Læknaneminn - 01.04.1985, Blaðsíða 9

sem um leið þýðir fjölgun veirunnar
og oft dauða frumunnar að lokum.
Þegar alnæmisveirunnar var leitað
var mönnum þá þegar ljóst að hún
virtist einkum ráðast á T hjálpar-
frumur (Th). Það virðist stjómast af
því að á úthýði Th fruma eru sam-
eindir sem alnæmisveiran þekkir og
notar til að brjóstast inn í frumuna.5
Ekki er þó víst að veiran einskorðist
við Th frumur því nýlega var upp-
götvað að veiran leggst einnig á
frumur í miðtaugakerfi. í þessu
sambandi má geta þess að alnæmis-
veiran er náskyld visnuveirunni sem
er vei þekkt á íslandi fyrir hæggengar
sýkingar í miðtaugakerfi sauð-
kinda.18,20,21
Fljótlega eftir einangrun alnæmis-
veirunnar voru þróaðar aðferðir til að
mæla í sermi mótefni gegn veirunni.
Margar aðferðir hafa verið þróaðar,
en þær sem eru í mestri almennri
notkun í dag byggjast á ELISU (not-
uð mótefni tengd ensímum).14
Þegar mótefnamælingamar kom-
ust á legg, kviknuðu vonir um að tak-
ast mætti að framleiða bóluefni. Nú
er ljóst að nokkrir annmarkar eru á að
slíkt verði í bráð, því:3,5
1. Próteingerð á yfirborði veirunnar
virðist taka tíðum breytingum
(antigen shift), jafnvel á ævi-
skeiði veirunnar innan sama ein-
staklings. Því reynist erfitt að
finna yfirborðssameindir sem eru
flestum HTLV-III sameiginleg
2. Líkt og í visnu þá sýnist mikil
tregða vera í myndun neutraliser-
andi mótefna.
Það að erfðaefni veirunnar sest að
í kjama frumunnar ásamt því að veir-
an sest líklega að í miðtaugakerfi tor-
veldar enn frekar að takast megi að
finna nothæf (antiviral) lyf.5,6
Afríkutengsl alnæmis
Skömmu eftir að alnæmis varð fyrst
vart í Bandaríkjunum komu fram
kenningar um að alnæmi ætti upp-
runa sinn í Afríku. Einkum vakti það
athygli hversu alnæmi átti margt
sameiginlegt með mörgum sjúk-
dómsmyndum í Mið-Afríku, t.d.
áberandi há tíðni Kaposi sarcoma og
ákveðinna smitsjúkdóma.7
Ekki er ótrúlegt að sjúkdómur sem
alnæmi hafi farið framhjá sjónum
manna á strjálbýlum svæðum Afríku
þar sem sýkingar og farsóttir eru
landlægar og öll skráning sjúkdóma í
molum. f slíku umhverfi gæti alnæmi
hafa verið til staðar um langa fortíð í
náttúrulegu jafnvægi við guði og
menn. Vaxandi borgarmenning í
Afríku og síðar tíð ferðalög landa á
milli gætu hafa borið sjúkdóminn til
okkar heimshluta. (Fyrst til Banda-
ríkjanna og skömmu síðar Evrópu).
Nýlegar mótefnamælingar í
Afríku gefa til kynna að útbreiðsla
veirunnar er þar miklu meiri en í
byrjun var talið. Áætlað er að milli 8
og 12% íbúa Zaire hafi mótefni gegn
veirunni.4 Tíðni alnæmis í mörgum
stærri borgum Mið-Afríku er talin
vera allt að 60/100.000 íbúa, sem er
u.þ.b. tíföld núverandi tíðni í Banda-
ríkjunum.20 Annað sem vekur at-
hygli er að kynjahlutföli alnæmis
sjúklinga í Afríku er Vi og rennir það
enn fleiri stoðum undir nýlega vitn-
eskju um að heterosexual kynmök
geti verið opin smitleið fyrir al-
næmi.4’13'20 Ennfremur vekur þetta
upp spurningu um hvort skordýrabit
geti verið algeng smitleið í Afríku
því marktæk fylgni er þar víða með
mótefnum gegn malaríu og alnæm-
Smitleiðir
Eins og fyrr er getið varð snemma
ljóst að alnæmi virtist hafa svipaðar
smitleiðir og HEPATITIS B. Síðan
hefur HEPATITIS B verið notað
mikið sem módel fyrir smitleiðir
alnæmis og sýkingavamir þess á
sjúkrahúsum. Tekist hefur að ein-
angra HTLV-III úr eftirfarandi:3'4
T hjálparfrumum
Plasma.
Miðtaugakerfi.
Munnvatni.
Sæði.
Brjóstamjólk.
Algengustu smitleiðir eru:4,15
1. Kynmök bæði heterosexual- og
homosexual. Þó er smitun líklega
meiri við genito anal mök.
2. Blóðgjafir eða gjöf á blóðhlutum
s.s. storkuþáttum.
3. Stungulyfjamisnotkun þar sem
hreirtlætis er ekki gætt, t.d. að
margir noti sömu nálina.
4. Smit frá móður til barns á með-
göngu (þekkt er að T fmmur geta
borist í litlum mæli yfir fylgju)
eða við náin tengsl foreldra við
barn fyrstu mánuðina.
5. Engin vísbending er fyrir hendi
um að venjuleg dagleg samskipti
manna á milli eða almenn hjúkrun
alnæmis-sjúklinga geti leitt til
smitunar alnæmis.
Athyglisvert er að sjaldnar tekst að
einangra veiruna frá sjúklingum með
langt gengið alnæmi heldur en þeim
sem hafa alnæmis forstig. Það gæti
e.t.v. skýrst af þurrð T hjálparfruma
í langt gengnu alnæmi, en í þeim
verður fjölgun veirunnar helst. Þetta
gæti enn frekar stutt það að minni
líkur virðast vera á smitun alnæmis
til starfsfólks sjúkrahúsa en smitun
HEPATITIS B. Aðeins eitt dæmi er
þekkt þar sem smitun hefur orðið á
sjúkrahúsi. Þó er þekktur fjöldi til-
fella, þar sem nálar úr alnæmissjúkl-
ingum hafa stungist í hjúkrunar-
fólk.15’20
Ónæmisbilunin
Eins og áður er getið sýkir HTLV-
III sérhæft ákveðinn undirhóp T
lymfocyta (T^), þar sem flestar
LÆKNANEMINN '/1985 - 38. árg.
7