Læknaneminn - 01.04.1985, Blaðsíða 21

Viral hepatitis - virusbólgur í lifur
Ólafur Skúli Indriðason, læknanemi
Grein þessi er að mestu unnin upp úr
grein F. Deinhardt og I. D. Gust -
Viral hepatitis - sem birtist í Bulletin
of the World Health Organisation 60
(5) (1982). Einnig er stuðst við
kennslubækurnar Medical Virology
(F.J. Fenner og D.O. White, 1976)
og review of Medical Microbiology
(E. Jawets, J.L. Melnick og E.A.
Adelberg, 1984 (Lange)) og fróð-
leiksmola úr tímum hjá Margréti
Guðnadóttur.
Sé litið á orsakir má greina milli
þriggja gerða af viral hepatitis:
- Hepatitis A (HA) sem Hepatitis A
vírusinn veldur
- Hepatitis B (HB) - sem Hepatitis
B vírusinn veldur
- Hepatitis non-A:non-B (HNANB)
- en ekki hefur tekist enn að ein-
angra þann - eða þá vírusa sem
honum valda.
Margt er líkt með þessum sýking-
um. Fyrirboðar eru ósértækir; hiti,
höfuðverkur, máttleysi og verkir.
Síðar minnkuð matarlyst, velgja og
verkir í efri hluta kviðar og svo
skömmu síðar dökkt þvag, ljósar
hægðir og gula. í HB og HNANB
geta þessi foreinkenni varað lengur
og verið óljósari en í HA. Þess ber þó
að geta að í öllum gerðum er töluvert
um einkennalausar (subklinisk-
ar)sýkingar og jafnframt að gula
kemur ekki fram í öllum tilvikum.
Sjúklingar hafa þá oft almenn ein-
kenni um vírussýkingu, viðkvæma
LÆKNANEMINN Vms - 38. árg.
og/eða stækkaða lifur, brengluð lifr-
arpróf og óeðlileg lifrarsýni.
Sé gula tii staðar eykst hún með
hækkandi serum-bilirubini. í þvagi
finnast þá urobilinogen og bilirubin.
Af ensímhækkunum má nefna mikla
hækkun á transaminösum. Alkalisk-
ur fosfatasi, 5’ nukleotidasi og
conjugerað bilirubin eru líka mjög
hækkuð í sermi ef gallstasi er áber-
andi.
Greining þessara sjúkdóma bygg-
ist á sögu sjúklings og prófun á lifrar-
starfsemi. Einnig sérhæfðum serol-
ogiskum prófum, þ.e. prófum fyrir
antigenum (mótefnavökum) vírus-
anna og mótefnum gegn þeim í
sermi. Fyrir HNANB eru ekki til
serologisk próf en hann er greindur
með því að útiloka hina vírusana svo
og aðrar lifrarbólgur.
í viral hepatitis og þá e.t.v. sér-
staklega HNANB kemur á tíðum
fram ýmis brenglun á serologiskum
þáttum, m.a. pósitifur rheumatoid
factor, ýmis autoantibodies og im-
muncomplexar af óræðum uppruna.
Vírusar þessir herja eingöngu á
menn, að því best er vitað. Fleiri prí-
matar taka þó sýkinguna og hafa ver-
ið notaðir í tilraunaskyni. Hefur það
orðið til mikillar hjálpar við að skilja
gang sýkinganna og sjúklegar breyt-
ingar sem vírusarnir valda í lifur.
Svo er það og ómetanleg hjálp við
tilraunir með bóluefni, notkun mót-
efna og aðra meðferðarþætti.
Útbreiðsla er um allan heim. Segja
má að það sé regla að tíðni sé því
lægri sem hreinlæti er meira og
mannþrengsli minni.
Hepatitis A vírusinn (HAV)
HAV tilheyrir enterovírusum og þar-
með picornaviridae fjölskyldunni.
Genmengið er einn bútur af einþátta
RNA. Próteinhjúpur er utan um það,
gerður úr 32 kapsomerum sem
mynda kúbiska symmetríu og er um
27 nm í þvermál. Fleiri en einn stofn
gætu verið til. (Mynd 1).
Genmengið skráir fyrir fjórum
mismunandi polypeptiðum sem
mynda próteinhjúipinn.
Vírusinn er lífseigur og getur hafst
lengi við í umhverfi; vatnsbólum,
mat og víðar. Hita þolir hann tiltölu-
lega vel en suða í 5 mínútur gerir útaf
við hann. Formalín drepur hann og
reyndar klórín líka en hafa verður í
huga að það binst lífrænum efnum,
svo áhrif þess dvína sé mikið af þeim
til staðar.
Rafeindasmásjármynd af HBV og
teikningar af líklegri gerð hans.
19