Úrval - 01.07.1968, Side 22

20
ÚRVAL
hlið hans gekk Le Notre kiæddur
í brún föt, fremur einföld í snið-
um og benti af og til með sterk-
legum fingrum sinum. Konungur
tók vel eftir öllu, hann athugaði
tjarnir, gosbrunna, runna, limgerði
og blómabeð, sem líktust austur-
lenzkum teppum í litskrúði sínu, i
stuttu máli alla þá dýrð, sem enn
er þar að sjá. Konungurinn varð
stórhrifinn og fól Le Notre fljót-
lega að vinna sams konar krafta-
verk við Versailles-höll.
Þar tókst Le Notre að breyta
sviplausu landslagi í einhvern frá-
bærasta skemmtigarð og dýrðleg-
asta unaðsreit, sem um getur. Garð-
urinn skiptist í 3 aðalhluta og svim-
háar tölur sýna stærð þeirra hvers
um sig: Grand Parc 15800 ekrur,
Petit Parc 4200 ekrur, og síðast en
ekki sízt hinn konunglegi veiði-
garður 16000 ekrur að flatarmáli.
Enginn maður hefur breytt lands-
lagi eins og Le Notre gerði, eink-
um við Versailles-höll. Hann slétt-
aði þar hæðir, gróf dali og stöðu-
vötn og flutti til feikn af jarðvegi.
Síðan hefur lystihöll Lúðvíks 14.
gnæft í tign sinni nærri 300 ár yfir
gosbrunnum, iindum, blómabeðum,
runnum, trjám, grasflötum og
göngustígum, eins og Le Notre gekk
frá þeim. „Hann er mikilmenni,“
skrifaði konungur eitt sinn með
eigin hendi. En konungurinn var
einnig bæði garðyrkjumaður og
byggingafrömuður á sinn hátt. —
Fjörutíu ár unnu þeir Le Notre og
hann að því að fullkomna garðinn.
Konungur skipti stundum á skón-
um með rauðu hælunum og stíg-
vélum, svo að hann gæti gengið um
athafnasvæðið með garðyrkjumeist-
ara sínum. Stundum fékk hann sér
þá klippur í hönd til að snyrta ein-
hvern smárunnann, eða þá að hann
ræddi nýjar hugmyndir. En hann
mátti ekki vera að því að bíða eft-
ir að trén yxu upp og því lét Le
Notre flytja þangað fullvaxin tré og
gróðursetja að nýju við höllina, t. d.
tíu þúsund álmviði frá Fianders,
tvær milljónir af sérstakri runna-
tegund frá Normandí, blómlaukar
voru fluttir inn frá Konstantinopel
og Norðurlöndum, blómstrandi jas-
mínur og appelsínutré frá Spáni,
átján milljón túlípanar komu fjór-
um sinnum á ári frá garðyrkju-
stöðvum, sem reistar voru fyrir
höllina og þannig mætti telja leng-
ur.
Mestu erfiðleikarnir urðu í sam-
bandi við vatnið, því enginn á renn-
ur fram hjá höllinni. En Le Notre
stíflaði þá Signu í 5 mílna fjarlægð,
gróf skurði og jarðgöng gegnum
hæðir, byggði vatnsgeyma og
áveitustokka. Hann geymdi tvö
þúsund milljón gallóna af fersk-
vatni í tilbúnum stöðuvötnum, - -
Síðan var því dælt og endurdælt
með vindmillum, hestum og jafnvel
sínum eigin fallþunga víðs vegar um
garðinn og í gosbrunnana. Samt
varð aldrei nægilegt vatn til að
láta allar lindir og brunna vera í
gangi í einu. Þá fékk konungurinn
stórkostlega hugmynd einn ágúst-
morgun sumarið 1684, að veita ánni
Eure úr 600 mílna fjarlægð í vestri
til hallarinnar. Le Notre varð yfir-
stjórnandi verksins, en herinn lát-
inn framkvæma erfiðið. Þar púluðu
30000 menn í þrjú ár. Byggja þurfti