Tímarit FHH - 01.09.1990, Blaðsíða 17

mennur hjúkrunarfræðingur, deildar-
stjóri, hjúkrunarframkvæmdastjóri).
Svarendur voru beðnir um umsögn um
starfsanda á deildinni (mjög góður, góð-
ur, þokkalegur og slæmur). Á sama hátt
var einnig skráð stjórnun á deildinni, ár-
angur meðferðar og upplýsingastreymi.
Um árangur var spurt á þann hátt að við-
komandi þurfti að segja til um hversu oft
hann eða hún þyrfti að leggja hart að sér
við hjúkrunina án þess að ná árangi (nær
alltaf, oft, stundum, sjaldan og nær
aldrei). Þá var spurt um tillitsleysi þann-
ig að taka þurfti afstöðu til fullyrðingar-
innar „tillitsleysi annarra starfshópa
gagnvart starfi hjúkrunarfræðinga er mik-
ið“ á skala 1—5. Á sama hátt voru tvær
aðrar fullyrðingar skráðar, árangur með-
ferða, „erfítt er að sjá árangur í meðferð
geðsjúkra“ og viðurkenning „hjúkrunar-
fræðingar fá ekki nægilega viðurkenn-
ingu fyrir störf sín frá yfirboðurum
símim“.
Niðurstöður
Við höfum kosið að ræða niðurstöður
úr rannsókninni í tvennu lagi. Fyrst verð-
ur greint frá niðurstöðum sem lýsa því
hvaða atriði hafa áhrif á streitu í starfmu.
Síðan verða ræddar niðurstöður er feng-
ust þegar fylgnigreiningu var beitt til
þess að vinna úr gögnunum.
Hvaða þœttir hafa áhrif á streitu ?
I spurningalistanum voru nefnd 13 at-
riði sem hjúkrunarfræðingarnir voru
beðnir um að meta með tilliti til þess
hversu mikil áhrif þau hefðu á streitu í
starfi. Þessi atriði eru: virðingarleysi
annarra starfshópa fyrir störfunum, virð-
ingarleysi lækna fyrir störfunum, ónóg
tjáskipti milli starfsstétta, léleg starfsað-
staða, vandamál einstakra sjúklinga,
vinnutími, skilningsleysi aðstandenda,
ójafnt vinnuálag, órólegir sjúklingar,
hættulegir sjúklingar, skortur á sérhæfðu
starfsfólki, ör mannaskipti og of fátt
starfsfólk. Mynd 2 sýnir niðurstöður.
Það mætti flokka streituvaldana niður í
þrjá megin flokka. í fyrsta flokk koma at-
riði sem tengd eru stjórnun og/eða mönn-
un og skipulagi deilda. I öðrum flokki
eru atriði sem tengjast sjúklingnum. í
þriðja flokk koma svo atriði sem tengjast
samskiptum við aðra starfshópa.
Þegar myndin er skoðuð sést að þau at-
riði sem hjúkrunarfræðingar töldu valda
mestri streitu eru tengd mönnun deilda.
Þannig töldu 70,1% að skortur á sér-
hæfðu starfsfólki ylli mjög mikilli streitu
og 25,4% töldu það sama valda mikilli
streitu. Þá sögðu 52,9% svarenda að of
fátt starfsfólk ylli mjög mikilli streitu og
39,7% sögðu það sama valda mikilli
streitu. Ör mannaskipti voru einnig
nefnd sem mikill streituvaldur. Tæplega
59% töldu þau valda mjög mikilli streitu
og 36,8% töldu þau valda mikilli streitu.
í þessu sambandi má nefna að á geð-
deildum starfa aðstoðarmenn við hjúkr-
un. Þeir eru ófaglærðir fyrir utan
tiltölulega stutt námskeið sem þeir taka.
Aðstoðarmenn þessir eru fremur illa
launaðir og eru mannaskipti tíð í hópn-
um. Sá óstöðugleiki sem skapast vegna
örra mannaskipta aðstoðarfólks eykur
streitu og vinnuálag á hjúkrunarfræðing-
ana. Jafnframt þessu hefur hjúkrunar-
fræðingaskorturinn leitt til þess að oft
eru færri hjúkrunarfræðingar á vakt en
nauðsynlegt er til þess að anna þeim
verkefnum sem fyrir liggja. Svipaðar
niðurstöður fékk Óskins (1979) í rann-
sókn sinni á gjörgæsludeildum þar sem
nefndir voru 12 streituvaldandi þættir á
gjörgæsludeildum. I niðurstöðum hans
kom meðal annars í ljós að hjúkrunar-
fræðingar voru sammála um að of fátt og
oft reynslulítið starfsfólk orsakaði mikla
streitu í starfí þeirra.
Vinnuálag á geðdeildum er breytilegt
og getur á ákveðnum timum orðið mjög
mikið. Þetta veldur einnig töluverðri
streitu. Þannig sögðu 31,8% hjúkrunar-
fræðinganna að mikið vinnuálag valdi
mjög mikilli streitu, en 39,4% sögðu það
valda mikilli streitu. I rannsókn Lobb og
Reid (1987) þar sem hjúkrunarfræðingar
voru beðnir um að raða þeim þáttum,
sem væru mest streituvaldandi, í for-
gangsröð, nefndu flestir of mikið vinnu-
álag. Þá sögðu hjúkrunarfræðingarnir
einnig að vinnuaðstaða valdi streitu.
Tæplega 26% sögðu að vinnutími valdi
mjög mikilli streitu og 47 % töldu hann
valda mikilli streitu. Samsvarandi tölur
varðandi vinnuaðstöðu voru 19,4% og
50,7%. Sé litið á þætti sem tengjast um-
önnun sjúklinganna kemur í ljós að tæp-
lega 21% svarenda töldu vandamál ein-
stakra sjúklinga valda mjög mikilli
streitu og 50,7% töldu það valda mikilli
streitu. Einungis um það bil 9% hjúkrun-
arfræðinganna töldu að skilningleysi að-
standenda valdi mjög mikilli streitu og
tæplega 24% töldu það valda mikilli
streitu. Þessir þættir valda þannig minni
streitu en þættir sem tengjast mönnun og
skipulagi deilda. Það vekur sérstaka at-
hygli að þeir þættir sem tengjast umönn-
un sjúklinganna og valda hvað mestri
streitu eru „hættulegir og órólegir sjúk-
lingar“. Þannig töldu 61,8% hjúkrunar-
fræðinga að hættulegir sjúklingar valdi
mjög mikilli streitu hjá hjúkrunarfræð-
ingunum en 25% telja þá valda mikilli
streitu. Rúmlega 43% hjúkrunarfræð-
inga töldu órólega sjúklinga valda mjög
mikilli streitu og 43,3% töldu þá valda
mikilli streitu. Þessar niðurstöður höfum
við ekki séð í erlendum rannsóknum enda
eru þessir þættir væntanlega sérstakir fyr-
ir starf á geðdeildum.
Þættir sem tengjast samskiptum við
aðrar heilbrigðisstéttir valda töluverðri
streitu í starfi hjúkrunarfræðinga. Tæp-
lega 28% svarenda töldu að ónóg tjá-
skipti við aðrar starfsstéttir valdi mjög
mikilli streitu og 54,4% töldu það hafa
mikil áhrif á streitu í starfi. Hjúkrunar-
fræðingum fannst einnig að virðingar-
leysi annarra starfstétta fyrir störfum
sínum valdi streitu. Þannig fannst rúm-
lega 21% hjúkrunarfræðinga að þetta
virðingarleysi hafi mjög mikil áhrif og
42,4% fannst það hafa mikil áhrif á
streitu. Samsvarandi tölur varðandi virð-
ingarleysi lækna fyrir störfum hjúkrunar-
fræðinga eru 13.6% og 42,4%.
Mynd 2.
Of fátl starfsfólk
ör mannaskipti
Skortur á sérhæfðu starfsf.
Hættulegir sjúklingar
Órólegir sjúklingar
Vinnuálag á ákv. tímum
Skilningsleysi aðstandenda
Vinnutími
Vandamál einstakra sjúkl.
Léleg starfsaðstaða
Ónóg tjáskipti
Virðingarl. lækna f. st. h.
Virðingarl. a. starfsh. f. st.

1:.-..V?""...t - V////////////Z77\
y///////////777777\
'y/7/y
—-V77777777A
-.7//////////7//77A
- Y//////////77Z/7/7/A B mjögmikil
W///////////////////A Q mOdl
W////////////77//77777A
Y///////7777/777A

10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
15
7. árg. 1. tbl. 1990