Úrval - 01.01.1971, Side 22

20
ÚRVAL
brjósti hans, þegar einn tollvarÖ-
anna benti á hann og sagði: „Eg sé,
herra, að þú kannt að meta súkku-
laðið okkar.“ Prófessorinn brosti
aðeins og bauð öllum tollvörðunum
að fá sér eitt súkkulaðistykki. Síð-
an gekk hann léttur í spori yfir
landamærin og inn á svissneskt yf-
irráðasvæði, þar sem hann var
óhultur.
En takið vel eftir orðinu óhultur,
því þar liggur kjarni vandamáls-
ins. Prófessorinn hafði engar
áhyggjur yfir því, hvað svissnesk
yfirvöld gerðu, þegar hann kæmi
með vasann inn í Sviss. Svisslend-
ingar eru ein löghlýðnasta þjóð í
heimi, og taka það óstinnt upp, þeg-
ar ítalir ásaka þá fyrir að stuðla
að auknu smygli fornminja, frem-
ur en draga úr því. Staðreyndin er
hins vegar sú, að svissnesk lög um
fornminjar eru líkt og í löndum, þar
sem lítið er um slíkar minjar, eins
og t. d. Bretlandi, Svíþjóð og
Bandaríkjunum, mjög ólík löggjöf
þeirra landa þar sem fornleifar
finnast í ríkum mæli, eins og í
Grikklandi, Tyrklandi og ftalíu. Ef
ítalskur lögregluþjónn tæki þig
fastan með gamlan vasa, yrðir þú
að sanna, að honum hefði ekki ver-
ið stolið. Svissneskur lögregluþjónn
mundi hins vegar ekki líta á vas-
ann, nema einhver gæti sannað, að
honum hefði verið stolið.
ftalir hafa komið fram með til-
lögu um það, hvernig stöðva eigi
hið alþjóðlega smygl með fornminj-
ar, en hún er á þá leið, að alþjóð-
legt bann verði sett við því, að
menn eigi, selji, kaupi, flytji inn
eða út úr landi fornminjar, nema
þeir framvísi útflutningsleyfi frá
landinu sem hluturinn er frá. Ef
þessum lögum væri beitt mundi
fornminjasmyglið hætta með öllu,
segja ítalir. Er þetta ekki sjálfsagð-
ur hlutur? Hvers vegna ættu ekki
þjóðirnar, þar sem fornminjarnar
finnast hjá að hafa óskoraðan eign-
arrétt yfir öllum þeim munum, sem
finnast í löndum þeirra?
En þetta mál er ekki svo einfalt,
það hefur á sér fleiri hliðar. Ef
þessi ströngu lög næðu fram að
ganga, mundu flest söfn í löndum,
sem fátæk eru af fornminjum,
verða afskipt og litlu eða engu geta
bætt við sig af nýjum munum. Þar
sæjust aldrei framar nýjar og
merkilegar fornleifar, sem stöðugt
eru að finnast víðs vegar í heim-
inum.
í raun og veru er kjarni vanda-
málsins þessi: Hefur einhver sér-
stök þjóð einkarétt á þessum fornu
munum? ítalska ríkið segir borgur-
um sínum: „Þar sem fornminjarn-
ar finnast grafnar í jörðu, sem er
eign allrar ítölsku þjóðarinnar, haf-
ið þið ekki leyfi til að kasta eign
ykkar á þær .Þessir munir tilheyra
þjóðarheildinni." En aðrar þjóðir
hafa notað þessa röksemd á móti
Itölum. Þótt vasi finnist í ítalskri
jörð, hafa ítalir ekki einkarétt á
honum, hann tilheyrir heimsmenn-
ingunni. Grikkir, Rómverjar og
Etrúskar voru einnig forfeður
menningar okkar.
Eftir að lögin um verndun forn-
minja höfðu verið til umræðu með-
al margra þjóða í nokkur ár, lagði
UNESCO til árið 1964, samkvæmt
tillögu frá Allsherjarþinginu, að