Bókasafnið - 01.01.2004, Blaðsíða 40

Market Access (Aðgangur að markaði).
Markaðsaðgangur er skuldbinding sem samið er
um fyrir ákveðna geira þjónustu. Þ.e. aðili/land getur
samið um að aðgangur að markaði hjá sér sé háður
ákveðnum hömlum, en þær er að finna í Grein XVI(2).
En ef land skrifar upp á markaðsaðgang í ákveðnum
geira þá má hann ekki takmarka þann aðgang að
eftirfarandi leyti, nema það sé sérstaklega tekið fram
í skrá landsins (schedule):
Ekki er hægt að semja um að fjöldi þjónustu-
bjóðenda sé takmarkaður, né framboð þjónustustaða
(service operations) né fjöldi launamanna í geiran-
um. Hömlur má ekki setja á verðgildi viðskipta, né á
þau löglegu form þjónustufyrirtækja sem möguleg
eru né á þátttöku erlends fjármagns.
National treatment (Jafnréttiskjör).
Skuldbinding aðila við „Jafnréttiskjör" þýða að
viðkomandi aðili mun ekki beita aðgerðum sem
valda mismunun í þágu innlendrar þjónustu eða
þjónustubjóðenda. Lykilkrafan er að breyta ekki,
hvorki með lögum eða í reynd, samkeppnisskilyrðum
í þágu innlendra þjónustuaðila. Útfærsla jafnréttis-
kjara innan hvers þjónustugeira getur verið skilyrt og
með fyrirvörum.
Ákvæði National Treatment og Market Access eiga
aðeins við þá geira þjónustu sem hver ríkisstjórn
hefur fellt inn í skuldbindingaskrá eða landsskrá sína
(Schedule). Þessar skráðu skuldbindingar eru kall-
aðar sértækar skuldbindingar (Specific commit-
ments). Sértæk skuldbinding í skuldbindingaskrá er
skuldbinding landsins að veita markaðsaðgang og
þjóðlega meðferð fyrir viðkomandi þjónustugeira
með þeim skilmálum og skilyrðum sem tíunduð eru í
skuldbindingaskránni.
Töluliður 3 virðist vísa til háttar 3, „viðskiptalegrar
viðveru" eða Commercial presence. „3. Ekki eru
hömlur við því að erlent bókasafn setji upp útibú hér
á landi (enda sé farið að innlendum reglum um
dvalar- og atvinnuleyfi svo nokkuð sé nefnt) “
í lið fjögur segir svo: „4) að farið sé að innlendum
lögum við stofnsetningu lögaðila, leyfisveitingar (ef
um slíkt er að ræða) o.s.frv."
í þessu sambandi ber að hafa eftirfarandi atriði í
huga: Skuldbindingaskrá er lagalega bindandi og er
þá jafnmikilvægt sem stendur í skránni og það sem
ekki stendur í henni. Ekki má með almennum hætti
vísa í landslög, sérstaka lagabálka né reglugerðir.
í grein XVI um markaðsaðgang er sérstaklega
tekið fram að bannað er að hamla rétti erlendra aðila
á tilteknum sviðum með innlendum lögum eða
öðrum hætti. Einu lagalegu marktæku hömlurnar eru
þær sem settar eru inn í skuldbindingaskrána sjálfa.
Þessi svið eru sex og snerta eftirfarandi atriði er skýra
réttarstöðu erlends aðila á íslandi:
1. Bannað er að setja hömlur eða takmarkanir á
fjölda (erlendra) þjónustuaðila hvort sem er með
fjöldatakmörkunum, einkaréttarveitingu eða skil-
yrða um efnahagslega stöðu próf).
2. Bannað er að setja hömlur eða takmarkanir á
heildarverðgildi þjónustuviðskipta eða eigna
(erlendra aðila).
3. Bannað er að setja hömlur eða takmarkanir á
heildarfjölda þjónustustöðva eða á heildarmagn
þjónustu sem þar er veitt.
4. Bannað er að setja hömlur eða takmarkanir á
heildarfjölda einstaklinga sem heimilt er að ráða á
sérstöku þjónustusviði eða sem þjónustuveitenda
er heimilt að ráða og sem eru nauðsynlegir fýrir og
beinlínis tengdir veitingu sérstakrar þjónustu.
5. Bannað er að hafa uppi ráðstafanir sem takmarka
eða krefjast þess að farið sé gegnum lögpersónu
eða samrekstrarfélög sem þjónustuveitandi getur
veitt þjónustu um.
6. Bannaðar eru takmarkanir á hlutdeild erlends
fjármagns mælt sem hámarks hundraðshluti í
eigu erlendra hluthafa eða heildarverðmæti ein-
stakra eða samanlagðra erlendra fjárfestinga.
Eins og sjá má eru engar hömlur settar á hætti 1,2
eða 3 í skuldbindingaskránni hvað varðar markaðs-
aðgang og því er óheimilt að takmarka rétt erlendra
fýrirtæki hvað varðar þau atriði er hér eru tilgreind að
ofan. Hvað varðar svið fjögur sem snertir leyfis-
veitingar til handa tilteknu starfsfólki umfram eða
framhjá gildandi almennum reglum um dvalar og
atvinnuleyfi þarf að líta til láréttu skuldbindinganna.
Þar er tiltekið hvaða starfsstéttir, annað hvort ein-
yrkjar eða þeir sem vinna innan fyrirtækis sem er
staðsett í fleiri en einu landi megi í krafti GATS-
samningsins starfa hér á landi. Hér er því um að ræða
undantekningu frá „innlendum reglum um dvalar- og
atvinnuleyfi", ekki að þær reglur gildi undantekn-
ingarlaust eins og ætla má af svari ráðuneytisins.
„Unbound except the temporary entry of the following
seruice providers as intra-corporate transferees, which
lceland shall permit without requiring compliance u;ith
labour marfeet tests."
Hvað varðar staðhæfinguna : „4) að farið sé að
innlendum lögum við stofnsetningu lögaðila, leyfis-
veitingar (ef um slíkt er að ræða) o.s.frv." kemur
ekkert fram í skuldbindingaskrá um þau skilyrði að
farið sé að innlendum lögum við stofnsetningu lög-
aðila og ætla má að ef þar er að finna einhvers konar
hömlur er varða þau sex atriði sem hér voru tilgreind
að ofan, að þá gildi þau lagaákvæði ekki þegar kemur
að erlendum þjónustuaðilum sem lögheimili hafa
innan WTO-landa. Um að fara verði eftir innlendum
lögum hvað varðar leyfisveitingar, segir eingöngu í
láréttu skuldbindingunum hér að neðan að erlendir
aðilar sem vilja í þjónusturekstur með „ótakmarkaða
ábyrgð“ beri að sækja um leyfi.
All prouision of seruices by natural persons, as self-
employed or tafeing part in a business enterprise tuith
38
BÓKASAFNIÐ 28. ÁRG. 2004