Bændablaðið - 09.02.2023, Síða 34

34 Bændablaðið | Fimmtudagur 9. febrúar 2023
Þórhallur Steinsson, fyrrverandi
bóndi í Sumarliðabæ, var
frumkvöðull í innleiðingu nýrrar
tækni í landbúnaðartækjum.
Þórhallur tók við búi í Sumar-
liðabæ árið 1972 og var þar bóndi
til ársins 1995.
Sumarliðabær er staðsettur í
Ásahreppi í Rangárvallasýslu.
Landslagið er alsett hæðum og
bröttum brekkum. Þórhallur hafði
séð að traktorar sem einungis voru
með drifi að aftan réðu illa við
vinnu við þessar aðstæður. Eitt af
hans fyrstu verkum þegar hann tók
við búi var að panta fjórhjóladrifna
Deutz dráttarvél.
Á þessum árum voru dráttarvélar
útbúnar framdrifi ekki búnar að ná
útbreiðslu og veit Þórhallur ekki til
þess að nokkur annar í hans sveit hafi
átt slíkan traktor. „Það var nú gert
grín að þessu, en það liðu ekki mörg
ár þangað til flest allir voru komnir
með framdrif,“ segir Þórhallur.
Sá fyrir að þurfa meira pláss
Þegar Þórhallur tók við búi þurfti
að ráðast í miklar framkvæmdir á
húsakostinum. „Ég byggði fjósið
með breiðum göngum þannig að ég
gæti athafnað mig þar með tækjum.
Ég hugsaði með mér að það kæmi
ný tækni þar sem þyrfti að nota tæki
– og það gerðist.“
Á þessum tíma var hey ýmist
verkað í smáböggum eða í lausu
og voru fjósin almennt hönnuð út
frá því að fóðrið væri gefið með
höndum. Sumarið 1981 var mjög
vot- viðrasamt og reyndist erfitt að
safna heyjum. Þórhallur hafði farið
á kynningu hjá Júlíusi Halldórssyni
hjá Hamri hf. þar sem kynntar voru
rúlluvélar.
Þórhallur pantaði í kjölfarið eina
slíka þar sem hann sá að þessi nýja
tækni myndi koma sér vel, bæði
þar sem auðveldara væri að heyja í
rigningatíð og þar sem rúllubaggar
gætu hentað vel aðstæðunum í
Sumarliðabæ.
Hann fékk rúlluvél af gerðinni
Krone afhenta í byrjun sumars þetta
ár og bendir allt til þess að þetta sé
fyrsta rúllubindivélin sem kom til
landsins. Samkvæmt Þórhalli flutti
Hamar hf. inn tvær rúlluvélar þetta
sumar, en hin fór í Austurkot í Flóa.
„Heyið var fyrst bundið og
síðan lyft með tækjunum – og
svo var stórum poka rennt upp á
rúlluna.“ Þórhallur tók pokana utan
af rúllunum rétt á meðan hann flutti
þær heim.
Þrátt fyrir að þessu hafi fylgt
meiri vinna, segir hann að heyið hafi
verkast betur ef hann beið ekki með
að setja það í poka úti á túni. Nokkur
rigningasumur voru í byrjun níunda
áratugarins, en Þórhallur segist hafa
fengið mjög gott fóður, þrátt fyrir að
slá og binda heyið í úrkomu.
Staflað inni í hlöðu
Rúllurnar voru svo settar aftur í
pokann þegar þeim var staflað í
hlöðunni. „Svo batt maður fyrir
og raðaði upp á endann þannig að
næsti baggi kom ofan á og lokaði
þar með alveg,“ segir Þórhallur.
Pokana gat hann notað oft og þeir
voru óskemmdir.
Stærstan hluta heyforðans
geymdi Þórhallur inni í hlöðu. Þegar
kom að gjöfum sótti hann rúllu
með krabba á brúkrana og setti á
heimasmíðaðan vagn sem dreifði
heyinu um fóðurganginn.
„Þegar ég var með litlu baggana gaf
ég 25 bagga í mál, en það þurfti ekki
nema einn bagga af þessu,“ segir
Þórhallur, en þvermál rúllubagganna
hjá honum var 150 sentímetrar og
því nokkuð stórir. Í dag eru flestar
rúllur 120 til 130 sentímetrar í
þvermál.
„Það héldu allir að þetta yrði
algjörlega ónýtt hey,“ segir Þórhallur,
en þegar tekin voru heysýni kom í
ljós að fóðrið hefði verkast mjög vel
og lyktaði eins og sætt vín. Til stóð
að rúlluvélin færi í búvélaprófanir
á vegum bútæknideildar RALA á
Hvanneyri, en svo varð ekki þar sem
vélin mætti miklum fordómum.
Nokkrum árum eftir að Þórhallur
tók Krone rúlluvélina í notkun kom
Júlíus vélasali að máli við hann og
sagðist ætla að flytja inn fastkjarna
rúlluvél frá Vermeer – sem var með
beltum í stað kefla. „Hún var með
sama þvermál, en maður gat hent
bagganum út á öllum stigum,“ segir
Þórhallur.
Umboðið tók Krone rúlluvélina
upp í og er óljóst hvar þessi fyrsta
rúlluvél landsins er niðurkomin.
Fyrsti Fendtinn
Árið 1983 var Júlíus Halldórsson
búinn að stofna fyrirtækið Búvélar
sf. og hóf innflutning á Fendt
dráttarvélum frá Þýskalandi, sem
þá var alfarið óþekkt tegund hér á
landi. Þórhallur greip tækifærið og
eignaðist þar með fyrsta traktorinn
frá þessum framleiðanda.
Þarna fékk hann í hendurnar nýja
tækni sem fólst í öðruvísi kúplingu
og gírkassa en bændur höfðu kynnst
– svokölluðum „konverter“, sem
Þórhallur segir að hafi gert öll átök
mýkri.Þetta hafi gert alla vinnu
léttari og við nákvæmnisvinnu voru
engir rykkir eða kippir.
Eftir að Þórhallur fékk þennan
Fendt 306 í hendurnar setti hann
aflúrtak framan á traktorinn. Þetta
gaf honum möguleika á að slá með
tveimur sláttuvélum samtímis og
segir Þórhallur afköstin hafa aukist
um helming. Líklegt má telja að þetta
sé eitt fyrsta dæmið um frambúnað á
dráttarvél hérlendis.
Eftir að Þórhallur hætti búskap
í Sumarliðabæ gerðist hann
skoðunarmaður hjá Vinnueftirlitinu
og vann þar þangað til hann fór á
eftirlaun.
LÍF&STARF

Umhverfismat framkvæmda
Umhverfismatsskýrsla í kynningu
Niðurdæling CO2 til geymslu á Hellis-
heiði, Sveitarfélaginu Ölfusi
Carbfix hf. hefur lagt fram umhverfismatsskýrslu vegna umhverfismats
ofangreindrar framkvæmdar.
Kynning á umhverfismatsskýrslu: Tillaga að ofangreindri framkvæmd og
umhverfismatsskýrsla liggur frammi til kynningar á bæjarskrifstofum Sveitar-
félagsins Ölfuss og hjá Skipulagsstofnun, Borgartúni 7b frá 2. febrúar til 17.
mars 2023. Umhverfismatsskýrslan er aðgengileg á vefsíðu stofnunarinnar:
www.skipulag.is. Haldinn verður opinn kynningarfundur á vegum Carbfix í
húsi OR, Bæjarhálsi 1 kl. 16-18 21. febrúar 2023.
Umsagnarfrestur: Allir geta kynnt sér umhverfismatsskýrsluna og lagt fram
umsögn. Umsagnir skulu vera skriflegar og berast eigi síðar en 17. mars
2023 til Skipulagsstofnunar, Borgartúni 7b, 105 Reykjavík eða með tölvu-
pósti á skipulag@skipulag.is.
Saga vélar:
Óhræddur við nýja tækni
– Fyrstur með rúlluvél, Fendt og frambúnað
Erlend mynd af Krone rúlluvél sem birtist í Þjóðviljanum árið 1984.
Mynd / timarit.is
Ástvaldur Lárusson
astvaldur@bondi.is
Þórhallur Steinsson, fyrrverandi bóndi í Sumarliðabæ, var óhræddur við að
innleiða nýja tækni í landbúnaði. Hann fékk sér fjórhjóladrifinn traktor áður
en þeir náðu útbreiðslu, var fyrstur til að fá rúllubindivél og keypti fyrsta
Fendt landsins sem hann útbjó með aflúrtaki að framan. Mynd / ÁL
Auglýsing fyrir Fendt traktor í Frey 1983. Þessi vél er sambærileg þeirri sem
Þórhallur keypti á sínum tíma. Mynd / timarit.is