilega skýr og
rýmið nægilega vítt, til þess að leyfa heilmikið frjálsræði í lit og
formum einstakra eininga, án þess að afleiðingin yrði glundroði og
kaos.
En byggingin er meira en götur, torg og búðir, og annað það, sem
mætir auga aðkomumanns. Baksviðs eru vörulagerarog aðkomuleiðir
að þeim, tækjaklefar, tæknirými og sá búnaður allur, sem nauðsynlegur
er til að tryggja vellíðan og öryggi þess fjölda starfsmanna og
viðskiptavina, sem þar dveljast.Þótt þessi þáttur byggingarinnar sé
kannski ekki áhugaverður sem „arkitektúr”, þá hefur hann vissulega
veruleg áhrif á formun hennar ytra sem innra.
Utlit og heildarformgjöf byggingarinnar eru á sinn hátt afieiðing
þeirrar stefnu, sem tekin var varðandi innirýmið, verslunargötuna og
þá tiltölulega einföldu grunnmynd, sem af henni leiðir. Ennfremur
skiptir þar máli samspilið milli innirýmis og dagsbirtu, sem við erum
að leitast við að höndla inni í byggingunni miðri, en útiloka frá þeim
„bakrýmum”, sem liggja næst útveggjum. Þannig varð til þetta
lokaðaform, nánast rétthymingur að grunnfleti og án mikils breytileika
í hæð, þar sem þakformin urðu eitt helsta áhersluatriðið í myndinni.
Þennan rúma hektar þakflatar vildum við brjóta upp og nálgast á þann
hátt mælikvarða aðliggjandi byggðar, eins og hún var fyrirhuguð á
þeim tíma. Ennfremur vildum við halda í þá hugmynd í upphaflegu
skipulagi svæðisins, að Borgarleikhús héldi sínu mikilvægi í
heildarmynd svæðisins-, þótt síðari skipulagsákvarðanir hafi gert
slíkar hugleiðingar marklitlar.
Nú hefur “Kringlan” verið starfrækt um hálfs annars árs skeið. Það
þarf svo sem engan að undra, að ekki voru né eru allir samdóma um
þá framkvæmd eða nauðsyn hennar yfirleitt.
í dag ætti þó að vera unnt að leggja betra mat á hvemig til hefur tekist
um að ná þeim markmiðum, sem að var stefnt varðandi rekstur,
undirtektir og aðsókn.
Það á að vera hægt að sjá nú, hvort ákvörðunin um nýjan miðbæ
Reykjavíkur á þessum stað var rétt, og hve rökréttar þær
hönnunarforsendur og hönnunamiðurstöður hafa verið, sem af þeirri
ákvörðun leiddi.
Um það ætla ég ekki að dæma hér, en sú staðreynd, að í Kringluna
sækja að meðaltali 70 til 80 þúsund manns í viku hverri sýnir þó a.m.k.
að einhverra úrbóta var þörf í verslunarumhverfi í borginni.
Það gæti ennfremur bent til þess, að víðar en á þeim vettvangi megi
bæta umhverfi, og að þar megi nýta þá tiltölulega nýju tæknimöguleika,
sem fyrirfinnast í dag - t.d. til að byggja yfir stór rými, hita þau upp
og gera örugg gegn jarðskjálftum, eldvá og öðrum katastrófum, og
auka með því fjölbreytni borgarlffsins á öllum árstímum og við öll
veðurbrigði.
Hrafnkell Thorlacius
83
ARKITEKTUR OG SKIPULAG