Mímir - 01.02.1974, Blaðsíða 24

m. a., að í Guðbrandsbiblíu sé þetta leiðrétt yfir
í dráttar, en ef hún sé ekta, segir Jón að æ sé
komið frá þágufalli.)
I Guðbrandsbiblíu enda, að sögn Bandles,
nokkur orð á -s í ef.,1 og segir hann, að flestar
s-myndirnar séu í síðari lið samsettra orða.
Ekki treysti ég mér til þess að draga neina
ályktun af dæmunum, sem Bandle nefnir, um
það, hvers konar u-stofnaorð það eru helzt,
sem taka þessa endingu. Þegar s-ending er á
orðum með ö eða jö í rót í nefnifalli, er sama
sérhljóð í ef., t. a. m. vöUs, og þá gæti fyrirmynd-
in verið orð eins og dagur:
dagur — dags
völlur — X = völls2
Af Runólfi Jónssyni er það að segja, að hann
gefur á einum stað (bls. 50) eignarfall orðanna
stSm og liður: siðs, liðs.
Enn skal vitnað til Jóns Magnússonar. Ekki
er gott að segja, hvaða ályktun ber að draga
um beygingu orðanna friður, Utur, kviður, tug-
ur, vegur, verður og viður af upptalningunni,
sem vitnað er til í 3.2,3 en þar segir Jón, að
þau beygist eins og bragur, ef. bragar. Með
hliðsjón af þeim efasemdum, sem látnar eru í
ljós hér að framan, leyfist ekki að álykta, að
þau hafi öll endað á -ar í ef. (eins og bragur)
í talmáli 18. aldar. Eins og áður segir, eru orðin
kviður, kvistur og þröstur^ talin upp með orð-
um, sem sögð eru hafa -s í ef. eins og bingur
(bings) að undanskildu þgf. et.r>
Gömul u-stofna orð, sem hafa sérhljóðatil-
brigði í rótinni, virðist Jón gera ráð fyrir, að hafi
yfirleitt eignarfall á -ar, t. a. m. dráttar, galtar,
bjarnar o. s. frv. Undantekningar eru áður nefnt
orð dör, ef. dörs, spónn, ef. spóns og þröstur,
ef skilja má Jón svo (bls. 39-), að það beygist
eins og bingur. (Spónn beygist reyndar hjá Jóni
alveg eins og Valtýr Guðmundsson (bls. 60.)
segir, að það beygist í nútímamáli.) Auk þess
telur Jón upp (bls. 35.) þessi orð, sem hann
segir, að annars beygist eins og fjöður og göltur:
böltur, kjöltur(\), mökkur, mölur, völur og
ökkur, en hafi -s í eignarfalli.
Sennilegt er, að s-eignarfallið sé í nútíma-
máli fátíðara í u-st., a. m. k. í þeim orðum, sem
hafa sérhljóðatilbrigði, en það hefur verið á
fyrri tíð, þótt þess sjáist reyndar nokkur dæmi.6
Sennilega stafar það af meiri reglufestu (norm-
alíseringu) málsins, málvöndun og fornmáls-
áhrifum.
3.4 Orðið sonur er svolítið sérstætt meðal u-
stofna. Eins og sást í gr. 2.0 setur Valtýr Guð-
mundsson upp sérstakt beygingardæmi fyrir það,
en þar er reyndar drepið á þann möguleika að
sameina það sniði III, háttur. Eins og áður get-
ur, teija handbækur, að í elzta máli komi fyrir,
að orðið sé endingarlaust í nf. et. Þess fundust
ekki dæmi í elztu hdr. samkvæmt Larsson, en
hins vegar hefur orðið þar ýmsar aðrar myndir,
sem sumra er ekki getið í handbókum, og skal
nefna hinar helztu. (Stafsetning er hér sam-
ræmd, þannig að /, s = s; u, v = u og i, e í
áherzlulausu atkv. = i, auk þess sem banda er
ekki getið):
Nf. et.: sonr (Meðtaldar 3 orðmyndir með 'ó’
í AM. 645 4°: sónr. Er þetta algengasta fall-
myndin.) sonrinn (1 d.) sunr (11 dæmi í Hólm.
og 1 dæmi í 645 4°)spnr (5 dæmi í 645 4°) sjnr
(2 dæmi í 645 4°) sQnr (1 dæmi í 645 4°).
Þf. et.: son (Algengast. Hér með talin nokk-
ur dæmi með 'ó’.) konungsoneN, sonr (svo!)
(645 4° 104:3) sun (Algengt. Eitt dæmi: sún
(Hóm.)) spn (645 4°, 1 d.) sfin (645 4°, 1 d.)
Þgf. et.: syni (Algengast. Eitt dæmi sýni í 645
4°) seoni (5 dæmi í Hóm.) stþni (3 dæmi í
Hóm. og eitt í Elúcidaríus.) spni (645 4°, 1 d.).
1 Die Sprache, bls. 239—40.
2 Tímans vegna gefst þess ekki kostur að athuga
samband endingarlauss þgf. et. og s-endingar í ef.,
en slík athugun gæti etv. leitt eitthvað í ljós. Hins
vegar veldur óstöðugleiki i-þgf. yfirleitt efasemd-
um um árangur hennar.
3 Isl. gramm. hist., bls. 34—35.
4 Ibid, bls. 38—39.
■> Ekki er gott að segja, hvor kviðminn er á hvorum
stað.
*> Sbr. V. G. Isl. gramm. bls. '60. og Bandle, Die
Sprache, bls. 239-
24