Bókasafnið - 01.01.2004, Side 39

Við skulum líta ögn nánar á hvernig skuldbind-
ingaskrá lítur út og átta okkur um leið á nokkrum
meginákvæðum GATS-samningsins. Tökum skuld-
bindinguna sem snýr að bókasöfnum.
hann býður síðan sína þjónustu. Þessi “viðvera” getur
verið í formi hvaða fyrirtækis (business) sem er eða
atvinnurekstrar (professional establishment) s.s.
vegna samruna, stofnunar útibúa, kynningarskrif-
GATS Commitments by Country
Iceland: Recreational, Cultural and Sporting Services - Libraries, archives, museums and other
cultural services
Modes of Supply: 1) Cross-border, 2) Consumption Abroad, 3) Commercial Presence, 4) Presence of Natural Persons
Sector Limitations on Market Access Limitations on National Treatment
C. Libraries, archives, 1) None 1) None
museums and other cultural 2) None 2) None
service 3) None 3) Targeted financial support to
(CPC 963) speciftc local, regional or national activities
4) Unbound except as indicated in 4) None
the horizontal section
Horizontal Commitments MFN Exemntions

Þó svo samningurinn fjalli um þjónustu þá er
hugtakið þjónusta aldrei skilgreint. Hins vegar er
þjónustu skipt upp í fjóra flokka eftir eðli. Þessir fjórir
flokkar eru hafðir til hliðsjónar þegar kemur að
skuldbindingum einstakra landa varðandi markaðs-
aðgang (market access) og þjóðlega meðferð
(national treatment).
Cross-border: Viðskipti yfir landamæri: Þar sem
viðskipti eiga sér stað yfir landamæri tveggja aðila.
Aðeins þjónustan sjálf fer yfir landamæri, t.d. upplýs-
ingar og ráðgjöf með tölvupósti eða faxi eða farm-
sending, ekki manneskjur. Sá sem veitir þjónustuna
skapar sér enga viðveru á yfirráðasvæði þess aðila
þar sem þjónustunnar er notið. Dæmi hér geta verið
bankaþjónusta eða arkitektaþjónusta sem fer fram
gegnum tölvupóstl eða fax.
Consumption abroad: Þetta vísar til þjónustu sem
notið er af þegnum aðila/lands, á yfirráðasvæði annars
aðila þar sem þjónustunnar er notið. M.ö.o. þá er
þjónustunnar neytt af manneskju á öðru yfir-
ráðasvæði en hún býr á. Dæmi um þetta er ferða-
iðnaðurinn, eða þar sem eign neytanda fer yfir á svæði
annars aðila þar sem þjónustu er notið (t.d. íslenskt
skip sem fer í viðgerð erlendis, í landi innan WTO).
Einnig fellur undir þessa skilgreiningu þegar íbúi eins
lands kaupir fjármálaþjónustu í öðru landi (án þess þó
að sá sami íbúi þurfi að vera staddur erlendis).
Commercial presence: Viðskiptaleg viðvera: Þegar
bjóðandi þjónustu fer yfir landamæri, þar sem hann
skapar sér „viðskiptalega viðveru“ í gegnum hverja
stofa, sameiginlegs rekstrar o.s.frv. Dæmi hér geta t.d.
verið útibú erlends tryggingafélags eða hótelkeðju.
Áætlað hefur verið að um 63% viðskipta sem fara
fram undir GATS falli undir þennan lið. Þó svo GATS
heiti viðskiptasamningur um þjónustu þá heimilar
þessi liður raunverulega fjárfestingar erlendra aðila.
Presence of natural persons: Þetta á eingöngu við
einstaklinga sem eru tímabundið á erlendum mark-
aði, t.d. einyrkjar eða starfsmenn þjónustuveitanda.
Dæmi hér geta verið endurskoðendur, læknar, kenn-
arar eða bókasafnsfræðingar. Viðauki við þennan lið
gerir hins vegar ráð fyrir að aðilar (members) geti
viðhaldið eigin reglum um ríkisborgararétt, búsetu-
rétt eða atvinnuleyfi til langframa.
Nokkur helstu ákvæði samningsins eru eftirfarandi:
The Most Favoured Nation reglan á við um öll
lönd sem eru innan GATS og tekur til allrar þjónustu.
Þessi regla skuldbindur hvern aðila að „veita
þjónustu og þjónustubjóðendum allra annarra aðila
(members) strax og án undantekninga, meðferð sem
er í engu verri en sú sem veitt er hliðstæðri þjónustu
og þjónustuaðilum nokkurs annars lands.“ Þetta
jafngildir banni á hvers konar forgangsmeðferð fyrir
hópa aðila (members) í einstökum geirum eða á sér-
samningum sem veita sérstaka umbun til viðskipta-
aðila sem veita samkonar umbun á móti. Þetta
ákvæði tekur gildi og á við alla þjónustugeira í land-
inu um leið og land gengur inn í WTO og skrifar þar
með upp á GATS-samninginn.
BÓKASAFNIÐ 28. ÁRG. 2004
37