Ský - 01.04.2012, Blaðsíða 8

Halldór Guðjónsson frá Laxnesi fæddist 23. apríl 1902. Hér er hann ásamt Auði konu sinni með
Nóbelsskjalið.
110 ÁR FRÁ FÆÐINGU HALLDÓRS LAXNESS:
LAXNESSÁ
LEIKSVIÐINU
Maðurinn sem ætlaði að „erobrera" heiminn með „filmleikjum". Halldór
Laxness var á fyrri hluta ferilsins afar hugfanginn af kvikmyndaforminu og
taldi um tíma að á þeim vettvangi lægi framtíð hans. Lengi vel var það hinn
stóri draumur hans að hasla sér völl á leiksviði og kvikmyndatjaldi frekar en
hinu ritaða formi.
VIÐTAL: PÁLL ÁSGEIR ÁSGEIRSSON MYNDIR: ÝMSIR
Um þessar mundir eru liðin 110 ár
frá fæðingu Halldórs Guðjóns-
sonar frá Laxnesi sem tók sér
nafnið Halldór Kiljan Laxness og er
þekktasti rithöfundur Islands á 20. öld.
Minning Halldórs vakir með þjóðinni og
er loganum haldið lifandi með margvís-
legum hætti. Lífshlaup hans hefur verið
skráð með ítarlegri hætti en nokkurs
annars, í fjölda bóka en einnig í kvik-
myndum, heimildamyndum og sjón-
varpsþáttum. Heimili hans og fjölskyldu
hans að Gljúfrasteini í Mosfellsdal er
safn í opinberri eigu og þar er arfleifð
skáldsins gerð ítarleg skil og óhætt að
mæla með heimsókn þangað við hvern
sem er.
Eins og þjóð veit eru skáldsögur Hall-
dórs burðarvirkið í höfundarverki hans
en í því er að finna margvísleg önnur
ritverk, greinar um þjóðmál, smásögur,
ljóð og leikrit. Þar er einnig að finna
kvikmyndahandrit en Halldór var á fyrri
hluta ferilsins afar hugfanginn af kvik-
myndaforminu og taldi um tíma að á
þeim vettvangi lægi framtíð hans. I þeim
þykku bókum sem ritaðar hafa verið um
ævi hans og feril má víða sjá staðfest-
ingar þess að lengi var það hinn stóri
draumur hans að hasla sér völl á leiksviði
og kvikmyndatjaldi frekar en hinu ritaða
formi.
Halldór var aðeins 17 ára þegar fyrsta
skáldsaga hans, Barn náttúrunnar, kom út
en skömmu seinna segir hann í bréfi til
vinkonu sinnar að hann sé að skrifa
„filmleik" á ensku sem eigi að „erobrera"
heiminn.
Með þennan „filmleik“ eða handrit í
farteski sínu sigldi Halldór til Ameríku
árið 1922 en var þá ekki hleypt inn í
landið heldur snúið við í eftirlitinu á Ellis
Island. Fimm árum seinna gerði hann
aðra tilraun og dvaldi þá í nokkur misseri
í Hollywood og gerði markvissar tilraunir
til þess að hasla sér völl þar sem hand-
ritshöfundur. Hann sagðist fmna fyrir
„óstjórnlegri köllun" til að semja tíu
kvikmyndir og sagðist sannfærður um að
ekkert lægi eins vel fyrir honum eins og
kvikmyndin. „Ég hef ekki auga fyrir
neinu eins og því kvikmyndalega,“ segir
hann í bréfi til Erlendar vinar síns í
Unuhúsi.
8 SKÝ 2. tbl. 2012