Bændablaðið - 26.01.2023, Qupperneq 21

21Bændablaðið | Fimmtudagur 26. janúar 2023
að úrgangi frá dýraafurðum, enda
séu takmörk á því hvernig megi
nota hann vegna smitvarna.
„Þessum aðilum ber að flokka
sinn úrgang og sjá til þess að hann
komist til viðeigandi meðhöndlunar
í samræmi við forgangsröðun
úrgangsþríhyrningsins þannig að
komið sé í veg fyrir að úrgangur
sé urðaður, en hann sé frekar
endurunninn og að sem allra minnst
endi í förgun. Það er ekkert nýtt
þótt það hafi verið skerpt á því í
nýlegum lagabreytingum. Því miður
er staðan í þessum málaflokki ekki
nógu góð því það fer talsvert magn
af nothæfum úrgangi í urðun.“
Áhættuúrgangur aldrei að
enda í urðun
„Það er aðeins mismunandi hver
réttur farvegur fyrir þennan úrgang
er. Í flestum tilvikum er hægt að
vinna nýjar afurðir úr aukaafurðum
dýra hvort sem það er kjötmjöl, fóður,
eldsneyti eða aðrar vörur.
Undantekningartilvikin eru
áhættuúrgangur sem kemur frá
dýrum, til dæmis smitandi dýr,
sjálfdauð dýr, gæludýr og allur heila-
og mænuvefur. Áhættuúrgangur þarf
að fara í brennslu eða þrýstisæfingu,
sem er sótthreinsun undir þrýstingi.
Þessi úrgangur ætti aldrei að
enda ómeðhöndlaður í urðun,“
segir Jóhannes.
„Búfjárskítur er ekki tekinn
sérstaklega fyrir í nýju reglunum.
Um hann gilda sömu lögmál og um
aðrar aukaafurðir dýra, við eigum
að leita leiða til að koma þeim í
sem besta nýtingu þannig að ekki
sé hætta á að heilsa eða umhverfi
verði fyrir skaða,“ segir Jóhannes
enn fremur um lífrænan úrgang
frá landbúnaðinum.
Aðilar bera sjálfir
mengunarkostnaðinn
Ætla má að breytingin á
fyrirkomulagi sorphirðu sé
kostnaðarsöm, en hverjir munu
bera þann kostnað? „Það má segja
að kostnaðurinn við breytingarnar
sé tvískiptur. Annars vegar er
það innleiðingin, eins og að
skipta um tunnur, setja upp
endurvinnslufarvegi og fleira í
þeim dúr. Sá kostnaður fellur að
miklu leyti á sveitarfélögin,“ segir
Jóhannes.
„Hins vegar mun kostnaðar-
skipting í úrgangsmeðhöndlun
breytast til frambúðar með
nýju lögunum. Það má segja
að kjarninn í breytingunum sé
mengunarbótareglan (polluter pays
principle) sem felur í sér að aðilar
bera kostnað af þeirri mengun sem
þeir valda.
Með breytingunum munu
sveitarfélögin þurfa að aðlaga
sínar gjaldskrár þannig að þau
innheimti sem næst raunkostnaði
fyrir meðhöndlun úrgangs.
Þannig verður sveitarfélögum
ekki heimilt nema að vissu marki
að niðurgreiða urðun á úrgangi
eins og hefur tíðkast. En urðun er
óumhverfisvæn og kostnaðarsöm,
en því miður algeng. Í staðinn
geta heimili og fyrirtæki sparað
sér talsverða peninga með því
að lágmarka þann úrgang sem
fellur til hjá þeim og með því
að koma endurvinnsluefnum í
endurvinnslufarveg.“
Rík eftirlitsskylda
Umhverfisstofnunar
Sem fyrr segir hafa lögin sem
um ræðir nú þegar tekið gildi.
En hvaða stofnanir bera ábyrgð á
því að farið sé að lögum? „Eftirlit
með framkvæmd laganna er
margvíslegt og dreift.
Heilbrigðisnefndir sveitarfélaga
annast eftirlit með meðhöndlun á
úrgangi og með atvinnurekstri sem
sveitarfélögin gefa út starfsleyfi
fyrir, en Umhverfisstofnun fer með
eftirlit með rekstri þeirrar starfsemi
sem stofnunin gefur út starfsleyfi
fyrir. Umhverfisstofnun fer með
eftirlit með því að sveitarfélög
setji sér svæðisáætlanir og leggur
mat á hvort áætlanirnar séu í
samræmi við lög og reglugerðir.
Auk þess fer stofnunin líka með
eftirlit með ýmsum vöruflokkum
eins og rafhlöðum og rafgeymum,
raftækjum og rafeindaúrgangi sem
skiptir sérstöku máli að leiti í réttan
úrgangsfarveg.
Úrvinnslusjóður og Skatturinn
sinna eftirliti með innflutningi og
markaðssetningu plastvara. Annað
tilfallandi eftirlit með lögunum er
svo í höndum Umhverfisstofnunar,“
segir Jóhannes að lokum.
Jarðgerðarstöðin GAJA í Álfsnesi sem Sorpa bs. rekur. Jóhannes gerir ráð fyrir því að stór hluti af þeim lífræna úrgangi sem hefur verið urðaður, fari í gegnum Jarðgerðarstöðina GAJA í Álfsnesi,
einnig víða að frá landsbyggðinni. Miklu máli skiptir að lífúrgangi sé sérsafnað því óhreinni úrgangur getur mengað moltuna. Mynd / Sorpa
Lumar þú
á ljúffengri
hugmynd?
Auglýst er eftir umsóknum í Matvælasjóð fyrir
árið 2023.
Hlutverk Matvælasjóðs er að styrkja þróun og
nýsköpun við framleiðslu og vinnslu íslenskra
matvæla og hliðarafurða þeirra úr
landbúnaðar- og sjávarafurðum.
Upplýsingar á matvaelasjodur.is
Opið verður fyrir umsóknir 1.–28. febrúar 2023
Nýjar flokkunarleiðbeiningar hafa verið gefnar út fyrir lífrænan úrgang.
Hægt er að sækja þær í gegnum vefinn fenur.is. Mynd / fenur.is