Úrval - 01.09.1974, Side 47

DJÖFULLINN . . .
45
ur englum sínum að sjá um, að
ekki steytir þú fót þínum við steini.
Aftur er svarið neitandi. Og svo
síðast á fjallstindi, horfandi yfir
öll ríki veraldar og þeirra dýrð.
Og þá leggur Satan fram síðasta
loforð sitt: Allt þetta mun ég gefa
þér, ef þú fellur fram og tiibiður
mig. En Kristur svarar: Vík burt,
Satan.
Þótt Biblían dragi hvergi upp
mynd af Satan, hafa listamenn,
minnugir embættis hans í hópi
engla Guðs, sýnt hann sem hraust-
byggðan karlmann, glæsimenni að
útliti.
En persónugervingi hins illa þótti
ekki slík hugmynd sér samboðin,
svo að ekki leið á löngu, áður en
leitað var til alls konar mynda úr
heiðni og fornum átrúnaði, þar sem
verur líktust bæði mönnum og dýr-
um í senn. Hann var því gerður
hálfur maður og hálfur geithafur.
Sú mynd, sem okkur verður efst
í huga um útlit Satans, stafar frá
þeirri listsköpun — ruddaleg vera
með horn, klaufir og hala í geits-
töku loðinni. Þannig útbúinn í högg
myndalist kirkjunnar, kraftaverka-
leiksýningum, eldhótandi prédikun-
um farandprédikara, hefur mynd
Djöfulsins mótazt í meðvitund
flestra nær ósjálfrátt.
Þúsundir manna þykjast hafa séð
hann þannig holdi klæddan. Aðrir
eru sagðir hafa gert við hann samn
inga. Og mörg var sú nornin, sem
brennd var eftir dóm rannsóknar-
réttarins, talin hafa haft samfarir
við hann. En sé hann leitandi að
bráð, líkist hann jafnvel hinu mesta
prúðmenni. Klæddur eftir nýjustu
tízku, með auðmýkt í svip og fasi
til að setja fólk út af laginu, gæti
hann gert tilboð á þessa leið:
„Seldu mér sál þína, og ég mun
gera þig ríkan og hamingjusaman.
Rispaðu þig í fingur og skrifa nafn
þitt blóði, og — hamingjan er þín
á einu andartaki."
Þannig er þessu fyrir komið í
mörgum fornum frásögnum og þjóð
sögum, sem síðan eru notaðar í
klassískar bókmenntir eins og Fást
eftir Goethe og Djöfullinn og Dani-
el Webster eftir Vincent Benet.
En því miður fyrir fjandann eru
samningarnir venjulega brotnir fyr
ir Guðs náð, og hin veðsetta sál
strunzar beinustu leið inn í himna-
ríki.
Þótt Biblían virðist næstum
feimnislega fámál um helvíti, þá
gefur ítalska skáldið Dante hina
virðulegustu lýsingu á þessum hefð
arstað Djöfulsins. Sýnilega líkist
það geysivíðri trekt, með níu sam-
hliða hringjum, sem þrengist í
botninn, skáldið ryður sér braut
um fjölda af þjáðum og þrautpínd-
um sálum, þar til hann nálgast Sat-
an sjálfan á botninum.
Þjakandi þögn ríkir. Þar er eng-
inn eldur eins og á efri sviðum í
trektinni. Djöfullinn stendur á gadd
freðnum svampi í mittisdjúpu ís-
vatni. Lubbalegur skrokkur hans er
af ýmsum stærðum. Handleggirnir
eru stærri en tveir risar. Þrjú and-
lit, — sem hæða heilaga þrenningu,
skreyta hræðilegan haus hans. Sex
pör vængja, líkust ægilegum segl-
um, slást í ískalt loftið og fram-
leiða enn hræðilegri storma. En
þetta skrímsli, ægilegt í prísund