Arkitektúr og skipulag - 01.09.1990, Qupperneq 18

RÝMI
Rými eru mikilvægur þáttur í umhverf-
ismótun þéttbýlis. Meö rými er átt við;
- torgið, rýmið á milli húsanna og lögun
þess,
- götuna, sem leiðir umterð og tengir
rýmin,
- opin svæði, garða, leikvelli o.þ.h.
Dreifðar og stakstæðar byggingar skapa
ekki rými. Notkun rýmis fer eftir
staðsetningu þess, magni og hraða
umferðar, stærðarhlutföllum og
veðuráhrifum. Fagurfræðin (æstetik) hefur
afgerandi áhrif á vellíðan fólks og þau
hughrif sem henni fylgja.
FYRIRKOMULAG
Þar sem mannlíf er og rými leyfir að
eitthvað gerist, safnast fólk saman.
Útfærsla rýma getur komið í veg fyrir að
þörfum og óskum íbúa verði fullnægt á
sama hátt og hún getur örvað mannlífið í
hverfinu. Sum rýmin innréttum við til að
leiða umferð hratt (Miklabraut) og önnur til
að veita möguleika á félagslegum sam-
skiptum (Austurstræti). Tegund þjónustu og
verslana í götunni ásamt umferð hefur áhrif
á hvort fólk staldrar við. Götuhliðar
Hafnarstrætis í Reykjavík, þar sem
fjármagnsfyrirtæki og minjagripaverslanir
eru aðallega, draga ekki að sér almenning.
Laugavegur aftur á móti með fjölda
tískufataverslana og auknum fjölda kaffi-
húsa fær fólk til að fara sér aðeins hægar
og gefur meiri möguleika á mannlegum
samskiptum. Austurvöllur er dæmi um torg
þar sem fólk staldrar við. Rýmið er skjólgott
og gróðursælt og mögulegt er að tylla sér.
Þar fer margt fólk um svo maður getur
notið þess sem hlutlaus áhorfandi eða valið
að tala við næsta mann. Ramminn um-
hverfis mannlífið hefur víðtæk áhrif á
hegðan fólks. í hverju liggur munurinn á
mannlífi í Ármúla annars vegar og
Laugavegar hins vegar?
UMFERÐ
í því þjóðfélagi sem við lifum við í dag
er umferðin áberandi í okkar daglega lífi og
umhverfi. Hraði nútímans krefst greiðfærra
leiða milli borgarhluta. En á styttri vega-
lengdum eins og innan hverfis fer stór hluti
íbúa gangandi eða hjólandi og það er
sjálfsögð krafa að í útfærslu gatna-
mannvirkja sé komið til móts við þetta.
Börn eiga að geta gengið örugga leið til og
frá skóla. Sama má segja um leiðir að
helstu útivistarsvæðum hverfanna. Með
breyttum lífsháttum m.a. minnkandi vinnu
aukast þarfir fólks til mannlegra samskipta,
útivistar og tómstundastarfa. Sjálfsagt er að
gera fólki kleift að iðka heilbrigt líferni í
sínu heimahverfi.
VEÐURFAR
Þær raddir heyrast gjarnan að við
íslendingar séum háðari bílnum
en aðrar þjóðir sökum veðráttu. Þetta má til
sanns vegar færa, en áhrif veðurs,
sérstaklega vinds, má minnka með góðu
skipulagi og góðri hönnun umhverfis. Það
má einnig nefna garðstofurnar sem hafa
lengt veruna á veröndinni hjá mörgum og
með tilkomu glerbyggingarinnar á Öskju-
hlíð getum við notið útsýnis inni eða úti. Við
viljum líka getað upplifað hamskipti
umhverfis við árstíðaskipti. íslendingar
þeytast upp í Bláfjöll til að ganga á skíðum
og hestamenn fara ótilneyddir í reiðtúra,
þrátt fyrir napran vind. Til þess að fullnægja
þessum mismunandi þörfum þarf rýmið og
umhverfið að geta boðið upp á ýmsa
möguleika (flexibilitet).
NIÐURLAG
Hér hefur aðeins verið drepið á nokkra
þætti sem hafa áhrif á umhverfið. Mikilvægt
er að við verðum meðvitaðri um þessa og
aðra þætti, könnum nýjungar og þorum að
gefa þeim meðbyr. Til þess þarf vettvang til
rannsókna. Það getur verið á einhverjum
þeim stofnunum sem við höfum í dag, með
breyttum áherslum.
Ekki hefur enn tekist að finna orðasafn
fyrir allan hugtakaheim byggingarlistarinnar
sem leiðir af sér óþjál orð sem kannski þarf
einungis að venjast eða koma með tillögu
að öðrum betri. Arkitektúr og skipulag er
kjörinn vettvangur til að koma slíkum
tillögum áframfæri.
Helstu heimildir:
Townscape (Gordon Cullen),
Bo-miliö (Ingrid Gehl),
Livet mellem husene (Jan Gehl),
Etsted á vœre (C.Norberg-Schulz),
Vi planlegger nœrmiljaet (útg.
Grunnskolerádet Oslo),
Barnið hefur hundrað mál (útg.
Menntamálaráðuneyti íslands). ■
16