Skógræktarritið - 15.05.2002, Blaðsíða 87

Jón H. Björnsson landslagsarkitekt lýsir hugmyndum sínum um skrúðgarð á túninu
IB.J.J.
heilsuhælisins og plönturnar
skiptu þúsundum sem settar
voru niður, „en hér var við
ramman reip að draga. Jarðvegur
var grunnur og grýttur, lítið skjól
og nothæfar plöntur einatt lftt
fáanlegar, enda dó mikill hluti
þeirra jafn harðan, en þó var ekki
gefizt upp, og árangur hefur verið
sá, að talsvert af trjám og
runnum er hér til stórrar prýði
kringum hælið, og mun sjást enn
betur, ef leið yðar liggur hingað
að 25 árum liðnum"19.
Trjálundurinn sem ungmenna-
félagar gróðursettu mest f er fyrir
norðan heilsuhælið, og standa
þar enn leifar hans. Heimildum
ber ekki saman um hvaðan
plönturnar komu20, annaðhvort
frá Hallormsstað eða frá gróðrar-
stöðinni við Rauðavatn,21 en í
þeim báðum var að finna eitt-
hvað af þeim trjátegundum sem
danski skógfræðingurinn Christ-
ian E.Flensborg kom með frá
Danmörku árið 1903,22 auk
íslenskra plantna. Þennan dag
voru gróðursettar tvær tegundir
af furu, auk þess rauðgreni,
lævirkjatré, reyniviður, birki og
gulvíðir23. Þessar tegundir, eink-
um furan og birkið, voru hins-
vegar viðkvæmar og þrifust illa f
skjólleysinu á holtinu, og fór
lundurinn m.a. mjög illa í apríl-
hretinu 196324. Nú er þarna að
finna m.a. fjallafuru, skógarfuru,
birki, silfurreyni og hávaxinn
íslenskan gulvíði.
Skrúðgarður á túninu
Á áratugnum 1950-60 hefst nýtt
tím.abil í tilraunum til trjáræktar
á Vífilsstöðum. Um það leyti er
búskapur farinn að dragast sam-
an og frjósöm túnin fyrir sunnan
voru ekki lengur nýtt til beitar. Á
árunum 1954-59 var Georg Lúð-
vfksson, þáverandi forstjóri Ríkis-
spítala, frumkvöðull að ræktun
trjálundarins sem nú er svo áber-
andi á túninu sunnan hælisins og
naut til þess stuðnings Helga
Ingvarssonar yfirlæknis (1939-
1967) og Björns Konráðssonar
ráðsmanns25. Nýmæli var að
lundurinn var sérstaklega skipu-
lagður árið 1955 af fyrsta íslenska
landslagsarkitektinum, Jóni H.
Björnssyni, sem nokkru fyrr
(1952) hafði hannað Hallargarð-
inn við Fríkirkjuveg 11 í Reykjavík.
Jón var einnig stofnandi gróðrar-
stöðvarinnar Alaska árið 1953.
Einkennandi við Hallargarðinn
eru bogadregnar Iínur, stórar
grasflatir og gangstígar sem
bylgjast í gegnum garðinn í
líkingu við enska landslags-
garða26. Þegar skipulag skrúð-
garðsins við Vífilsstaði er nánar
skoðað sést að þar er á sama hátt
fylgt hugmyndafræði enska
garðsstílsins, þar sem bylgjuform
gróðurbeltanna leiða mann ann-
aðhvort að sjálfri byggingunni
eða niður að læknum, sem lands-
lagsarkitektinn reyndar sá fyrir
sér að hægt væri að gera að
„náttúrulegu" vatni eða tjörn 27.
Uppdráttur af skipulagi Jóns H.
Björnssonar sýnir fjölmargar
tegundir hávaxinna trjáa, s.s.
aspir, barrtré, ilmreyni,
silfurreyni, hlyn, álm og selju,
ásamt birki og ýmsum víði-
tegundum, s.s. gulvíði, loðvíði,
beinvfði og þingvíði. Jafnframt
var gert ráð fyrir fjölbreyttum teg-
undum lágvaxnari runnagróðurs,
s.s. blátoppi, ýmsum kvistum og
rósum, sírenum og berjarunnum
ásamt fjölærum blómategund-
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2002
85