AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.03.1998, Blaðsíða 11

G E S T U R
ÓLAFSSON
MENNING A ALDAMOTAARI
íslenskri oröabók Máls og menningar, sem ég
nota stundum til aö slá upp torskildum oröum,
er aö finna skilgreiningu á orðinu menning.
Þar stendur m.a. aö menning sé þroski mann-
legra eiginleika mannsins, þjálfun mannsins,
þjálfun hugans, verkleg kunnátta, andlegt líf,
sameiginlegur arfur, rótgróinn háttur (umgengnis-
menning, umferöarmenning, líkamsmenning),
manndómur eöa mannskapur. í þessari upptaln-
ingu er ekki minnst einu orði á listir, en vera kann
aö hægt sé aö flokka þær undir einhverja þá grein
sem þarna er talin upp. Borgarmenning er á öörum
stað í þessari orðabók skilgreind sem menning
borgarastéttar. Umhverfismenningu er þarna hver-
gi að finna, enda talsverð nýlunda hér á landi aö
hugsaö sé um umhverfi og gerö þéttbýlis í heild í
þessu samhengi.
Þaö er stórt orö Hákot og ekki er þaö minna fyrir
Reykjavík aö heita menningarborg Evrópu áriö
2000. Undanfarna áratugi hefur Reykjavík veriö aö
reyna að brjótast undan því aö vera danskur
sveitabær og segja má aö eitt mikilvægasta viö-
fangsefni borgarinnar næstu áratugina veröi aö
tengjast aöliggjandi byggö á höfuöborgarsvæöinu
á viðunandi hátt. Jafnframt þessu þarf borgin ótví-
rætt aö gegna forystuhlutverki á ótal sviðum til
þess aö geta heitið höfuðborg íslands. Hér skiptir
miklu aö hafa bæöi menningu og listir að leiöar-
Ijósi. Sjálfur er ég alinn upp viö þá trú aö til þess aö
einhver mannleg athöfn geti talist til menningar þá
þurfi viðkomandi að hafa lagt metnað í verkið eöa
sýnt því alúð. Samkvæmt þessu getur einhver
„hrákasmíði" t.d. aldrei talist til menningar, hversu
gömul sem hún annars veröur jafnvel þótt einhver
geti grætt á henni peninga. Til þess aö úr veröi list
þurfi menn líka aö gefa eitthvað af sálu sinni í verk-
iö - eöa einhvern neista, sem þó dugir oft ekki til.
Þarna er okkur því talsverður vandi á höndum.
Um fátt hefir verið meira deilt og lengur hér á landi
en hvaö sé list og hvaö ekki, hvaða listgreinar séu
alvörulist sem skuli styrkja af almannafé og hverj-
ar ekki - aö ekki sé talað um einstaka listamenn.
Oft er þessi umræöa samt ekki mikið annað en
vandræöalegt brölt við aö komast aö einhverri jötu,
eöa tilraun til þess aö halda einhverjum hópum
eöa einstaklingum frá henni og kemur menningu
eða listum lítiö viö. Þaö sem hins vegar hefur skort
í þessu ölduróti er víösýn menningarstefna þeirra
opinberu aðila sem viö höfum treyst fyrir fjárfor-
ræði í þessum efnum. Þannig stefna þarf aö hefja
sig upp yfir askröndina og opna okkur leiöir til auk-
inna gagnkvæmra samskipta viö þaö besta sem er
aö gerast í þessum efnum hvar sem er í heiminum.
Fátt getur veriö mikilvægari vöggugjöf handa okk-
ur sjálfum og afkomendum okkar í upphafi nýrrar
aldar en aö stórefla menningu og listir í sameigin-
legri höfuöborg og tengsl okkar við umheiminn til
þess aö hvetja okkur til nýrra dáöa og gera daglegt
líf bæöi fallegra, betra og skemmtilegra. Þegar til
lengri tíma er litið þá er þaö það sem skiptir máli,
en ekki hvort viö höfum grætt eöa tapað milljarðin-
um meira eöa minna. Tími íslandsbersanna er
vonandi liöinn.
í akkorðssamfélagi nútímans þar sem flest er met-
iö upp á peninga þurfum viö líka að hafa eitthvað
innihald eöa tilgang annan en þann aö reyna að
græöa sem mest til aö kaupa ódýra sólarlandaferð
eða eitthvert dót á næstu útsölu. Sú staðreynd aö
mörg hundruö íslendingar reyna nú á hverju ári aö
stytta sér aldur í tilgangsleysi samtímans ætti að
vera okkur hvatning til nýrra átaka, ekki síst á
þessu sviði. Hugsanlega getur aukin áhersla á
menningu og listir opnaö okkur leið inn í bæöi fall-
egri, menningarlegri og skemmtilegri öld en þá
sem nú er aö Ijúka.
9