Læknaneminn - 01.10.1988, Qupperneq 7

BRJÓSTAKRABBAMEIN -
ÞÆTTIR SEM ÁHRIF HAFA Á LIFUN
Ingibjörg Guðmundsdóttir læknanemi
I. í LJÓSI SÖGUNNAR
Krabbamein hefur fylgt mannkyninu frá
forsögulegum tíma. Misalgengt, mismannskætt og
dularfullt. Brjóstakrabbamein, sem viðfangsefni
læknisfræðinnar, er jafngamalt sögu hennar. I upphafi
hennarfær sjúkdómurinn reyndarekki mikið rúm. Það
er þó vel skiljanlegt ef litið er til þess að ævi okkar
lengist stöðugt. Um Krists burð var meðalævin 18 ár.
Meðhöndlun var kirurgísk og árangurinn var
lítill. Á 11. öld skrifar Albucasis: “Aldrei hefur mér
tekist að lækna eitt einasta tilfelli og ég þekki ekki til
neins sem hefur tekist það"(l).
I upphafi 19. aldar voru menn orðnir mjög
bölsýnir. Sjúkdómurinn sýndi sig í að koma alltaf aftur
eftir aðgerð og hún flýtti fyrir frekari vexti og
endalokum(l).
Árið 1896 komst Beatcer nokkur að því að
brjósta-krabbamein hrörnaði í konu á barneignaraldri
eftir að eggjastokkar hennar höfðu verið fjarlægðir.
Þetta voru fyrstu skrefin í átt að nútíma
hormónameðferð. Ekki varáhugi manna mikill ífyrstu.
Ástæðumar voru þær að á þessum tíma höfðu
skurðlæknar lítinn áhuga á meðferð sem einungis hafði
í t’ör með sér tímabundna lækningu (pal 1 iati ve meðferð)
en árangur meðferðar varði ekki lengur en eitt ár.
Annað var það að einungis um þriðjungur sjúklinga
svaraði meðferðinni(2).
í dag er brjóstakrabbamein algengasta
krabbamein í konum. Reiknað er með að 13. hver
íslensk kona fái brjóstakrabbamein einhvern tíma
ævinnar(3). Árið 1975 birtu Mueller og Jeffries
niðurstöður þess efnis að u.þ.b. 80% kvenna með
brjóstakrabbamein létu lífið af völdum sjúkdómsins og
að brjóstakrabbamein væri enn algengasta dánarorsök
15 árum eftir greiningu. Þeir settu fram þá tilgátu að
meðferðin, og er þá vísað til kírugískrar meðferðar,
hefði ekki áhrif á dánarorsök eða lifun(4).
Þessi sjúkdómur heldur þannig áfram að birtast
sem alvarlegt vandamál, bæði fyrir sjúklinginn og
lækninn.
Árangur af meðferð að því er virðist
stuttgengins sjúkdóms veldur oft og tíðum
vonbrigðum. Ekki er heldur óalgengt að eftir langt
einkennalaust tímabil blossi sjúkdómurinn upp aftur.
Svörun meinvarpa við inngripi inn í hormónaumhverfi
þeirra er mjög mismunandi. Líkur eru á að
sjúkdómurinn dreifi sér snemma í sjúkdómsferlinu,
sbr. að fundist hafa krabbameinsfrumur á ferð um
æðakerfið í stigi 1. Krabbameinsfrumur hafa fundist í
beinmerg 28% kvenna með brjóstakrabbamein án
klínískt greinanlegra meinvarpa. Krabbameinið er
einungis þreifanlegt á síðasta fjórðungi æviskeiðs síns
og meinvörp eru kominn til fyrir þann tíma. Það að
meðhöndla ekki meinvörp í holhandareitlum með
geislun breytirekki lifun fyrir tiltekið tímabil(5)(6).
Brjóstakrabbameinssjúklingar deyja venjulega
vegna afleiðinga blóðborinna meinvarpa og þegar þau
eru komin til verða lífslíkur mjög svipaðar fyrir
hópinn(7). Það á við um brjóstakrabbamein sem önnur
krabbamein að lækna má sjúkdóminn að því tilskildu
að hann finnist nógu snemma(8). I dag þekkjum við
kerfi sem er fært um þetta, þ.e. mammografíu-
hópskoðanir. Þannig má nú greina krabbamein sem er
minna en 1 /2 cm í þvermál, hvert af eftirtöldum nöfnum
sem honum er síðan gefið, ”minimal breast
cancer”,”occulte”,”presymptomatic” eða “preclinical
cancer”(9). EN ÖLL KERFI HAFA SÍN TAK-
MÖRK. Mikiðerþvírannsakaðíviðleitninni tilaðfinna
öruggar og þægilegar aðferðir til greiningar og er þá
aðallega leitað að mótefnavökum sem væru sértækir
fyrir krabbameinið. Einnig leita menn þátta sem gefið
geta meiri upplýsingar um lífslíkur og heilsu árin eftir
greiningu en núverandi stigunarkerfi getur, auk svara
við hinni ævagömlu spurningu um orsakir meinsins(8).
Tvennt vil ég nefna sem glatt hefur menn og um leið
vakið forvitni þeirra í langri og erfiðri baráttu við
brjóstakrabbamein:
1. Mestur hluti af svonefndum “early breast
LÆKNANEMINN ^988-41. árg.
5