Skógræktarritið - 15.05.2002, Blaðsíða 60

Mynd 11: Hjarðargrund á jökuldal.
Gróðurfar og ástand vistkerfisins hefur áhrif á vatnsbúskap. Eftir því sem landið er
betur gróið, þeim mun betur helst vistkerfinu á vatninu sem berst með úrkomu og
miðlar því jafnar.6 Trjágróður bindur jarðveginn og jafnar rakastig. Þannig minnkar
hann líkurnará aurskriðum eins og þessari, sem féll árið 1999. Mynd: Sig.A.
sem kennd var við Gro Harlem
Brundtland. Þar kvað við nýjan
tón. Því var hafnað að umhverfis-
mál væri mál einhverra annarra,
sem tala mætti um í fögrum
ræðum, en vfkja svo til hliðar
vegna einhverra tímabundinna
hagsmuna. Þess í stað voru færð
rök fyrir því, að umhverfismál
komi öllum við og að þau verði
ekki slitin úr samhengi við önnur
mál. Til varð ný hugsun,- Um-
hverfismál eiga að vera
órjúfanlegur hluti af framleiðslu-
keðjunni. í
Brundtlandskýrslunni
er talað um að við
verðum að stefna að
þróun, sem gerir
okkur kleift að mæta
þörfum okkar, án
þess að skerða
möguleika komandi
kynslóða til að mæta sínum
þörfum. Þessi nýja hugsun hefur
verið nefnd sjálfbær þróun
(sustainable development).54
Ríóráðstefnan um umhverfi og
þróun árið 1992 olli
straumhvörfum í náttúruvernd.
Þar tóku flestar þjóðir heims
undir þá skoðun að það bæri að
Lausaganga búfjár kemur í
veg fyrir endurnýjun og
uppbyggingu auðlinda landsins
og skerðir þannig möguleika
komandi kynslóða á að mæta
þörfum sínum, hverjar sem þœr
kunna að verða.
stefna að sjálfbærri þróun.
Markmið um sjálfbæra þróun
munu hafa mikil og vaxandi áhrif
á landgræðslu, skógrækt og
annan landbúnað hér á landi í
framtíðinni, líkt og hjá öðrum
þjóðum. Meira en 90% af fæðu
mannkyns grundvallast á
jarðvegsforða heimsins, sem er
takmörkuð auðlind. Víxlverkun
mannfjölgunar og jarðvegs-
eyðingar veldur þvf að um nýliðin
aldamót er talið að hver
jarðarbúi hafi haft um þriðjungi
minni jarðveg til
umráða en 20
árum áður.2
Á íslandi hefur
geisað mikil
jarðvegseyðing
um langan aldur.
Gróðurfari hefur
stórlega hnignað og
framleiðslugeta íslenskra
vistkerfa er aðeins brot af því
sem hún eitt sinn var.34
Landnotendur verða að sjálf-
sögðu að bera ábyrgð á ástandi
lands 2 en landnýtingin er ekki
einkamál þeirra sem hafa fram-
færslu af landinu. Hún kemur
okkur öllum við. Allir landsmenn
verða að láta jarðvegs- og
gróðurvernd til sín taka, hvort
sem þeir nýta landið eður ei. Öll
framleiðslan, hver sem hún er,
verður að vera f sátt við landið og
aðra landnotkun. Skynsamleg
nýting auðlinda, s.s. gróðurs og
jarðvegs, þarf að gerast með
sjálfbærum hætti. Það er augljós
skylda hverrar þjóðar að gæta
auðlinda sinna og nýta þær
þannig að ekki gangi á höfuðstól
náttúrunnar og gæði landsins.34
Ein af forsendum sjálfbærs
búskapar er að nýting gangi ekki
á gæði landsins heldur sé þvf
skilað í jafngóðu eða betra
ástandi til næstu kynslóðar.
Þetta á að vera íslendingum
kappsmál í ljósi viðhorfs-
breytinga í umhverfismálum og
er lífsnauðsynleg forsenda
byggðar í landinu.25
Gróðurinn hefur frá upphafi
verið undirstaða að tilvist
mannsins á íslandi og er það
enn.26 Tortfmingarsögu gróðurs
og jarðvegs er hvergi nærri lokið
hér á landi.33 íslendingar þekkja
vel afleiðingar þess að nýta gæði
náttúrunnar á ósjálfbæran hátt.
Afleiðingar ofbeitarinnar eru alls
staðar fyrir augunum.25
Enginn einn atvinnuvegur má
koma í veg fyrir uppbyggingu
auðlinda, komandi kynslóðum til
heilla. Búfjárbeit má hvorki
ganga á höfuðstól náttúrunnar
né hamla eðlilegri
gróðurframvindu. Hún á alls ekki
rétt á sér þar sem mikil
jarðvegseyðing á sér stað, eða
þar sem hún getur stuðlað að rofi
og hindrað uppbyggingu
vistkerfa.35 Ofbeit og lausaganga
eru beinir orsakavaldar í gróður-
og jarðvegseyðingu. Lausaganga
búfjár kemur f veg fyrir
endurnýjun og uppbyggingu
auðlinda landsins og skerðir
þannig möguleika komandi
kynslóða á að mæta þörfum
sínum, hverjar sem þær kunna að
verða. Að breyta sjálfbærum
58
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2002