Mímir - 01.04.1962, Blaðsíða 45

Mímir - 01.04.1962, Blaðsíða 45
notar orðiö hagfræði sem þýöingu á orðinu statistik, og benda allar líkur til, að hann hafi búið |>að til sjálfur. Er það þannig þar að sjálfsögðu í alll annarri merkingu en okk- ur er tamast að leggja í það nú, og í þessari merkingu var það síðan töluvert notað. Fræðigreinin ökonomia var þá svo illa á vegi stödd að eiga sér ekkert heiti á íslenzku, sem almennt væri viðurkennt, og var svo lengi enn. Margar tilraunir höfðu verið gerðar til að íslenzka heiti Iiennar og engin tekizt nema rétt vel, en einna helzt hafði lialdið velli orðið þjó&megunarfrœði. Árið 1880 kom út eftir séra Arnljót Ólafsson fyrsta bókin, sem rituð var á íslenzku um almenna hagfræði, og nefndist hún Au&frw&i. Var það orð síðan töluvert notað sem heiti á fræðigreininni, og einnig orðið vi&skiptafrœSi, sem Jón Ölafsson, ritstjóri og alþingismaður, mun liafa horið einna mesta ábyrgð á. Öll þessi heiti á sömu fræðigreininni urðu svo til þess, að nokkur ruglingur varð á, og dróst orðið hagfræði síðan inn í hann, því að um náskyldar greinar var að ræða, sem oftast var fjallað um í sömu andránni á opinberum vettvangi. Áttuðu margir sig ekki á því, að um tvær fræðigreinar væri að ræða, og lykt- aði þessu því svo, að stytzta og munntamasta orðið, hagfræði, vann sigur í samkeppninni og varð að lokum almennt notað í daglegu máli sem sameiginlegt hciti á báðum fræði- greinunum, ökonomiu og statistik.1) 1) Sjá nánar um þetta efni greinina Islenzk hag- fræði eftir Gylfa Þ. Gíslason í tímaritinu Ur þjóðar- húskapnum. útg. Framkvæmdabanki íslands, Rvk., 2. hefti, marz 1956. Þetta hefur orðið nokkuð snemma, og sést það t. d. á því, að í Supplementer til islandske Ordhoger, Tredje Samling, eftir Jón Þorkels- son, sem út kom í Reykjavík 1890—97, er orðið hagfræði þýtt svo: „(Statistik) Stats- okonomiu. Jón Þorkelsson hefur því greini- lega þekkt báðar merkingarnar, en talið þýð- iuguna Statsökonomi (þ. e. þjóðhagfræði, hagfræði) öllu réttari. Einnig má benda á, að í ltinni íslenzk-dönsku orðabók Sigfúsar Blöndals, sem út kom 1920—24, er orð’ið bæði þýtt með Nationalökonomi og Statistik, en einnig gefin þýðingin hagsýni eða ökonomisk Indsigt, sem virðist vera einhver aukamerk- ing. Þess ber þó að geta, að ekki er fullkom- lega treystandi á orðabók Sigfúsar Blöndals sem heimild um nákvæmt málfar þess tíma, sem hún var samin á, því að við samningu hennar var leitað fanga í ritað mál töluvert aftur í tímann. Öllu traustari heimild í því efni virðist mega telja hina íslenzk-ensku orða- bók Geirs Zoega, sem út kom 1922 (hér farið eftir 3. útg. 1951, sem er Ijósprentun 2. útg., 1922), en þar er orðið hagfræði þýtt eingöngu með political economy (enska heitið á hag- fræði), svo að af því virðist mega draga þá ályktun, að þá liafi sú merking þegar útrýmt hinni eldri. Fleiri dæmi mætti tína til úr íslenzkum orðabókum og öðrum slíkum heimildum um þetta atriði, en er þó ekki ástæða til að lialda lengra í því efni, þar sem fæstum mun bland- ast hugur um, að merking orðsins hagfræði í íslenzku nútímamáli sé hin sama og erlenda orðsins ökonomia. Um statistik nota íslenzkir hagfræðingar hins vegar nú tölfrœði, og er það orð m. a. notað í viðskiptadeild Háskóla Islands, þar sem hún er kennslugrein. Verður ekki séð, að nokkur rök mæli á móti því orði, enda er það munntamt og hefur þegar verið tekið upp af þeirri stétt manna, sem mest fjallar um þessi efni. Þá má og geta þess, að í nútímamáli eimir enn eftir af liinni gömlu merkingu orðsins hagfra-ði, þar sem eru orðin hagstofa og liagskýrsla, en að baki þeim orð- 37
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60

x

Mímir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Mímir
https://timarit.is/publication/1937

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.