Mímir - 01.04.1962, Side 39

Mímir - 01.04.1962, Side 39
Morke, opstod vor Verden med dens Dobbelt- natur. Mennesket er frembragt af <le onde Aander, hvem ogsaa dets Legeme tilhorer; dog har Mennesket (Kvinden i mindre grad end Manden) Lys i sig, som stammer fra Ur- mennesket. Ogsaa Menneskene frelses ved Ud- sendinge fra Lysriget. Hagerups illustrere.de Konversations Leksikon. 4. útg. VII. Kh. 1951. 197. hls. Maníkeisminn nái’íi mikilli útbreiðslu ttnt eitt skeið á miðöldum, einkum í Mið-Asíu og Miðjarðarhafslöndtim. Brol maníkeiskra trú- arrita hafa varðveitzt á a. m. k. átta tungu- málum, og má nokkuð ráða af því um út- breiðslu. 1 lok 3. aldar tók trúin að breiðast út um rómverska ríkið og varð kirkjunni þegar óþægur Ijár í þúfu. Ekki ómerkari sögupersóna en Ágústínus kirkjufaðir fyllti flokk maníkea í áratug. Síðar urðti maníkear fyrir gífurlegum ofsóknum, einkum af bálfu kirkjunnar, og þeim var að fullu útrýmt á 14. öld. Þótt eg bafi tafið bér við maníkeismann, ætla eg ekki að lialda því fram, að rétt sé að tengja Strompleikinn lionum sjálfum of fast eða líta á hann sem neins konar forskrift. Eg skal líka taka það fram, að í því, sem eg lief lesið um efnið, er ekki allt jafnmikil opin- berun lesanda Strompleiksins og klausan litla, sem eg tók upp. En við lestur hennar hljóta að vakna einhverjar bugrenningar með þeim, er þekkja leikinn. Og eg hef orðlengt þetta vegna þess, að þetta grúsk leiddi mig til þeirrar niðurstöðu, að skoða mætti lok Strompleiksins í ljósi dúalismans eða tví- byggjunnar. III Mér finnst nærtækt að skilja lok Stromp- leiksins svo, að um það bil er gestirnir láta greipar sópa og bverfa, verði nokkurs konar umhverfing á sviðinu. Hinum eiginlega leik er lokið. Hér er engin leikflækja eða hnútur leystur. Leikurinn var ekki annað en svip- mynd þessa mannlífs, sem við könnumst öll svo fjarska vel við. En í lokin eru öfl þessa sama mannlífs dregin fram í einni andrá — með táknmáli tvíhyggjuhugmyndarinnar uin eilífa baráttu góðs og ills, ljóss og skugga, þessara andstæðna, sem allir kenna. Dæmið er dregið af tveimur persónum leiks- ins, kúnstner Hansen og Ljónu. Kúnstner Hansen er ímynd þess manns, sem leitar náð- argjafarinnar hið innra með sjálfum sér. Hann bafnar öllum hugmyndum um falskan veruleika frægðar og ábata, er aðeins sé til í augliti annarra, en eigi sér enga stoð í verð- leikum bans sjálfs. Uppbefð hans vaknar ekki bið innra með honum, bún kemur að utan. Tákn þessarar lífsstefnu er lampinn Dliarma, sem kúnstner Hansen ber út um dyrnar á bragganum. Við sjáum síðan Ljónu fvrir okkur, eina á miðju gólfi í húsi móður sinnar, sem bún býst til að yfirgefa. Hún stendur þar nú sveip- uð fábrotnum og einlitum kuflinum. Ilið eina skart, sem hún hefur að bera, er lampinn Dbarma, sem lýsir upp sviðið. Hún stefnir með þénnan lampa í spor kúnstnersins út í lífið sjálft, en bikar við þröskuldinn, þegar hana brestur það, sem þarf til að fylgja þessu leiðarljósi, hvort sem við nú köllum það vilja, kjark eða öðrum nöfnum. Hún skilur lamp- ann við sig, sveimar um, eins og hún bafi misst áttanna, en hverfur loks sömu leið og móðir bennar. Og öllu sterkara tákn liins dökka vegar en sótugan strompinn, veit eg ekki, bvort unnt er að finna, enda er hann áður varðaður misindisverkum í buga leikhúsgestsins. Barna- kennarinn Lambi, sem e. t. v. er sannkristinn maður, kallar strompinn belvíti, en nafngiftir þessa vegar eru reyndar „orðmynda hljómur“ eins og nafn guðdómsins í augum Þórballs biskups. IV Kiljan hefur sagt frá því sjálfur og aðrir bent á ljós dæmi þess, hversu mjög gætir í Strompleiknum endurtekninga eða bergmáls frá fyrri verkum skáldsins. Einkum eru tengsl- in ljós milli Brekkukotsannáls og Stromp- leiksins, þar sem í báðum verkunum er fjall- 31

x

Mímir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Mímir
https://timarit.is/publication/1937

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.