Bændablaðið - 09.03.2023, Blaðsíða 57

57Bændablaðið | Fimmtudagur 9. mars 2023
Eins og kunnugt er, er Matvæla-
stofnun (MAST) opinber
eftirlitsaðili með dýravelferð
á Íslandi. Nokkuð hefur verið
deilt á MAST undanfarið og hafa
sumir sakað stofnunina um að
fara offari í þessum málum á
meðan aðrir hafa gagnrýnt hana
fyrir slæleg vinnubrögð.
F o r s t j ó r i
og yfirstjórn
stofnunarinnar
hafa svarað
þessu ágætlega
í fjölmiðlum.
MAST er
auðvitað ekki
hafin yfir gagn-
rýni en umræða
á t.d. samfélags-
miðlum hefur stundum farið langt
út yfir öll mörk og oft byggst á
vanþekkingu.
Hafa ber í huga að hér er um
mjög viðkvæman málaflokk að ræða
og að í aðgerðum sínum er MAST
bundin af ákvæðum stjórnsýslulaga
um meðalhóf og vandaða rannsókn
áður en ákvarðanir eru teknar.
Í alvarlegustu málunum getur
stofnunin þó þurft að bregðast
hart við. Til frekari útskýringar eru
settar fram hér fyrir neðan nokkrar
algengar spurningar og fullyrðingar
um þetta efni og svör við þeim.
Fyrst er þó rétt að nefna þau tvö
úrræði sem dýravelferðarlöggjöfin
hefur veitt MAST til að takast á
við þá sem brjóta gegn þeim dýrum
sem þeir hafa umráð yfir. Annars
vegar er um að ræða svonefndar
þvingunaraðgerðir og hins vegar
refsingar fyrir fullframin brot.
Þvingunaraðgerðir eru t.d.
álagning dagsekta sem hafa reynst
árangursríkar. Einnig má nefna að
stofnunin hefur heimild til að vinna
úrbætur á kostnað umráðamanns
dýra. Alvarlegasta þvingunarúrræðið
er síðan vörslusvipting. Reynsla
okkar hjá MAST er sú að dagsektir
hafa reynst mjög vel til að knýja
fram úrbætur en stundum eru mál
það alvarleg að vörslusvipting er
eina leiðin.
Refsingar eru svonefndar
stjórnvaldssektir sem MAST getur
lagt á fyrir fullframin brot. Þessar
sektir geta numið allt að einni milljón
króna. Allra alvarlegustu málin eru
þó kærð til lögreglu í stað þess að
MAST beiti stjórnvaldssektum. Slík
mál geta endað með refsidómi.
MAST getur ekki bannað fólki
að halda dýr nema þá tímabundið
á meðan mál eru til meðferðar hjá
lögreglu og dómstólum. Dómstólar
geta í alvarlegustu málunum svipt
fólk með dómi heimild til að halda
dýr tiltekið tímabil eða ævilangt.
Áður en MAST hefst handa
þarf stofnunin að boða aðgerðir
fyrir fram og veita umráðamönnum
dýra andmælarétt áður en endanleg
ákvörðun er tekin. MAST er
þó heimilt að sleppa því í allra
alvarlegustu málunum þegar brýn
þörf er á aðgerðum.
Af hverju fá þeir sem senda inn
ábendingar til MAST ekki að fá
að vita hver niðurstaðan var?
MAST fær ábendingar á hverjum
degi um meinta slæma meðferð
á dýrum. Snýr það einkum að
gæludýrum og hrossum sem eru oft
fyrir allra augum. Þessar ábendingar
eru mjög mikilvægar í eftirliti MAST
og hver einasta ábending er tekin til
rannsóknar. Stofnunin er þakklát fyrir
þessar ábendingar.
Ef hins vegar ábendingin leiðir til
þess að MAST þarf að taka ákvörðun
í málinu um t.d. þvingunaraðgerðir þá
er stofnað svokallað stjórnvaldsmál.
Aðilar að því eru einungis tveir, þ.e.
MAST og umráðamaður dýrsins.
Sá sem sendi inn ábendinguna er
ekki aðili að málinu. Hann getur
hins vegar eins og hver annar
kallað eftir upplýsingum um afdrif
málsins en stundum getur orðið
erfitt fyrir MAST að bregðast
við slíku. Ástæðan er sú að bæði
stjórnsýslulög og persónuverndarlög
takmarka heimildir MAST til að
upplýsa um einkamálefni fólks og
getur íslenska ríkið orðið bótaskylt
ef stofnanir þess ganga of langt í
upplýsingagjöf sinni. Sérstaklega er
tekið fram í persónuverndarlögum að
stjórnvöldum sé óheimilt að miðla
upplýsingum um refsiverða háttsemi.
Af hverju gengur MAST
ekki harðar fram í
dýravelferðarmálum?
MAST gengur eins hart fram og þörf
er á en skv. stjórnsýslulögum ber
stofnuninni að gæta meðalhófs. Það
merkir að MAST ber að velja vægasta
úrræðið hverju sinni sem talið er duga
til að ná því markmiði sem stefnt er
að. Sömuleiðis er oft beitt vægum
úrræðum í byrjun en þunginn eykst
ef ekki er bætt úr og getur endað með
vörslusviptingu. Í mjög alvarlegum
málum getur stofnunin hins vegar
farið beint í vörslusviptingu ef ljóst
er frá byrjun að önnur úrræði eru
gagnslaus eða í þeim tilvikum þar
sem úrbætur þola ekki bið.
Af hverju eru dýrin ekki
látin njóta vafans?
Þessi spurning hefur verið borin
fram án þess að skýrt sé hvað átt
er nákvæmlega við. Hún á frekar
illa við þegar MAST er að leggja á
stjórnvaldssektir. Hér ber að hafa í
huga að samkvæmt íslensku réttarfari
njóta sakborningar (í þessu tilviki
dýraeigendur) vafans. Allan vafa
ber að túlka sakborningi í hag og
MAST er ekki heimilt að leggja á
slíka sekt nema sök teljist sönnuð.
Þetta orðalag er því frekar óheppilegt.
Það kann hins vegar að vera að
með þessu orðalagi sé átt við að
grunur um brot á dýravelferð eigi
að leiða strax til rannsóknar MAST
og eftir atvikum þvingunarúrræða
og jafnvel refsinga í framhaldi af
því ef rannsókn leiðir lögbrot í ljós.
Í þessum skilningi njóta dýr ávallt
vafans hjá MAST.
Bregst MAST of seint við í
dýravelferðarmálum?
Er MAST að standa sig?
Það liggur fyrir að á árunum
2016 til 2022 sendi MAST 28
stjórnvaldssektir til innheimtu,
kærði 13 mál til lögreglu, sendi
umráðamönnum dýra 26 viðvaranir,
lagði á dagsektir í yfir 100 skipti og
fór í samtals 19 vörslusviptingar.
MAST hefur því töluvert umleikis
á þessu sviði.
Einar Örn Thorlacius,
lögfræðingur dýravelferðar
hjá MAST
Varahlu�r í Bobcat
Í grein sem Tryggvi Felixson ritaði í Bændablaðið
23. febrúar sl. undir fyrirsögninni Sannleikurinn
er sagna bestur, gerir hann athugasemdir við að
Norðurál telji sig nota 100% endurnýjanlega raforku
við alla framleiðslu.
Tryggvi bendir jafnframt á að
reglur upprunaábyrgðarkerfs orku
banni blekkingar.
Fyrir liggur að íslenska raforku-
kerfið er ekki tengt samtengdu
raforkukerfi Evrópuþjóða og nær
öll íslensk raforka er framleidd með
endurnýjanlegum orkugjöfum.
Því virðist augljós blekking
að halda því fram að samtengt
raforkukerfi Evrópuþjóða afhendi kaupendum hreina
íslenska orku og einnig blekking að íslenska raforkukerfið
geti afhent Norðuráli eða öðrum raforkukaupendum orku
sem framleidd er með jarðefnaeldsneyti eða kjarnorku.
Tryggvi segir orðrétt: „Það er löngu tímabært að
Landsvirkjun krefjist þess að Norðurál – það fyrirtæki
sem nýtir 25% af raforku landsins – segi satt um
uppruna þeirrar orku sem það nýtir í starfseminni.“
Það er þó eigi að síður augljóslega heilagur sann-
leikur að Norðurál og önnur íslensk fyrirtæki nota nær
eingöngu endurnýjanlega raforku í starfsemi sinni, enda
ekki annarra kosta völ.
Að sá sannleikur sé sagna bestur virðist þó ekki
sjálfgefið ef marka má umfjöllun Tryggva.
Ari Teitsson,
fyrrverandi formaður Bændasamtaka Íslands.
Er sannleikurinn sagna bestur?
Ari Teitsson.
LESENDARÝNI
MAST og dýravelferð
Einar Örn
Thorlacius.
Húsnæði Matvælastofnunnar á Selfossi. Mynd / ghp
Það liggur fyrir að á árunum 2016 til 2022 sendi
MAST 28 stjórnvaldssektir til innheimtu,
kærði 13 mál til lögreglu, sendi umráðamönnum
dýra 26 viðvararnir, lagði á dagsektir í yfir 100
skipti og fór í samtals 19 vörslusviptingar. “