Mímir - 01.04.1962, Blaðsíða 38

Mímir - 01.04.1962, Blaðsíða 38
FULLTRÚI ANDANS: Eg held á lampanuin Dharma. ÚTFLYTJANDINN (bendir á nunnuna [/>. e. Ljónu klædda kuflinum]): Og frúin með leyfi? FULLTRÚI ANDANS: Ilún hefur feingið köllun til að taka lamp- ann. Má vera að hún sé sú sem á eftir að finna maní-gini6teininn. 128,—129. hls. Lampinn Dliarma og maní-gimsteinninn. Af einhverri rælni fór eg að fletta þessum er- lendu orðum upp í alfræðibók, eins og eg hafði áður — reyndar árangurslaust — leitað að ærhornarispunni h já Blöndal. Sennilega hafa flestir lesendur leiksins ekki búizt við sérstakri merkingu þessara orða. Áhorfandi í leikhúsi leitar þeirra vitanlega ekki í bók. Lampi án sérstaks nafns getur líka vcrið nógu golt tákn, og gimsteinninn, sem kannski finnst aldrei, er sjálfsagt jafn- gott lífsmið, hvað sem liann lieitir. Samt fór það svo, þegar eg hafði skoðað lítillega þessi tvö tákn og nöfn þeirra, sem eru áreið- anlega ekki valin út í bláinn, að mér fannst minni frumstæðu skilningsþörf svalað ögn betur en áður var, og ósjálfrátt komu mér í liug tvær Ijóðlínur eftir Guðmund Böðvars- son: / vegarins ryki lá rauSur steinn, — vi8 rifium þar hjá, eins ug gengur. II Samkvæmt því, sem lesa má í alfræðibók- um og trúarlexikonum, er dharma eitt hið yfirgripsmesta liugtak í sánian lögðum hók- menntum á sanskrít. Það getur táknað rétt, réttlæti, skyldu, sið og víst sittlivað fleira, sem mér er ofvaxið að rekja. En í indverskum trúarbrögðum mun dharma einnig þekkjast persónugert og táknar þá guð réttlætis og dómara hinna dauðu. Andstæða þessa Dharma er liöfðingi ranglætis, sem kallaður er Adharma. Þessa persónugerving dharma sem annars afls í tvíhyggjutrú, held eg, að rétt sé að hafa í huga með tilliti til þess, sem á eftir fer. Maní var persneskur trúarbragðahöfundur á 3. öld e. Kr. Við hann er kennd Manítrú eða maníkeismi, sem hann vár höfundur að. Þetta eru trúarbrögð og heimspekikerfi í senn. Maní skýrir ekki aðeins liinn æðsta helgidóm, held- ur einnig tilurð heimsins. Maníkeisminn er ofinn þáttum, er suma má rekja til babýl- onskrar goðafræði, en aðra til Persatrúar eða Zaraþústratrúar, Gyðingatrúar og kristin- dóins. Hugmynd Manís var að skapa alls- herjartrúarbrögð, er fælu í sér kjarna allra trúarjátninga. Guðdómurinn er einn, hvernig sem menn ncfna liann eða skilgreina. Það er líkt og Guðmundur Friðjónsson kvað fyrir munn Þórhalls biskups Bjarnarsonar: A hátypptu fjallinu menn geta rnœtzt, er margs konar einstigi ganga. Afi endafiri þrœtu urn liismi og hjóm þeim hugnast nú takmarkifi sama lijá Einurn, sem skiptist vifi orfimynda hljórn í Alföfiur, Drottin og Brahtna.1 Gildastur þáttur í trúarkenningu Manís er dúalismi eða tvíhyggja og er hér komin úr Zaraþústratrúnni, en er auðvitað í einhverri mynd sameiginlegur þáttur allra trúarbragða. Eg get ekki stillt mig um að taka upp orð- rétla tilvitnun um tvíhyggju maníkeismans og heimsmynd úr þeirri alfræðibók, sem fyrst varð fyrir mér og kveikti þessar hugleiðingar: Mani ... frenikoui med en dualistisk Lære: et Lysets og ct Merkets Rige staar over for liinanden fra Evighed og til Evighed. Til Kamp mod Morket skahte Gtid Urmennesket, som imidlertid blev overvundet. Siden hlev han hefriet af en Lysaand, men en Del af hans Lys blev tilhage, og af dette Lys, blandet ined i) Skírnir 1917. Erindið hefur brenglazt hæði í Kvæðuin 1925 og Ritsafni Guðm. Friðjónssonar IV 1955. 30
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60

x

Mímir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Mímir
https://timarit.is/publication/1937

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.