Læknaneminn - 01.04.1985, Blaðsíða 49

dagdeildum er oft notuð virk og sér-
tæk kennsla, allt frá því að svara í
síma og að því að ná kynnum við hitt
kynið.
Áfangastað má líta á sem eins kon-
ar menntastofnun þar sem íbúar fá
þjálfun og handleiðslu í að annast
flesta þætti daglegs lífs, s.s. hirða
eigið herbergi, sameiginlegar vistar-
verur og að skiptast á að sjá um mat-
arinnkaup og annast matseld. Dvölin
þar er tímabundin og hugsuð sem
áfangi á leið til sjálfstæðrar tilveru.
Þegar þjálfun og dvöl á áfangastð
lýkur þarf oft að hjálpa sjúklingi að
finna sér varanlegan og öruggan
bústað, t.d. sambýli með öðrum.
Vinnustaðir skipta meginmáli í
endurhæfingu. Þótt hægt sé að ná
mikilsverðum árangri í endurhæf-
lr>gu án þess að sjúklingur verði
vinnufær þá er starf æskilegt markm-
'd fyrir flesta og gefur mjög aukna
möguleika á að halda heilsu.
Starf skipuleggur tímann, eykur
yfirleitt sjálfsvirðingu, gefur „ident-
ltel‘, eykur tekjur viðkomandi og
getur gert hann að veitanda á ný í
þjóðfélaginu sem vinnufélaga,
starfsmann og jafnvel skattgreið-
anda.
Verndaðir vinnustaðir þurfa að
vera tvenns konar: Annars vegar
þjálfunarstaðir fyrir tímabundna
þjálfun og hins vegar langtímavinnu-
staðir (varanlegir). Samkvæmt
reynslu erlendis frá er vitað að hinn
almenni vinnumarkaður getur notast
fötluðum í stórum sfil og notið góðs
af framlagi þeirra. Til að slíkt takist
þarf góða vinnumiðlun og starfsráð-
gjöf.
Verndaðir vinnustaðir eru eitt af
því sem mest hefur vantað hér á
landi. Geðsjúklingar hafa lengst af
aðeins haft aðgang að takmarkaðri
vinnuaðstöðu við sjúkrahúsin sjálf
°g einum þjálfunarstað úti í bæ, og er
það Múlalundur. Þar er helmingur
nýrra sjúklinga geðsjúklingar.
læknaneminn '/i985 - 38. árg.
Vernduðum vinnuplássum þarf að
fjölga mikið.
Erlendis eru til staðir sem sjúkl-
ingar reka sjálfir í þeim tilgangi að
komast út á vinnumarkaðinn. Þekkt
dæmi er „Fountain House“ í New
York. Fountain House er eins konar
klúbbur þar sem útskrifaðir sjúkling-
ar, sem kallast meðlimir, sjá um sig
sjálfir, t.d. þrifnað, eldamennsku
o.þ.h. Þar er vinnumiðlun fyrir með-
limi klúbbsins og er klúbburinn
ábyrgur fyrir öllum stöðum sem
fengnar eru úti á vinnumarkaðinum.
Ef sjúklingur vinnur 3 klst. á dag þá
vinnur annað hvort annar sjúklingur
eða starfsmaður í aðrar 5 klst. til þess
að fylla stöðuna. Annað sem þeir eru
þekktir fyrir er það að vanti sjúkling í
vinnu einn dag þá kemur starfsmaður
í staðinn. Þannig tekur klúbburinn í
heild ábyrgð á því að vinnuveitand-
inn verði ekki fyrir tjóni. Á þann hátt
má virkja atvinnurekendur til þess að
hjálpa sjúkum þannig að báðir
hagnist.
Nokkur lögmál endur-
hæfíngar
Hér eru talin upp helstu lögmál sem
undirbyggja endurhæfingu og sem
vænta má eiga þau ekki aðeins við
endurhæfingu geðsjúkra heldur
endurhæfingu fatlaðra yfirleitt.
1. Starfsliðið þarf að vinna með
sjúklingi, ekki vinna með hann, á
honum né fyrir hann í of miklum
mæli. í öllum þáttum endurhæf-
ingarferlisins er nauðsynlegt að
sjúklingur sé virkur. Virk þátt-
taka sjúklings þýðir að hann tjái
gildi sín, reynslu, tilfinningar,
hugmyndir og markmið. Sé sjúkl-
ingur óvirkur þarf hjálparmaður
hans að vinna með það vandamál,
áður en legra er haldið. Hvorki at-
ferlismeðferð, kennsla né önnur
stuðningsmeðferð verkar án
hjálpar nemanda/sjúklings.
Endurhæfingarvinnan þarf að
vera skiljanleg og má aldrei verða
dularfull eða óljós fyrir sjúklingn-
um.
2. Nýlærð leikni er nánast alltaf
staðbundin, þ.e.a.s. maður lærir
ákveðna hluti á ákveðnum stað og
það getur verið erfitt að yfirfæra
kunnáttuna yfir á aðra staði. Oft
þarf að fara með sjúklingnum á þá
staði þar sem hann ætlar að nota
hæfni sína, t.d. inn á heimilin, og
endurtaka þjálfunina þar.
3. Hver sjúklingur þarf að hafa ein-
staklingsbundin markmið. Þetta
virðist oft gleymast, líklega
Lögmál endurhæfíngarinnar
Starfsliðið þarf að vinna Hvorki það að minnka sjúk-
með sjúkiingi, ekki vinna dómseinkenni eða lækna
með hann, á honum né sjúkdóm leiðir af sjálfu sér
fyrir hann í of miklum til bættrar hæfni.
mæli. Frelsi er afstætt hugtak.
Nýlærð leikni er nánast alltaf staðbundin. Að vera háður öðrum getur stundum gefið aukinn
Hver sjúklingur þarf að hafa einstaklingsbundin árangur eða aukna færni.
markmið. Vonin er afgerandi þáttur í endurhæfingu.
47