Mímir - 01.02.1974, Blaðsíða 28

reyfurum fyrir unglinga. Guðjón leggur sig
þó mun meira fram við að gera heillega og
spennandi sögu en Einar Logi. Bók Einars er
sorglegt dæmi um þá lágkúru, sem oft vill
verða áberandi í barnabókaútgáfu. Einar getur
ekki komist skammlaust frá því að segja sögu
án þess að lausir endar flækist fyrir lesanda í
bókarlok. Honum liggur ekkert á hjarta, og
honum er ósýnt um að skrifa svo sæmilega fari.
Ekki vil ég álasa Einari og hans líkum fyrir
að skrifa bækur, en hvers vegna þarf að gefa
þær út?
Lífi barna — eða öllu heldur drengja — á
árunum fyrir seinna heimsstríð eru gerð allgóð
skil í bók Jónasar Jónassonar, Polli, ég og allir
hinir, sem gerist í Skerjafirðinum. Jónas er hér
ef til vill undir einhverjum áhrifum frá Hendrik
Ottóssyni, að minnsta kosti svipar bók Jónasar
mjög til bókar Hendriks um Gvend Jóns og
félaga í Vesturbænum. Sögur Hendriks eru að
sönnu betur sagðar, mergjaðar og persónusköp-
un fjölbreytilegri, en saga Jónasar hefur þó
framyfir þær meiri yfirsýn yfir samfélag sitt,
Skerjafjörðmn, enda er það sjálfsagt miklu
minna en Vesturbæinn. Sagan um Polla er oft
reglulega fyndin, þótt sumir brandararnir séu
endurteknir helst til oft, en húmor ber öðru
fremur að fagna í íslenskum barnabókum, svo
sjaldgæfur er hann.
Onnur prakkarabók í endurminningaformi
er Púkarnir á Patró eftir Kristján Halldórsson;
hann var strákur á Patreksfirði um sama leyti
og Jónas var strákur í Skerjafirðinum og saga
hans gerist því einnig í þátíðinni. Sögurnar í
bókinni eru ofurvenjulegar yfirleitt, en stíllinn
er svolítið sérkennilegur, líttheflaður og stund-
um ailt að því klúr talmálsstíll, sem ég hef
aldrei rekist á fyrr í barnabók. Mér þótti þetta
þó fremur hressilegt aflestrar, enda vonast ég
tii að vera að mestu kornin yfir fordóma ís-
lenskukennarans gagnvart „vitlausu" máli. Eg
er ekki frá því að bókin hefði misst eitthvað
óútskýranlegt, ef málfarið hefði verið leiðrétt
eftir öllum kúnstarinnar reglum.
Af þeim bókum, sem útgefnar voru á árinu,
bar langhæst endurútgáfu sagnanna um Hjalta
litla eftir Stefán Jónsson, eina óvéfengjanlega
snillinginn meðal barnabókahöfunda okkar.
Þetta eru undarlega seiðandi bækur og erfitt
að segja með orðum hvað það er, sem skilur
þær frá öðrum sögum af íslenskum börnum í
sveit og bæ. Eitt er það, að Stefán flýtir sér
aldrei, og þó gerist margt hjá honum. Sögurn-
ar líða áfram eins og djúpt og straumþungt
fljót, ekkert gleymist, allt flýtur með, stundum
sést til botns en oftast órar mann aðeins fyrir
dýpinu. Enga persónu skilur Srefán við hálf-
karaða. Hann gefur sér góðan tíma til að sýna
okkur þetta fólk við fjölbreytilegar aðstæður,
við kynnumst öllum hliðum þess, góðum og
illum. I bókarlok er heimur sögunnar einnig
okkar heimur. Já, ég gæti haldið áfram að
ausa Stefán lofi lengi enn, allt þar til lesend-
um mínum færi að verða illt innan um sig, og
þó hefði ég ekki sagt orð um of. Auðvitað er
margt í sögum Stefáns, sem fullorðinn skilur
betur en barn. En börn eru vön að skilja ekki
allt í þeim margbrotna heimi, sem þau lifa í,
og þær mörgu barnabækur sem gera lífið ein-
falt og auðskilið falsa það líka um leið. Þessar
sögur uppfylla einar hér nefndra bóka ísienskra
öll þrjú hlutverk barnabóka, sem ég nefndi í
upphafi. Sagan hans Hjalta litla og Mamma
skilur allt eru myndskreyttar af rússneskum
listamanni, Orest Vereiskí. Myndir hans eru í
gæðaflokki, sem ekki er algengur í íslenskum
barnabókum, gerðar af smekkvísi og vandvirkni,
þótt nokkurn rússneskan svip megi e. t. v. sjá
á fólkinu.
Undraflugvélin eftir Armann Kr. Einarsson
var einnig endurútgefin á árinu. Bækurnar um
Árna í Hraunkoti voru meðal fyrstu bóka
Armanns, og skortir mikið á að þær geti talist
verulega góðar. Þær eru sviplitlar að yfirbragði,
persónusköpun einhæf og lýsingar orðmarg-
ar en ekki að sama skapi lifandi og lýsandi. Til
dæmis kemst höfundur hjá því að segja frá
námi Arna í flugi með því að skjóta sér á
bak við setningar á borð við þessar: „Arni vissi
ekki, hvernig tíminn leið. Hann rankaði fyrst
28