Helgarpósturinn - 05.06.1986, Blaðsíða 8

Ferðamenn vilja að vonum vita hvað
bíður þeirra á áfangastað.
Italíu aftur, en í símtali Við Helgar-
póstinn hafði hún eftirfarandi að
segja:
„Heimilislæknirinn minn ráð-
lagði mér að fara með börnin til ís-
lands, fyrst ég hafði tækifæri til þess
að komast burtu. Þetta var auðvitað
strax í upphafi og áður en menn
vissu mikið um umfang málsins.
Parna var sem sagt um öryggisráð-
stöfun að ræða, vegna þess að hér
hafði verið úrkoma á þeim tíma
þegar geislavirk efni gátu hafa verið
í háloftunum.
MJÓLKIN SELST ILLA
Það voru fljótlega gefnar út til-
kynningar frá yfirvöldum um að
fólk ætti ekki að borða grænmeti né
drekka mjólk og annað slíkt. Þessu
hættuástandi hefur nú verið aflýst
af hálfu opinberra aðila. Samt sem
áður er lítil sem engin hreyfing i
sölu mjólkur hérna. Opinberar tölur
segja að mjólkurneysla hafi minnk-
að um 40%, en mjólkin virðist þó
standa gjörsamlega óhreyfð í búð-
unum, a.m.k. þar sem ég versla.
Það voru einnig látin boð út
ganga um að fóik ætti ekki að vera
með börn á ströndinni, en þetta hef-
ur nú sömuleiðis verið dregið til
baka. í opinberum yfirlýsingum er
sagt að öllu sé nú óhætt, en ég mun
ekki fara með börnin mín á strönd-
ina í sumar, svona til vonar og vara.
Ég hafði samband við tvo lækna í
dag (miðvikudag 4. júní) og spurði
þá um þetta atriði og þeim bar ná-
kvæmlega saman með ráðlegging-
ar sinar. Þeir sögðu að það væri svo
sem allt i lagi að fara með börn á
ströndina, a.m.k. í stutta stund, en
maður skyldi gæta þess að sandur-
inn færi ekki inn í skilningarvit
þeirra og þau mættu alls ekki fá
hann upp í sig. Einnig er mikilvægt
að setja börnin í bað þegar heim
kemur. En ef þessum reglum væri
fylgt, ætti öllu að vera óhætt. Þetta
sögðu þeir báðir að ætti við út júní-
mánuð.
AFAR VIÐKVÆMT MÁL Á
ÍTALÍU
Hérna er engin mælanleg loft-
8 HELGARPÓSTURINN
mengun, hræðslan hefur aðallega
beinst að grasinu og sandinum,
vegna rykagnanna sem talið var að
rignt hefði hér niður. Barnalæknar
gengu í skólana og fræddu börnin,
þegar þetta gerðist, en þaö þorir
enginn að gefa út yfirlýsingar sem
valdið gætu múgsefjun. Þetta er allt
afar viðkvæmt, sökum þess hve
miklir efnahagslegir hagsmunir eru
i húfi. ítalir hafa orðið illa úti vegna
eitraða vínsins, sem hella þurfti nið-
ur. Síðan þótti öruggast að henda
allri grænmetisuppskerunni, vegna
Tsérnóbíl-málsins, og þess vegna
eru yfirvöld auðvitað hrædd um að
ferðamannastraumurinn dvíni ef
geislavirkniótti magnast upp.“
SKÚRAÐI ÞRISVAR Á DAG
MEÐ KLÓR
Þetta voru ummæli Elsu Harðar-
dóttur lyfjafræðings sem býr á
ítaliu. Helgarpósturinn náði einnig
tali af tveimur öðrum íslenskum
stúlkum, sem búsettar eru á sömu
slóðum, og höfðu þær mjög svipaða
sögu að segja og Elsa. Þær sögðust
báðar hafa frétt af varúðarskiltum á
ströndinni, en hvorug þeirra hafði
séð slíkt skilti með eigin augum.
Þeim bar einnig saman um að þessi
varúðarskilti væru ekki lengur til
staðar.
Guðjón Magnússon aðstoðarlandlæknir.
Hættuminna fyrir
ferðamenn en íbúana
Helgarpósturinn bar frásagnir ts-
lensku stúlknanna, sem búsettar
eru á Norður-Italíu, undir Guðjón
Magnússon aðstoðarlandlœkni.
Hann sagði að sér sýndist geislun af
völdum Tsérnóbíl-slyssins almennt
fara minnkandi, samkvœmt þeim
upplýsingum sem bœrust til land-
loeknisembœttisins. Siðan bœtti
hann við:
Hinu er þó ekki að leyna, að það
hefur komið ákveðið bakslag í
þetta. Það eru að berast nýjar upp-
lýsingar, t.d. frá Svíþjóð og Ítalíu,
sem benda til þess að geislavirkni sé
kannski meiri en menn áttu von á.
Hins vegar er það ljóst að fólk sem
býr á umræddum stöðum er að öðru
jöfnu í meiri hættu en þeir sem
koma þangað sem ferðamenn.
Geislunin, sem menn verða fyrir,
stendur í réttu hlutfalli við það hvað
hún er mikil og hversu lengi maður
verður fyrir henni. Það er sem sagt
ekki eingöngu spurning um magnið
á hverri tímaeiningu, heldur ekki
síður hvort maður á það í vændum
að búa við þessa geislun mánuðum
eða árum saman, eða hvort maður
er í nokkrar vikur á staðnum sem
ferðamaður. Þannig geta verið
nokkuð aðrar forsendur gagnvart
ferðamönnum en íbúum þeirra
svæða, þar sem geislavirk efni hafa
borist í jarðveginn með rigningar-
vatni úr háloftunum."
Varðandi yfirlýsingu landlæknis-
embættisins um að ferðamönnum
væri óhætt utan 500 kílómetra radí-
uss frá kjarnorkuverinu í Tsérnóbíl,
hafði Guðjón Magnússon eftirfar-
andi að segja:
„Þeim ráðleggingum hefur ekki
verið breytt. Með þessu er m.ö.o.
verið að ráðleggja fólki að ferðast
ekki til svæða, sem eru innan þessa
500 kílómetra radíuss. Eftir sem áð-
ur er fólki auðvitað sagt að fara eftir
þeim ráðleggingum sem gilda á
hverjum stað. Ef yfirvöld hafa gefið
út yfirlýsingar varðandi mjólkur- og
grænmetisneyslu, gilda þær ráð-
leggingar að sjálfsögðu einnig fyrir
ferðamenn. Munurinn er hins vegar
sá, að ferðamaður hefur mun meiri
valkosti en heimamaður. Það er vel
hægt að sleppa því algjörlega að
borða grænmeti í þrjár vikur, en það
er kannski erfiðara fyrir fólkið sem
býr þarna og lifir að verulegu leyti á
grænmeti."
Aðstoðarlandlæknir var að lokum
beðinn um að svara þeirri samvisku-
spurningu, hvort hann myndi t.d.
sjálfur fara óhræddur með barn inn-
an við tíu ára aldur á ítalskar sólar-
strendur. Hann sagði:
„Já, ég myndi fara þangað í frí. Ég
myndi þó fyrst vilja fá það staðfest
frá viðkomandi ferðaskrifstofu, að
yfirvöld hefðu ekkert við það að at-
huga að börn færu í sjóinn og væru
á ströndinni. Ef það er rétt, að þarna
séu varúðarskilti um hættu fyrir ung
börn, myndi ég þó ekki fara. Ég
myndi þá velja mér annan sumar-
leyfisstað. Það er þess vegna mikið
hagsmunamál fyrir ferðaskrifstof-
urnar að sýna fram á að allt sé í
lagi."
Onnur stúlkan á tvö ung börn og
sagðist hún hafa haldið sig innan-
húss meira og minna í tíu daga eftir
að slysið varð — á meðan aðvaranir
yfirvalda voru enn í gildi. Þá hefði
hún bannað eldra barninu aö leika
sér úti í garði og þau hefðu varast
þaðmjög að borða mat, sem reynst
gæti hættulegur. Á sama tímabili
sagðist þessi íslenska húsmóðir á
Ítalíu hafa skúrað gólfið hjá sér
þrisvar á dag úr klórupplausn. Að
ráði heimiiislæknis síns fór hún síð-
an heim til íslands með börnin, eins
og hinar tvær stúlkurnar sem HP
ræddi við í þessu sambandi.
UPPLÝSINGAR STANGAST
Á
íbúar í bænum Gávle, sem er ná-
lægt Uppsölum í Svíþjóð, voru svo
óheppnir að þar rigndi einmitt þá
daga sem geislavirku efnin voru að
berast yfir landið. Þar hefur því
komið í ljós mun meiri geislun en
annars staðar í Svíþjóð. Helgarpóst-
urinn náði tali af íslenskri konu,
Sigríði Sundin, sem er eini íslend-
ingurinn í bænum, svo vitað sé. Hún
var fyrst spurð að því hvort ekki
væri mikið rætt um geislavirkni í
Gávle þessa dagana.
„Jú, svo sannarlega. Lífið gengur
allt út á þetta núna.
Vfirvöld víða I Evrópu kvíða því að ofsahræðsla grípi um sig og stöðvi ferðamanna-
strauminn.
Fólk er hins vegar að reyna að
hætta að hugsa um þessi mál, því
það þýðir ekkert — hefur ekkert
upp á sig. Það stangast allar upplýs-
ingar á um þessi mál og maður veit
ekki hverju maður á að trúa.“
— Hvað segja opinberar yfirlýs-
ingar?
„Nú, maður á ekki að borða kjöt
af villtum dýrum, svo sem elg og
hreindýrum. Einnig hefur mælst
geislavirkni í kindakjöti. Það má
heldur ekki borða salat, sem ræktað
er úti í görðum, og reyndar ekki
neitt sem ræktað er utanhúss."
Sigríður sagði að nú væri börnum
talið óhætt í sandkössum, því þau
þyrftu að borða um þrjú kíló af sandi
til þess að hann yrði þeim hættuleg-
ur. Geislavirknin hefði minnkað
mjög frá fyrstu vikunni, en þá hefði
verið sagt að börn ætti ekki að leika
sér í sandi. Einnig sagði Sigríður að
fólk drykki óhrætt mjólkina þarna,
því hún væri undir ströngu eftirliti
og væri ekki til sölu nema allt væri
með felldu.
Fólki í Gávle og nágrenni er hins
vegar ráðlagt að láta vera að borða
jarðarber og aðra jarðávexti. „Hér
eru stórir jarðarberjaakrar, sem
gefa af sér uppsekru í júní- og júlí-
mánuði, og það er alveg hræðilegt
að verða að henda þessu öllu. Mað-
ur sér heldur ekkert á ávöxtunum.
Ef á þeim væru svartir blettir og
maður sœi að þetta væri skemmt á
einhvern hátt, væri auðveldara að
halda sig frá því. Grænmetið og
ávextirnir eru hins vegar alveg eins
og áður. Það er nú það óhugnanlega
við þetta."
MAMMA ÆTLAÐI AÐ
SÆKJA BÖRNIN
— Er þetta miklu meiri geisla-
virkni en annars staðar í Svíþjóð,
Sigríður?
„Já. Það er vegna rigningarinnar
sem féil hér einmitt á þriðjudegin-
um eftir slysið. Þá rigndi þessu yfir-
okkur.
Upplýsingar um þetta hafa hins
vegar verið lélegar frá byrjun. Einn
aðili segir að þetta sé hættulaust, en
annar að það sé ekki hættulaust.
Fólk verður þess vegna hálf ráðvillt
og veit ekkert hverju það á að trúa.
Nú er búið að finna nýtt geisla-
virkt efni hérna, sesíum 9, og niður-
stöður varðandi það koma ekki fyrr
en eftir viku. Þetta efni er mjög
hættulegt og situr í líkamanum í 28
ár, en það hefur fundist í kjöti
hérna."
— Eru œttingjar þínir á Islandi
ekki áhyggjufullir þín vegna?
„Jú. Mamma hringdi t.d. og ætlaði
að koma og sækja strákana mína.
Ég ætlaði jafnvel að senda þá heim
en hringdi fyrst í landstjórnina
hérna og spurði ráða. Mér var ráðið
frá því. Það þýðir hvort sem er ekki
neitt, því það er þá orðið of seint.
Maður er búinn að fá í sig það sem
kom og ekkert við því að gera —
bara að vona það besta héðan af.
Auðvitað er þetta hættulegt að
vissu leyti, en þetta er einfaldlega
viðbót við allan þann óþverra sem
maður fær með megnun í andrúms-
loftinu. En þetta er óhugnanlegt; þó
ekkert komi fram núna geta börn
þeirra, sem nú eru á barnsaldri, ver-
ið sködduð í framtíðinni. Það veit
enginn á þessi stigi.“
— Hvað er þetta hœttusvœði
stórt, Sigríður?
„Það er svona svipað og frá Hafn-
arfirði og a.m.k. upp í Mosfellssveit.
Norðurhlutinn af Uppsölum er með
í þessari rnynd."
Það er ljóst af viðtölunum hér að
framan, að enn eru afleiðingar
Tsérnóbíl-slyssins ekki fullkomlega
borðliggjandi og verða það tæpast
fyrr en eftir mörg ár, jafnvel áratugi.
Heilbrigðisyfirvöld á Vesturlöndum
hafa hins vegar brugðist sæmilega
við þessum vanda, þó upplýsinga-
teppa frá Sovétríkjunum hafi eflaust
í upphafi gert opinberum aðilum
hérna megin járntjalds erfiðara fyrir
en æskilegast hefði verið. Við ís-
lendingar þurfum sem betur fer
ekki að hafa áhyggjur af eigin hag í
þetta sinn, en auðvitað er okkur þó
hollt að hugsa til þess hvaða áhrif
kjarnorkuslysið hefur á líf fólks í
öðrum löndum. Við höfum sloppið í
þetta sinn, en enginn getur hrósað
endanlegum sigri þegar kjarnorka
og afleiðingar hennar eiga í hlut.