Læknaneminn - 01.04.1985, Blaðsíða 7

Alnæmi (AIDS)
Aðalsteinn Guðmundsson læknanemi
Sjúkdómurinn alnæmi einkennist af tækifærissýkingum (opportunistic) og / eða ákveðnum illkynja
æxlum. Hlutfall þeirra sem deyja vegna sjúkdómsins er hátt og engin árangursrík meðferð hefur enn
fundist. Tíðni alnæmis er í örum vexti og eru ýmsar leiðir reyndar til að stemma stigu gegn hinni
hröðu útbreiðslu. Nýlegar uppgötvanir gefa til kynna að alnæmi sé orsakað af veirusýkingu.8
Síðan alnæmis varð fyrst vart á Vest-
urlöndum (líklega í Bandaríkjunum
fyrir 1980) hefur umræða um sjúk-
dóminn ekki hvað síst verið í æsi-
fréttastíl á síðum dagblaða. f byrjun
var það mikil ráðgáta að alnæmi virt-
ist einkum bundið við homma. Til
viðbótar kom að hér virtist vera um
áður óþekktan smitsjúkdóm að ræða
með háa dánartíðni. Þetta varð til
þess að ómældum fjármunum var
varið til rannsókna á sjúkdómnum.
Þótt síðan séu ekki liðin nema 4 ár,
þá er fyrir hendi í dag allgóð þekking
á orsökum og eðli alnæmis. Enn er þó
eftir að fylla upp í margar eyður.
Tilgangur þessarar greinar er eink-
um að gefa læknanemum yfirlit um
þá vitneskju sem nú er fyrir hendi um
alnæmi. Eins og svo oft áður þá hef-
ur mönnum gengið illa að sameinast
um íslensk heiti yfir erlendar nýjung-
ar. Nú virðast menn hinsvegar orðnir
allsáttir við að nota orðið alnæmi um
AIDS (Acquired Immune Deficiency)
Syndrome).
Skilgreining
Alnæmi er skilgreint sem:1.
1 • Sjúkdómur í einstaklingi undir 60
ára aldri þar sem viðurkenndar
greiningaraðferðir sýna sérhæfða
truflun á frumubundna ónæmis-
kerfinu ásamt,
2. útilokun á öðrum þekktum ástæð-
um frumubundinnar ónæmisbil-
unar.
Skilgreiningunni fylgir víða upp-
talning á þeim sjúkdómum sem koma
helst við áðurnefnda ónæmisbilun.
Sjúkdómamir geta verið:
A. Illkynja æxli, einkum kaposi sar-
coma.
B. Mikill aragrúi sýkinga sem nú á
dögum finnast sjaldan hjá einstakl-
ingum í okkar heimshluta nema bilun
verði á ónæmiskerfi þeirra. Þama er
um að ræða veiru-, sveppa-, frum-
dýra-, orma- og jafnvel bakteríu-sýk-
ingar.
Það er vert að taka eftir því að
hvorki ákveðnar rannsóknir né far-
aldsfræðilegar upplýsingar s.s. kyn-
hneigð em tekin inn í skilgreining-
una.1 Vægari sjúkdómseinkenni sem
sáust í vaxandi mæli innan sömu
áhættuhópa og alnæmis varð fyrst
vart í falla utan þessara greiningar-
marka. Þarna er um að ræða svoköll-
uð alnæmisforstig, sem gerð verða
frekari deili á síðar í greininni.
Faraldsfræði
Síðan fyrstu tilfellum alnæmis var
lýst í Bandaríkjunum 1981 eða fyrr,
hefur orðið þar nánast exponential
aukning á nýjum tilfellum (sjá mynd
I). Fyrstu árin tvöfaldaðist fjöldi
nýrra tilfella á hverjum 6 mánuðum.
Ekki hefur enn orðið lát á þessari
þróun þótt ögn hafi dregið úr rishraða
kúrfunnar á síðastliðnu ári.1,8’17 30.
apríl 1985 höfðu greinst 10.000 til-
felli af alnæmi í Bandaríkjunum, þar
af 113 í bömum. Á sama tíma voru
49% þessara einstaklinga látnir.17 Sé
litið aftur í tímann kemur í Ijós að
80% hafa látist innan tveggja ára frá
greiningu.4 Líklegt þykir að innan
2ja ára hafi 40.000 einstaklingar
greinst með alnæmi í Bandaríkjun-
um. Nýlegar mótefnamælingar
styðja slíka spá enn frekar en sam-
kvæmt þeim hafa milli Vi og 1 millj-
ón Bandaríkjamanna komist í snert-
ingu við veiruna sem veldur al-
næmi.3’4’18
í Evrópu höfðu í apríl 1985 greinst
eitt þúsund tilfelli alnæmis og stefnir
þróunin í Evrópu greinilega í sömu
átt og hefur orðið í Bandaríkjunum.3,
5 Einnig er nú orðið ljóst að alnæmi
er mjög útbreitt á svæðum í Mið-
Afríku.20 í Bandaríkjunum varð
fljótt ljóst að nokkrir hópar virtust
meirq; útsettir en aðrir fyrir alnæmi.
Athyglisvert er að skiptingin í þessa
áhættuhópa hefur haldist þar nær
óbreytt fram á þennan dag. Skipting-
in er eftirfarandi:1 ■4'l0, l7,20
1. Hommar eru rúmlega 74% þeirra
sem greinast með alnæmi. Áber-
andi er hversu margir greinast í
stórborgum, hvar mikið lauslæti
og jafnvel stungulyfjamisnotkun
tíðkast meðal margra homma.
2. Stungulyfjamisnotkun er hjá
u.þ.b. 17% alnæmissjúklinga.
læknaneminn V198S - 38. árg.
5