AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.03.1998, Page 67

DENNIS JOHANNESSON, ARKITEKT
ÞEGAR FLUGELDA-
PÁTTTAKA ARKITEKTAFÉLAGS ÍSLANDS í MENNINGARBORGINNI ÁRIÐ 2000
V A ENNING í BYGGINGAR-
\ / LIST SNÝST UM HVERS-
\ / DAGSLEGA HLUTI
\ / Reykjavík hefur verið tilnefnd
\ / ein af níu Menningarborgum
V Evrópu árið 2000. Borgirnar
munu kynna menningu sína og hefur 'þeim verið
falið að skipuleggja hátíðarhöldin sameiginlega.
Þær hafa fengið hver sinn efnisþátt að vinna með
og í hlut Reykjavíkur kom „menning og náttúra"
sem hlýtur að vera áhugavert viðfangsefni fyrir
arkitekta. Þetta leiðir hugann að því hvað sé menn-
ing. Menning er það sem gefur lífinu gildi, ómenn-
ing allt sem rýrir gildi þess. Til menningar hljóta að
teljast fyrirbæri eins og samfélag umburðarlyndis,
hrein náttúra og notarlegt umhverfi. Menningin
byrjar heima hjá hverjum og einum. Hún snýst um
hversdaglega hluti eins og hvernig mennirnir búa,
rækta garðinn sinn og er fjölbreytnin eftir því.
Menningin teygir sig út á götur og torg og upp um
holt og hæðir. Það sem einkennir íslenska húsa-
menningu er afskaplega sérkennileg blanda af
efnum, formum, litum og stíltegundum: Litlu torf-
og steinbæirnir, litríku bárujárnsklæddu timburhús-
in, alls lags kynlegir kvistir og kraðak húsa, nor-
ræna klassíkin, stílhreinu fúnkisvillurnar, Ráðhús-
ið, Perlan, Norræna húsið og margt fleira. Allt eru
þetta hluti af menningararfleifðinni. Fjölbreytileiki
og sundurgerð er það sem Reykjavík hefur upp á
að bjóða og ber að vekja athygli og áhuga á þess-
um sérkennum hennar án fordóma. Það eru ein-
mitt þeir þættir sem setja svo sterkt svipmót á
borgina og gera hana sérstaka í augum annarra
þjóða.
SAMSPIL NÁTTÚRU OG BYGGINGARLISTAR í
BRENNIDEPLI
Nálægð borgarbúa við stórbrotna náttúru og frjáls
aðgangur þeirra að henni er annað sem einkennir
Reykjavík, að ógleymdu hveravatninu sem hitar
upp borgina og gefur henni hreint og heilsusam-
legt yfirbragð. Samspil manns og náttúru hangir
víða á bláþræði í heiminum í dag og margt bendir
til þess að illa geti farið ef maðurinn breytir ekki um
gildismat og temur sér nýjar leikreglur sem ein-
kennist af auðmýkt og tillitsemi frekar en hroka og
yfirgangi. Það ætti því að vera keppikefli fyrir alla
þá sem koma að byggingar- og skipulagsmálum
höfuðborgarsvæðisins að varðveita hin viðkvæmu
vistkerfi í náttúrunni svo að borgarbúar geti notið
ómengaðs lofts, vatns og óspillts umhverfis á nýrri
öld. Umgengnismenning við náttúruna og um-
hverfið verður höfuðviðfangsefni mannsins á nýrri
öld og má því segja að í hlut Reykjavíkur hafi kom-
ið fjöreggið sjálft. í dag virðist eiga sér stað viss
gerjun og endurmat í íslenskri byggingarlist. Hin
stórbrotna íslenska náttúra er nú í brennidepli sem
aldrei fyrr og aukinn áhugi virðist vera á íslenskum
byggingarhefðum og efnum svo sem torfhleðslum,
bárujárni, steiningu og ýmsu öðru. Því er eðlilegt
að samspil náttúru og byggingarlistar í fortíð og
framtíð verði viðfangsefni Arkitektafélagsins á
Menningarborgarárinu.
ÞÁTTTAKA ARKITEKTA BYGGIR Á FRUM-
KVÆÐI EINSTAKLINGA
Stjórn Arkitektafélags íslands ákvað á síðasta ári
að setja af stað starfshóp til að undirbúa þátttöku
arkitekta og hefur fimm manna hópur félagsmanna
ásamt framkvæmdastjóra félagsins tekið til starfa.
Fyrsta verk hans var að auglýsa eftir verkefnum í
fréttabréfi félagsins og voru félagsmenn hvattir til
þáttöku á eigin forsendum. Slíkt frumkvæði ein-
staklinga leiðir oft til kraftmikilla og skemmtilegra
verkefna. Starfshópurinn hefur leitast við að ræða
við sem flesta sem tengjast byggingarlist, m.a.
SÝNINGUNN
LÝKU R
stofnanir, félög og einstaklinga. Mikið og gott sam-
starf hefur verið við forstöðumann Byggingarlista-
deildar Listasafns Reykjavíkur, en hann hefur tek-
ið saman ýmsar áhugaverðar hugmyndir að verk-
efnum og viðburðum. Jafnframt hefur verið fund-
að með fyrrverandi og núverandi framkvæmda-
stjórum Menningarborgarinnar. í framhaldi af þeim
fundum var Arkitektafélagi íslands boðið að til-
nefna fulltrúa í samráðshóp enda má ætla að
byggingarlistin vegi nokkuð þungt í fyrirhuguðum
hátíðahöldum.
Starfshópurinn hefur reynt að átta sig á markmið-
um byggingarlistarinnar í verkefninu og hefur m.a.
verið rætt um efirfarandi: Að kynna sögu bygging-
arlistarinnar með ýmsum hætti. Að gefa innsýn inn
í framtíðina, t.d. með hönnun framtíðarhúsa. Ung-
um arkitektum verði falin verkefni sem tækifæri til
að kynna sig. Áhugi almennings á byggingarlist og
mikilvægi góðrar hönnunar verði vakinn með ýms-
um hætti.
Leiðirnar að þessum markmiðum eru ótalmargar
svo sem sýningar, samkeppni, friðun húsa, mál-
stefnur og fyrirlestrar, ýmiss konar útgáfustarf-
semi, kynningar á veraldarvefnum og í fjölmiðlum,
skoðunarferðir/opin hús, verkefnavinna ýmiss
konar svo að nokkuð sé nefnt.
VERKEFNI OG VIÐBURÐIR TIL FRAMTÍÐAR
Margar áhugaverðar hugmyndir að verkefnum
hafa komið inn á borð hjá starfshópnum og vænt-
anlega eru fleiri á leiðinni. Þær koma úr ýmsum
áttum og eru fjölbreytilegar, bæði innlendar og er-
lendar. Varla er tímabært að fara að tíunda verk-
efnin hér, þar sem starfshópurinn hefur enn ekki
tekið afstöðu til þeirra og stjórn Arkitektafélagsins
enn ekki fjallað um þau. Það hefur háð starfs-
hópnum í endanlegu verkefnavali, að fjármögnun
Menningarborgarinnar er óljós þegar þessi orð eru
skrifuð, en vonandi skýrast þau mál fyrr en síðar.
Arkitektafélagið hefur sjálft ekki fjárhagslegt bol-
magn til að hrinda verkefnum úr vör og öll vinna
starfshópsins er í sjálfboðavinnu. Það blása hag-
stæðari vindar um arkitektafagið þessa dagana en
um langt skeið. Þjóðarbúið virðist standa traustari
fótum en mörg undanfarin ár og ýmis áhugaverð
verkefni eru í farvatninu sem ættu að styrkja stöðu
byggingarlistar og hönnunar í landinu til framtíðar.
Er þar fyrst að nefna opnun Byggingarlistadeildar
Listasafns Reykjavíkur í Hafnarhúsinu árið 2000,
sem hlýtur að teljast stór-viðburður og ætti að
verða mikil lyftistöng fyrir byggingarlistina í land-
inu. Margir af helstu arkitektum okkar íslendinga
hönnuðu einnig húsgögn, ýmsan húsbúnað o.fl.,
sem brýnt er að hafa upp á og varðveita. Að frum-
kvæði Form ísland hefur nefnd á vegum mennta-
málaráðuneytisins lagt til að komið verði á fót safni
til varðveislu á góðri hönnun hið fyrsta og beri það
heitið Hönnunarsafn íslands. Er nú beðið ákvörð-
unar menntamálaráðherra í því máli og vonandi
verður safnið komið á laggirnar um aldamótin.
Menntamál arkitekta hafa verið töluvert í umræð-
unni á síðustu árum og með tilkomu ÍSARK hillir nú
undir að íslenskur arkitektúrkóli geti orðið að veru-
leika. Allt eru þetta verkefni sem arkitektar binda
miklar vonir við í upphafi nýrrar aldar. Það er mik-
ið í húfi fyrir höfuðborgina að vel takist til með und-
irbúning og framkvæmd verkefnisins um Reykja-
vík sem eina af Menningarborgum Evrópu árið
2000. Vonandi taka sem flestir þátt í menningar-
starfsemi að eigin frumkvæði og á eigin forsend-
um. Þannig verða áhrifin á líf borgarbúa varanleg
löngu eftir að flugeldasýningunni lýkur. En það er
einmitt þessi varanleiki áhrifa, sem ber að hafa að
leiðarljósi, þegar verkefni eru valin fyrir Menningar-
borgina. ■
(Greinarhöfundur er formaður starfshóps AÍ og
fulltrúi þess í samráði Menningarborgarinnar.)
65
64