Ský - 01.04.2012, Blaðsíða 9

íslandsklukkan á sviði: Jón Hreggviðsson (Ingvar Sigurðsson) ásamt móður sinni (Herdís Þor-
valdsdóttir).
LAXNESS Á SVIÐI OG TJALDI
Fjölmargar leiksýningar, sjónvarpsmyndir og kvikmyndir hafa verið byggðar á
verkum Halldórs Laxness. Verk hans hafa verið sýnd hjá Þjóðleikhúsinu, Leikfélagi
Reykjavíkur, Leikfélagi Akureyrar, atvinnuleikhópum og áhugaleikfélögum.
Frumsamin leikrit Halldórs Laxness eru Straumrof, Silfurtúnglið, Strompleikurinn,
Pijónastofan Sólin og Dúfnaveislan.
Skáldsögurnar Vefarinn mikli frá Kasmír, Salka Valka, Sjálfstætt fólk, Heimsljós,
fslandsklukkan, Atómstöðin, Kristnihald undir jökli, Innansveitarkronika og
Gerpla hafa allar verið sviðsettar í leikgerðum og eru til fleiri en ein leikgerð af
mörgum þeirra.
Kvikmyndir og sjónvarpsmyndir hafa verið byggðar á skáldsögunum Sölku Völku,
Atómstöðinni, Brekkukotsannál, Paradísarheimt og Kristnihaldi undir Jökli,
leikritinu Silfúrtúnglinu og smásögunum Ungfirúin góða og húsið, Lilju, Jóni í
Brauðhúsum og Veiðitúr í óbygðum.
Einnig hafa verk Halldórs Laxness orðið efniviður í balletta og óperu, auk þess sem
fjölmargar leiknar dagskrár hafa verið samdar upp úr verkum hans. Ríkisútvarpið hefur
flutt leikið efni af ýmsu tagi, byggt á verkum Halldórs Laxness.
SNERIST TIL SÓSÍALISMA
í AMERÍKU
Halldór dvaldi semsagt í Hollywood
veturinn 1927-1928 og vann kappsamlega
að framgangi sínum ásamt umboðsmanni
sínum Harriet Wilson. Það voru tvö hand-
rit eða hugmyndir sem unnið var út frá.
Annars vegar var það Kári Káran eða
Judged by a Dog en hins vegar var það
Salka Valka eða Woman in Pants. Metro-
Goldwyn-Mayer félagið í Hollywood
sýndi handritinu að Woman in Pants
nokkurn áhuga. Um tíma stóð til að
Halldór færi til Islands með hópi kvik-
myndagerðarfólks og stjórnaði gerð mynd-
arinnar en ekki varð af því. Á þessum tíma
var Greta Garbo ein helsta stjarna kvik-
myndanna og mikið dálæti Halldórs.
Garbo var á mála hjá Metro-Goldwyn-
Mayer svo sega má að litlu hafi munað að
Salka Valka liti fyrst ljós heimsins í túlkun
Garbo.
Um haustið 1928 verður ljóst að öll þessi
áform renna út í sandinn og Halldór
yfirgaf Hollywood ofurlítið kalinn á hjarta
og hefur líklega fengið sig fullsaddan af
þessum hverfula iðnaði eins og margir
síðan. Hann sneri aftur heim til íslands til
þess að skrifa bók um bónda á afskekktri
íslenskri heiði. „The rest is history“ eins og
líklega væri sagt í Hollywood. Halldór
Guðmundsson bókmenntafræðingur, sem
manna best hefur ritað krónikur um ævi
Laxness, orðar það svo að „ósigur Halldórs
í Hollywood varð sigur íslenskra bók-
rnennta."
Eftir tveggja ára dvöl í Ameríku lét
Halldór hafa eftir sér að hann hefði orðið
sósíalisti af dvölinni í Hollywood við að
horfa á svanga umrenninga í almennings-
görðum og taldi augljóst að hver meðal-
snotur maður sem í Ameríku dveldi kæmi
þaðan sannfærður um alræði öreiganna.
Líður svo fram um langa hríð eins og
Islendingasögur myndu orða það og Hall-
dór sinnir ritstörfum af kappi og öðlast
frægð víða um lönd fyrir skáldsögur sínar.
En þessi fjölhæfi listamaður hafði ekki
misst löngunina til þess að láta að sér kveða
með öðrum aðferðum en hefðbundin
skáldsagnagerð gefur færi á. Halldór var
alla tíð mjög hrifinn af leikhúsinu og sagði
sjálfur frá því að tólf ára gamall hefði hann
séð sýningu Leikfélags Reykjavíkur á
Fjalla-Eyvindi Jóhanns Sigurjónssonar sem
hafði mikil áhrif á hann. Nokkrum árum
seinna skrifaði hann leikdóm um sýningu
félagsins á Syndum annarra eftir Einar H.
Kvaran.
I LEIKHUSI INNAN LANDS OG UTAN
Vitað er að þegar Halldór var á ferðum
erlendis eða dvaldi við ritstörf á ýmsum
stöðum sótti hann leikhúsið talsvert og sá
margar leiksýningar á verkum sem seinna
6. tbl. 2011 SKÝ 9