Læknaneminn - 01.06.1970, Síða 79

LÆKNANEMINN
67
ákvarða þær með fleiri en einni
aðferð.
Við hvaða aðferð sem notuð er
við ákvarðanir í klíniskum til-
gangi er jafnan nokkur óvissa
um það, hve vel er unnið. Fyrir
fáum árum leiddi athugun það í
ljós, að oft voru slíkar ákvarðan-
ir grátlega lélegar, jafnvel á
þekktum sjúkrahúsum. Þetta
leiddi til þess, að menn fóru að
krefjast þess, að aðferðir væru
staðíaðar. Sú aðferð, sem hefur
rutt sér til rúms í þessum tilgangi,
er að nota frostþurrkað serum,
svokallað kontrólserum, til að
staðla aðferðir hverrar rann-
sóknastofu. Þetta kontrólserum er
framleitt á sérstökum rannsókna-
stofum og efnamagn þess gaum-
gæfilega kannað, áður en það er
selt á almennum markaði. Hjarta-
vernd hefur notað þessi kontról-
serum til að staðla aðferðir sínar.
En þegar til frjálsra fitusýra
(FFA) kemur, fæst ekkert kontr-
ólserum. Heimatilbúið kontrólser-
um með óákveðnum gildum leiddi í
ljós allmikla óvissu í þessari
ákvörðun. Þetta varð til þess, að
þessari ákvörðun var hætt. Ekki
var heldur mögulegt að taka
plasma úr gestum stöðvarinnar.
Ákvörðun á beta lípópróteini
er gerð á tvennan hátt í klínískum
tilgangi. Önnur aðferðin er sú, að
botnfella það með „antíhúman-
betalípóprótein precipítín serum“
eða serum með mótefni gegn
mannlegu beta lípópróteini. Þetta
serum er framleitt af Hyland fyr-
irtækinu ameríska, og í Hjarta-
vernd var þetta, antiserum notað
til að ákvarða lípóprótein í nokkr-
um hundruðum manna. Leiðarvís-
ir sá, sem efninu fylgdi, sagði að
magn beta lípópróteins ætti að
vera óháð því, hvort maðurinn
væri fastandi eða ekki. Það er í
samræmi við áðurnefnda kenn-
ingu um, að helmingatími þessa
efnis sé langur. I nokkrum tilvik-
um þar sem vitað var, að gestir
Hjartaverndar voru ekki fastandi,
fannst mjög hækkað gildi við
ákvörðun ‘með þessu antiserum,
hvort sem sérhæfni þess hefur
verið skert eða ástæðan verið önn-
ur. Efnið er dýrt, hver ákvörðun
kostaði tugi króna.
Hin aðferðin við ákvörðun
lípópróteina er aðgreining með
rafdrætti (elektrófóresis). Þess-
ari aðferð er t. d. lýst af Fredriks-
son hinum ameríska eins og áður
er getið, og hann rekur einkum
klíniskt gildi þess að greina hina
ýmsu hluta lípópróteinanna. Hann
getur þess hvernig meðhöndla
skuli hinar ýmsu gerðir af ofmagni
lípópróteina í blóði. Ekki mun
vera hægt að nota fryst serum til
að greina lípóprótein vegna þess,
að frystingin eyðileggur uppbygg-
ingu lípópróteinagnanna. Kontról-
serum mun tæplega fást til að
staðla þessar ákvarðanir.
Meðalgildi þessara efna á körl-
um 16 árganga af Reykjavíkur-
svæðinu, aldur 34—60 ára, reynd-
ist sem hér segir:
Kólesteról: 243 Sd 43 mg%
Þríglýseríð: 96 Sd 50 mg%
Beta lípórótein: 2,23 Sd 0.50 mm
immúnókrít (sérstök mælieining
notuð í sambandi við antiserum).
FFA: meðalgildi óörugg, u.þ.b.
200—800 meq/1.
Þess ber að geta, að nú ryður
sér til rúms að mæla þríglýseríð í
meq/1. Þar eð þríolein er notað
sem standard, þýðir það að deila
beri í mg% með tölunni 88,5 til
að fá út meq/1.
En hvað getur læknir eiginlega
ályktað af mælingum lípíða í
bíóði? Svarið við því væri reyn-
andi að fá frá okkar ágætu hjarta-