Læknaneminn - 01.10.1979, Blaðsíða 40

leiðara út í grindarhol, má e. t. v. sýna fram á sam-
vexti þar. Þessi rannsókn er gerð á 10.-12. tíða-
hringsdegi.
Eldri og ekki eins nákvæm aðferð til greiningar á
túbustíflum er blásningin (pertubatio), ýmist með
lofti (andrúmsloft, koldioxid) eða vökva (saltvatn
+ fúkalyf). Þrýstingur er mældur og skráður við
blásninguna og spáð í flæðishindranir úlfrá honum.
Eftir loftblásningu má einnig sýna fram á loft undir
þind með röntgenmynd.
Lokaþáttur ófrjósemisrannsóknar fer gjarnan
fram á sjúkrahúsi. Gerðar eru venjulegar blóð- og
þvagrannsóknir, blóðflokkun og T-4, WR, Gk-rækt-
un og tbc-ræktun frá endometrium. Ser. progesteron
mæling er gagnleg, þar eð mikil (tíföld) hækkun á
sér stað við egglos. Getur hún því komið í stað raun-
hilarits undir vissum kringumstæðum.
Þessi rannsókn fer fram á 20.-24. tíðahringsdegi.
Þá er gerð kviðspeglun (laparoscopia). Hún leiðir í
ljós samvexti í grindarholi, sýnir ástand eggjastokka
(gulbú?) og eggjaleiðara, innbyrðis afstöðu þeirra
og hreyfanleik. Með vökvablásningu sést flæðið um
túburnar.
Þá er samtíma með kviðspeglun tekið sýni (biop-
sia) úr legbolsslími til vefjagreiningar og thc-rækt-
unar. Einnig er leghálsinn kannaður og víkkaður, sé
þess talin þörf.
Meðíerð veyna ófrjósemi
Þess er ekki kostur að gera grein fyrir meðferð
allra kvilla og sjúkdóma, sem valdir eru að ófrjó-
semi. Hér verður aðeins getið meðferðar vegna egg-
leysis, tubuskemmda og loks minnst á tæknifrjóvg-
un, enda þessum þáttum yfirleitt ekki gerð skil ann-
ars staðar í kennslutexta.
Meginregla er að eyða öllum hugsanlegum or-
sakaþáttum, stórum og smáum. Þar kemur lil fræðsla
um frjósemistíma, æskilega samfaratíðni, lækning á
meinleysislegum bólgum og hvatning um reglusemi
og næga hvíld. Bjartsýni skal gæta í meðferðinni.
Oft tekst jjungun meðan á rannsókn stendur, og
líklegt að vissar aðgerðir svo sem legskaf og blásn-
ing hafi á stundum læknandi áhrif.
Við eggleysi er beitt tvenns konar lyfjum. Annars
vegar heiladingulsvökum (FSH og LFI), liins vegar
30
lyfjum með antí-Östrogen verkun (Clomíd, Sexo-
vid). Meðferðin krefst nákvæmni í vali sjúklinga,
skammtastærð og eftirliti með áhrifum.
Til FSH-LH meðferðar koma konur með eggleysi
og tíðateppu vegna nær algerrar vöntunar á hypo-
fysu — gonadotropin myndun og hverfandi östrogen
framleiðslu í eggjastokkum (Amenorrhé group I).
Til Clomid-meðferðar koma þeir sjúklingar, sem
hafa breytilega, en þó nokkra vakamyndun í heila-
dingli og eggjastokkum samfara eggleysi. Tíðablæð-
ingar geta verið með ýmsu móti, oftast strjálar eða
engar (oligo-amenorrhé). ( Amenorrhé group II).
I báðum Jíessum meðferðarhópum eru lyfin gefin
í vaxandi skömmtum (Jr. e. FSH og Clomid ), Jjar til
östrogen myndun fer að aukast. Þegar hún hefur náð
vissu marki (80-100 pig í sólarhi'ingsþvagi), er gef-
inn egglossframkallandi skammtur af Llf (5000 IU
HCG daglega í 3 daga t. d.). Þetta á einkum við um
FSH-hópinn, en LH er og notað með Clomid í viss-
um tilfellum (comhined therapy).
Meðferðin gerir ráð fyrir, að unnt sé að mæla
östrogen í Jrvagi eða blóði daglega. Sé þess ekki
kostur má nota kliniskar aðferðir að meta legháls-
þroska eða frumugreiningu (vaginal cytologia), og
þannig fylgjast með eggbúsvexti (folliculus).
Aukaverkanir eru annars vegar of kröftug áhrif
lyfjanna með mörgum egglosum samtímis, blöðru-
myndun á eggjastokkum og vökva í kvið og jafnvel
brjóstholi. Hins vegar eru aukaverkanir Clomids,
svo sem hita- og svitakóf, ógleði, uppköst, sjóntrufl-
anir, útbrot og hárlos.
Vegna túbuskemmda eru gerðar skurðaðgerðir af
ýmsum tegundum, eftir staðsetningu skemmdanna
og útbreiðslu þeirra. Arangur meðferðarinnar fer
einnig mjög eftir þessu tvennu.
Ef eingöngu eru samvextir kringum eggjakerfin
(eftir botnlangabólgu eða barnsfararsótt), er gerð
losun (salpingolysis, fimbriolysis). Hér er árangur
einna bestur, 30-M0% Jrungunartíðni (pregnancy
rate).
Séu trektarop túbanna lokuð, oft með sekktúbu-
myndun (hydrosalpinx), þarf að gera nýtt op (sal-
pingostomia). Yfirleitt er brett upp á túbuendann
(„mansétta“) og stundum er opið formað sem löng
rifa. Þá má festa plasttrekt í opið og láta sitja 2—3
LÆKNANEMINN