Goðasteinn - 01.06.1986, Page 7

Þórður Tómasson:
Sögubrot úr Sandhólma
Byggðarhverfið Sandhólmi er vestast á sjóbyggðinni undir
Vestur-Eyjafjöllum, austan Markarfljóts. Nafnið segir sögu um
land sem átt hefur í vök að verjast. Þarna er nú enginn sandhólmi,
graslendið er óslitið upp og austur frá hverfinu til næstu bæja.
Meginbyggðin á þessu svæði var fornbýlið Sandar og hjáleigur þess.
Sr. Jón Jónsson í Mið-Mörk telur í lýsingu Dalssóknar 1840 að
bæirnir Fitjarmýri og Seljalandssel séu í Sandhólma. Ég tel að svo
hafi ekki verið að fornu og sennilega er frummynd orðsins ekki
Sandhólmi heldur Sandahólmi.
Breið, vatnsborin sandslétta framan Sandhólma heitir gljá og er
ekki örnefni fremur en t.d. orðin fjara og mýri. Þetta er réttnefni
því oftast gljáir þarna á landið á löngu færi. Vatnsbreiðan er víðast
ekki meiri en ökklavatn og vindáttir ráða mjög vatnsrennsli. Á
stöku stað eru ögn dýpri lænur. í svellalögum verður gljáin að ís-
breiðu sem var oft kjörið skautasvell fyrir Sandhólmabændur í
fjöruferðum. Fyrir kom að skautasvellið var óslitið allt austur undir
Austurfjöll, þar sem Holtsós tók við er gljánni sleppti.
Á víð og dreif um gljána eru háir melhólar sem gefa henni svip
og í hillingum hlýrra sumardaga er þarna oft eins og yfir ævintýra-
land að líta.
í melana sóttu Sandhólmabændur sér efni í melreiðinga og slit-
góðar klyfberagjarðir og húsfreyjur á Sandhólmabæjum voru á
hverju ári aflögufærar um efni í þvögur á mjólkurílátin og í rjóma-
síur fyrir strokkinn og kom þar þá greiði greiða á mót.
Land Sandatorfunnar virðist um 1200 ha en ekki eru nema um
500 ha af því sæmilega gróið land. Við landskipti í Sandatorfu árið
Goðasteinn
5