Mímir - 01.02.1974, Blaðsíða 43

Hann rrúir því, að hann finni sína lífsfyllingu
í því að fara til Sviss og yrkja ljóðaflokk og/eða
ballett, með breiðri skírskotun til samtímans.
Kristófer er ómögulegt að framkvæma þetta
lengi framan af, vegna ristilsins í konunni sinni,
Emelíu. Hann fer fram á skilnað við hana og
honum til sárrar hrellingar játar hún því. Þá
rennur það upp fyrir Kristófer, að hann getur
ekki ort án þess að hafa einhvern til þess að
þvo af sér.
Eins og sjá má hefur Kristófer nokkra sér-
stöðu í verkinu. Hans leið til lífsfyllingar ligg-
ur ekki í gegnum stofnun ástasambands, held-
ur slit hjónabands. Þetta virðist þó ekki vel
vörðuð leið til lífshámingju, því hann er rétt
byrjaður að hrinda fyrirtækinu í framkvæmd,
þegar hann snýr aftur tii lands. Kristófer hefur
ennfremur sérstöðu í því, að koma Orgelstill-
arans hefur engin merkjanleg áhrif á hann.
Það hefur hún aftur á móti á hina, enda
er þessi Orgelstillari sjálft hreyfiafl verksins.
Með nálægð sinni einni saman kveikir hann
þá hugmynd hjá Jórunni, að gegnum hann
geti hún skapað sér og kvenfélaginu yfirnáttúru-
lega lífsfyllingu. Það verður til þess, að hún
hafnar tilboði Haralds, sem leitar þá til Rann-
veigar, sem hafnar tilboði hans, vegna þess að
Orgelstillarinn hefur hafnað henni, svo að hún
missti alla von um lífshamingju hvort eð var.
Vegna alls þessa verður Haraldur svo daufur
í dálkinn, að hann hafnar Jórunni og telur
sig enga von eiga um lífshamingju hvort eð
er. Vegna ákafrar löngunar í Orgelstillarann
hafnar Læla Eiríki og það er líka vegna þess,
sem Eiríkur áttar sig á því, hvað hún er Ijót
og þess vegna hafnar hann henni líka áður en
yfir lýkur.
2. kafli
Gerð verksins og túlkunarmöguleikar
Það leynir sér ekki, að höfundur Klukkustrengja
er góður og þjálfaður handverksmaður. Málið
er liðlegt og líkt töluðu orði eins og vera ber
í leikriti. Samtöl eru næstum undantekningar-
laust óþvinguð og eðlileg og tilsvör oft mein-
fyndin. Þetta er ekkert smáræði. Mér liggur
við að segja, að þetta verði að teljast með
frumskilyrðum þess, að leiksýning eigi mögu-
leika á því að lánast.
Það verður þó ekki farið nánar í það hér,
því þetta er fyrst og fremst ritdómur um lesið
leikrit. Það er að mínu mati tímabært að líta
á leikrit Jökuls af þeim sjónarhóli, úr því að
farið er að gefa þau út og leggja fram til
verðlauna.
Það sem meiri áhersla verður lögð á að íhuga
hér, er hvað höfundur er að fara með gerð þessa
verks og hver hugmyndafræði þess er.
Það má með nokkrum sanni segja, að þetta
verk sé undarlegur bastarður af stefnulausum
skopleik, sem helst mætti flokka með afþreying-
arbókmenntum annars vegar, en hins vegar al-
variegri ádeilu. Eg get ekki kallað það annað
en dæmigerð einkenni gamanleiks, að allar at-
hafnir persónanna skuli byggjast á misskilningi.
Þessi misskilningur er í rauninni það eina, sem
leikritið býður áhorfanda sínum, því ástandið
er það sama við upphaf og endi. Þetta er að
mínu viti eitt helsta einkenni hreinræktaðra
gaman- og afþreyingarleikrita. Þau breyta engu
sem máli skiptir, leggja ekkert nýtt til mál-
anna, en skemmta manni á meðan sýning stend-
ur yfir.
Ef höfundur hefði haldið sér eingöngu við
þau ástamál, sem hann byggir verk sitt á að
meginhluta, hefðu væntanlega allir getað sæst
á þá lausn, að þetta sé einfaldlega gamanleik-
ur og hann jafnvel ansi góður sem slíkur, en
því miður er málið ekki svo einfalt. Persónur
leiksins eiga alls ekki heima í gamanleik, nema
Kristófer og ef til vil'l Eiríkur. Þetta fólk er
firrt, það á tóma og ömurlega ævi og er þannig
í mikilli andstöðu við allt glens og gaman.
Persónum leiksins leiðist tilveran yfirleitt, þó
þau æsi sig nokkuð upp um tíma vegna Orgel-
stillarans. Það er óhugsandi, að höfundur ætli
sér að skemmta væntanlegum áhorfendum leik-
ritsins, með því að sýna þeim ömurlegt mann-
43