Fróðskaparrit - 01.01.1966, Page 72

80
Skiftið millum framgóma- og afturgómaframburð
skiltir sum merkingarbroyting av orðinum gjald, hv.; gjørð(-).
Orðið gera er ógvuliga trupult, greiðast man vera at skilja
avleiðingarformarnar við gj-: hjáorðini gjølla og gjølliga og
samansetingar gjøll-, gjør- sum fyri ein part ávirtkaðar av u-
brotnum formum: gjørdu(-), fyri ein part eru teir u-umljóðs-
formar, ávirkaðir av formum við -e-: gerð, gera o. ø.
kjøk(u)r, kjøk(r)utur-^-kjøkra; kjølur, kjøl-; kjøt(-).
skjøldur; skjøn í sambandinum til skjøns, sama orð sum
íslendskt skjøn, hv., helst ein gamal wa-stovnur; skjørur.
II) Upprunaligir e-formar, í føroyskum rundaðir til ø, her
er kanska eisini møguleiki fyri ávirkan frá u-umljóðsformum:
gjøðin, ið kann verða sett í samband við hit forna geð, hv.,
í merkingum sum »ídni, fýsni« o. tíl.; gjøldkúgv, gjøldneyt;
gjørði; gjøt og gjøtlast hava uttan iva samband við fn. get, hv.
kjørald, kjørild.
skjølkaður, skjøltkur; skjøtta.
Hesir rundaðu e-farmar bera boð um eina tíð í føroyskum
málvøkstri, tá e í summum bygdarmálum hevði lyndi til at
verða til ø. Vit hava í dag ógvuliga lítla verunliga vitan um
hesa runding, men kunnu bert siga, at hon hevur verið til í
Sandoyar- og Skúvoyarmáli heilt upp at okkara tíð. Tað
eigur at verða nevnt her, at tað ber á, at hitt foma æ verður
fyri somu runding. Dømi: Føroyar, føroyingar, føroyskur;
førilús.
Sum bólk fyri seg kunnu vit taka teir orðaformar, sum ikki
fáa verið uppi í I) og II)::
III) Fyrst kunnu verða nevnd skjølka og skjølkutur, sum
ætlandi eru ljóðorð. Síðani er at nevna navnorðið skjølp, ið
hevur hjáformin skjúlp; tað er helst eitt tøkuorð og er sostatt
nakað fyri seg og sleppur tkki upp í part her.
Síðsta orðið hjá JACOBSEN og MATRAS (1962), ið talan
kann vera um at draga fram í hesum sambandi, er navnorðið
gjør, ið helst eigur at verða stavsett gjøðr. LOCKWOOD
(1961) skjýtur upp at seta orðið í samband við hitt forna
gjóðr, k. Um broytingina ó>ø skrivar hann: »The umlaut in
Faroese is unexplained; it occurs sporadically in other words«.