Goðasteinn - 01.06.1986, Síða 14

Goðasteinn - 01.06.1986, Síða 14
sandi. Hinir þrír bændurnir eru sagðir búa „paa Sande”. Það ættu þá að vera Hjáleigusandar, Helgubær og Rotin. Búendur i Sandatorfu voru 5 árin 1753 og 1762 en ekki eru nöfn hinna ýmsu býla auðkennd. í manntalinu 1801 eru talin 5 býli í Sandatorfu, Fornusandar, Hjáleigusandar, Sandar, Rotabakki syðri og Rotabakki efri. Býlafjöldinn er sá sami 1816 en þá hafa Rotabakkar breyst í Efri-Rot og Syðri-Rot og Sandar í Helgusanda sem hlýtur að vera bærinn sem nefnist Helgubær 1709, bæjarnöfn- in eru endanlega mótuð. Býlin framfleyttu 25 manns 1703, 31 manni 1729, 28 manns 1762, 27 manns 1801 og 28 manns 1816. I Jarðabók Rangárvallasýslu 1802—1804 er sagt að verulegt sand- fok skaði Fornusanda og um Efri-Rot segir að verulegt sandfok og ágangur vatns sé á jörðinni (Betydelig Sandfog og oversvömmelse paa Jorden). í lýsingu Stóra-Dalssóknar 1840 eftir sr. Jón Jónsson í Mið-Mörk segir um Fornusanda, Hjáleigusanda og Helgusanda: „Það er í mæli að þessar 3 Sandajarðir séu frá sæ tvisvar fluttar upp í landið, er farið hafa í sand fyrir Markarfljóti og þessar byggðu eru nú nærri af fyrir sandágangi” (Útg. Rvk. 1968, bls. 60). Löng rekafjara er fyrir Sandalandi en Sandabændur áttu þar ekki annan rétt en leiguliðagagn, sem í seinni tíð var 3 álnir milli losa og þaðan af minna mor. Austurhluti fjörunnar, Sandafjara, taldist í manna minnum 600 faðmar á lengd. Vestan hennar var Dalsfjara, 1800 faðmar á lengd. Líklegt er að þessar fjörur hafi lengst eitthvað við það að land hefur þarna sótt fram i sjóinn fyrir framburð Markarfljóts. Dalsfjara var eign Stóra-Dalstorfunnar og var allur reki þar markaður lykli, einkenni verndardýrlings Dalskirkju, Péturs postula. Öllum stórreka af henni skiptu eigendur torfunnar með sér í réttu hlutfalli við jarðarhundruð. Var svo fast gengið þar að reka að eigendur Dalstorfu helguðu sér tré sem bárust í stórbrimi upp fyrir fjörukamb og upp á gljá. Að réttu lagi mun rekinn hafa verið ætlaður til að halda við Dalskirkju sem var bændakirkja og viðhald hennar hvíldi á eigendum torfunnar. Höfðingjasetrið Stóri- Dalur hlýtur mjög snemma að hafa komist að þessari dýrmætu eign og þarf ekki að vera tengt því að sami eigandi var að Söndum og Stóra-Dal á seinni hluta miðalda. Rekaeignin hefur vart verið yngri en frá 11. öld. Eigendur Sandatorfu tóku stórreka á Sandafjöru 12 Goðasteinn
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100

x

Goðasteinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Goðasteinn
https://timarit.is/publication/1897

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.