Helgarpósturinn - 18.12.1986, Qupperneq 10

HP
HELGARPÓSTURINN
Ritstjórar:
Ingólfur Margeirsson og
Halldór Halldórsson
Ritstjórnarfulltrúi:
Sigmundur Ernir Rúnarsson.
Blaðamenn: Friörik Þór
Guðmundsson, Gunnar
Smári Égilsson, Helgi Már
Arthursson, Jóhanna Sveins-
dóttir, Jónína Leósdóttir og
Óskar Guðmundsson.
Útlit: Jón Óskar Hafsteinsson.
Ljósmyndir: Jim Smart.
Útgefandi: Goðgá h/f.
Framkvæmdastjóri:
Hákon Hákonarson.
Skrifstofustjóri:
Garðar Jensson.
Auglýsingastjóri:
Steinþór Ölafsson.
Auglýsingar:
Hinrik Gunnar Hilmarsson
Sigurður Baldursson.
Oreifing:
Garðar Jensson
(heimasimi: 74471).
Guðrún Geirsdóttir.
Afgreiðsla:
Berglind Nanna Burknadóttir.
Ritstjórn og auglýsingar eru
að Ármúla 36, Reykjavík, sfmi
68-15-11. Afgreiðsla og skrifstofa
eru að Ármúla 36.
Sími 68-15-11.
Setning og umbrot:
Leturval s/f.
Prentun: Blaðaprent h/f.
LEIÐARI
Ráðherrann og lýðræðið
Nokkur undanfarin ár hafa það nær ein-
göngu verið blaða- og fréttamenn, sem hafa
lagt áherslu á mikilvægi upplýsingastreymis í
samfélaginu í anda heimspekinga eins og
Lockes, Mills, Rousseaus o.fl., o.fl. Forsenda
lýðfrelsis og lýðræðis er ekki einvörðungu
fólgin í kosningaréttinum, heldur gerir sá rétt-
ur þá kröfu á þegna samfélagsins, að þeir séu
upplýstir um málefni samfélagsins.
Frjáls aðgangur að upplýsingum er grund-
vallarmál, þegar lýðræði er annars vegar.
Þetta hafa valdhafar og stjórnmálamenn al-
mennt skilið í grannlöndum íslands. Lengst á
veg eru Bandaríkjamenn komnir.
Af lýðræðisríkjum Vesturlanda er ísland að
líkindum aftast á merinni. Fyrir tæpum 20 ár-
um voru ritstjórar blaðanna spurðir um af-
stöðu ráðherra og annarra embættismanna til
frjálsrar upplýsingamiðlunar og hvernig við-
horf „kerfisins" kæmu fram í störfum þeirra.
Þessir fréttamenn voru allir sammála um, á
einn eða annan hátt, að í stjórnardeildum ís-
lenska ríkisins ríkti það grundvallarsjónarmið
hjá embættismönnum, að málefni almenn-
ings, sem þeir væru að fjalla um, kæmu þess-
um sama almenningi ekkert við nema þá, ef
þeim sýndist svo.
í íslenska „kerfinu" hefur margt breyst á
þessum tíma. En samt er þetta sjónarmið enn
ríkjandi með því tilbrigði þó, að nú virðast
embættismennirnir óöruggari, jafnvel tauga-
veiklaðri, að því leyti að þeir lifa í fullkominni
óvissu um hvað megi segja fréttamönnum
eða láta þeim í té af skriflegum gögnum.
Þessi óvissaeöa taugaveiklun stafar annars
vegar af skorti á reglum og hins vegar af ótta
við þann ráðherra, sem situr yfir ráðuneyti
hverju sinni. Sumir ráðherrar skilja fyllilega
skyldu sína um upplýsingagjöf, aðrir lifa í
svartnætti. Svartnættið stafar stundum af
vanþekkingu, eða vanhæfni. Svartnættið
getur líka stafað af öðru, sem getur verið mun
verra og öllu hættulegra, þegar á herðir. Raun-
ar heitir síðari kosturinn ekki alltaf svartnætti,
heldur upplýsingaþjófnaður. Það vill segja, að
upplýsingum sé haldið leyndum fyrir almenn-
ingi og jafnvel t.d. samráðherrum vegna þess,
að þær geta komið viðkomandi ráðherra í
koll.
Þetta kann að hljóma sem alvarlegar ásak-
anir, og þær eru það. Hitt er öllu verra, að hér
er ekki verið að ræða fræðilega möguleika á
upplýsingaleynd. Hér eru raunveruleg dæmi
höfð í huga.
Og það er raunar ástæða þess, að þetta
grundvallaratriði lýðræðisþjóðfélagsins er
rætt hér í forystugrein.
Á blaðsíðu 7 í blaðinu í dag er viðtal við
Stefán Ingólfsson verkfræðing, aðalsérfræð-
ing Fasteignamats ríkisins í húsnæðismálum.
Þetta viðtal er sorgleg lesning en jafnframt
ákaflega lærdómsríkt fyrir alla þegna þessa
þjóðfélags. i þessu viðtali lýsir Stefán því
hvernig Alexander Stefánsson félagsmála-
ráðherra hefur stungið úrbótatillögum um
húsnæðismál ofan í skúffu, hvernig hann hef-
ur leynt þjóð og þing staðreyndum og áliti þar
til bærra manna um húsnæðismálin af þeirri
ástæðu einni, að hann hefði sjálfur komið illa
út sem ráðherra.
Stefán Ingólfsson lýsir sér sem embættis-
manni af nýrri kynslóð. Hann telur það skyldu
embættismanna að veita fjölmiðlum og þá
um leið almenningi upplýsingar. Stefán skilur
hlutverk sitt.
Það gerir Alexander Stefánsson ekki og
raunar hefur ráðherrann gert sig sekan um
slíka lágkúru, að undrum sætir. I varnarræðu á
Alþingi um húsnæðismálaklandrið, sem
hann hefur stýrt frá 1983, leyfði Alexander sér
í skjóli þinghelgi að ráðast á embættismann-
inn Stefán og skella skuld á hann vegna hús-
næðismálanna. í þokkabót hefur ráðherrann
knúið það í gegn að gengið var framhjá
Stefáni sem næsta yfirmanni Fasteignamats
ríkisins enda þótt Stefán hefði langmesta
reynslu allra umsækjenda og væri umyrða-
laust hæfastur.
Ástæðan er kannski sú, að ráðherrann hafi
fundið til minnimáttarkenndar og raunar
kemur það ekki á óvart, ef það er rétt hjá
Stefáni í viðtalinu í HP í dag, að í fréttamanna-
stétt séu á milli 20—30 blaða- og fréttamenn,
sem viti meira um húsnæðismálin en t.d.
sjálfur ráðherrann.
BRÉF TILIRITSTJÓRNAR
Skýringar Stýri-
mannafélags
íslands við grein
Sigurbjörns Guð-
mundssonar stýri-
manns
í Helgarpóstinum 4. des. s.l. var
viðtal eða grein eftir fyrrverandi
varaformann Stýrimannafélags Is-
lands, Sigurbjörn Guðmundsson.
f greininni ber hann stjórn félags-
ins og framkvæmdastjóra þungum
sökum.
Ekki verður hjá því komist að gefa
nokkrar skýringar á þeim atriðum í
greininni sem snúa sérstaklega að
stjórn og framkvæmdastjóra
félagsins.
Sigurbjörn heldur því fram að
stórn félagsins hafi í engu viljað að-
stoða sig í að fá leiðréttingu sinna
mála á „fölsun" á farþegabókhaldi
m.s. Akraborgar, þar sem hann hef-
ur verið stýrimaður síðan 1978, og
félagið hafi meinað honum að fá að-
stoð lögmanns þess.
„Fölsunarmál" þetta eins og Sig-
urbjörn nefnir það kom að tilhlutan
Sigurbjörns til umræðu á stjórnar-
fundi félagsins 23. nóv. 1982. Það er
rétt að stjórnin taldi sig ekki bæra
að taka þetta mál uppá sína arma.
Enda virðist augljóst að rétta leiðin
sé að kæra mál af þessu tagi til réttra
yfirvalda.
Sú staðhæfing að stjórnin hafi
meinað Sigurbirni að fá aðstoð hjá
lögmanni félagsins er alfarið röng,
sem best sést á því að Sigurbjörn
segir sjálfur í grein sinni að Skúli
Pálsson, hrl., lögmaður félagsins
hafi ráðlagt sér að kæra til RLR og
var ekki annað vitað á þeim tíma og
fram á þetta ár, en Sigurbjörn væri
fullkomlega sáttur við þessa
málsmeðferð.
Einhverra hluta vegna hefur dreg-
ist hjá Sigurbirni að kæra, því sam-
kvæmt upplýsingum RLR barst
henni kæra frá Sigurbirni ekki fyrr
en í byrjun árs 1985.
Það er svo rétt að upplýsa það hér
og nú, því vitandi eða óafvitandi
getur Sigurbjörn þess ekki í grein
sinni, að málið var sent frá RLR til
Ríkissaksóknara 30. apríl 1985 og 8.
janúar 1986 afgreiddi Ríkissaksókn-
ari málið á þann veg að hann sæi
ekki ástæðu til frekari aðgerða. Það
er því alls ekki rétt að málið liggi
enn hjá RLR eins og haft er eftir Sig-
urbirni. Þetta atriði hefði blaðamað-
ur getað gengið úr skugga um.
Hinn 1. apríl s.l. var svo haldinn
fundur í stjórn félagsins að beiðni
Sigurbjörns. Enn tók hann upp
„fölsunarmálið" svonefnda og ósk-
aði eftir að félagið „gengi í það“ eins
og hann orðaði það.
Hann lét hinsvegar undir höfud
leggjast ad segja frá því að hann
hefði fyrir ári síðan kœrt málið til
RLR né heldur, sem öllu máli skipti,
að saksóknari hefði þegar afgreitt
málið á þann hátt sem að framan
greinir.
Stjórnin komst að sömu niður-
stöðu og fyrr.
Ennfremur óskaði Sigurbjörn eftir
því á fundinum að félagið aðstoðaði
sig við að ná rétti sínum hjá útgerð-
inni og taldi að hann hefði verið lát-
inn gjalda þess að hann hefði tekið
þátt í félagsmálum stéttar sinnar.
Hann gat hinsvegar engin dæmi
nefnt um þetta en dró þó fram atvik
sem varð til misklíðar milli hans og
annarra stýrimanna á skipinu fyrir
nær fjórum árum, en útgerðin átti
engan þátt í. Atvik þetta var kannað
af framkvæmdastjóra félagsins á
sínum tíma og sá hann ekki ástæðu
til að hafast frekar að.
Málsatvik voru þau að Sigurbjörn
stundaði nám í útgerðardeild
Tækniskóla Islands haustið og vet-
urinn 1982. Um miðjan desember
hugðust stýrimenn skipsins skipu-
leggja vaktir og vinnu sína um jól og
áramót. Komu þeir að máli við Sig-
urbjörn og spurðu hvort hann
hygðist koma til starfa í jólafríi.
Hann svaraði engu og vissu þeir
ekki hvort hann kæmi til starfa á
umræddu tímabili. Gerðu þó ráð
fyrir honum nokkurn tíma.
Sigurbjörn birtist þó einn góðan
veðurdag og sagðist mættur til
vinnu.
Honum var þá sagt af samstarfs-
mönnum að hans tími væri ekki nú
og yrði hann að ganga inní það kerfi
sem sett hefði verið, hann hefði get-
að haft á það áhrif en ekki viljað og
yrði nú að una því eins og það væri.
Þessu reiddist Sigurbjörn og taldi sig
vera ofsóttan af útgerðinni, sem
var hrein fjarstæða, þar sem skipu-
lag þessara mála var og er alfarið í
höndum stýrimannanna sjálfra. Það
er rétt að stjórn félagsins taldi sér
ekki fært að hafa afskipti af þessu
margra ára gamla deilumáli.
Á þessum nótum eru þau mál sem
félagið hefur ekki viljað sinna fyrir
Sigurbjörn og hann gerir nú að
ástæðu til að segja af sér stjórnar-
störfum og ásökunarefni á stjórn
félagsins.
Sigurbjörn segist „halda að Stýri-
mannafélag íslands eigi að vera
félagsmönnum sínum til styrktar, ef
réttur þeirra er brotinn, og þá ekki
síður ef félagar vinna glæp gegn fé-
lögum sínum".
Þetta er hárrétt athugað hjá Sigur-
birni og þetta gerir félagið, enda eitt
æðsta boðorðið í lögum þess.
Málin eru könnuð og metin á fé-
lagslegum grundvelli og afstaða
tekin í samrœmi við það.
Brot á refsilögum heyrir hinsveg-
ar undir yfirvöld, en ekki undir
stjórn Stýrimannafélags íslands.
Stjórn félagsins óskar Sigurbirni
alis hins besta og þakkar honum
störf í þágu stéttarinnar en harmar
jafnframt að hann skuli hafa séð sig
knúinn til þeirra aðgerða sem raun
ber vitni og á þann hátt sem hann
hefur nú valdið.
F.h. stjórnar Stýrimannafélags
íslands
Guðlaugur Gíslason
framkvœmdastjóri
Athugasemd
„Vinnubrögð af hinu illa". I tilefni
af hugleiðingu Jóhönnu Sveinsdótt-
ur ísíðasta Helgarpósti um hlutverk
djöfulsins í vitund Islendinga.
Þar sem djöfullinn var mér eitt
sinn hugleikið rannsóknarefni hóf
ég lestur ofangreindrar hugleiðing-
ar af mikilli áfergju, til að forvitnast
um hvað blaðakonan og heimildar-
menn hennar hefðu til málsins að
leggja. En sú áfergja snerist fljótt
upp í furðu og gremju, þegar mér
varð ljóst að ég var að lesa mín eigin
orð!! — eigin hugleiðingar, sem ég
hafði skrifað í Mími, blað stúdenta í
íslenskum fræðum við Háskóla ís-
lands. Og bak við þau skrif bjó lestur
á kirkjulegum bókmenntum mið-
alda og töluverð rannsóknarvinna.
Þegar ég hafði náð mér eftir
fyrstu undrunina hélt ég áfram að
lesa og sá þá mér til nokkurrar hug-
arhægðar að blaðakonan fór að
vitna með eðlilegum hætti í þessi
skrif mín (með gæsalöppum og öllu
tilheyrandi). Það róaði mig þó ekki
meir en svo að ég fann mig knúna til
að segja frá þessari sérkennilegu
reynslu minni og lýsa yfir óánægju
með slík vinnubrögð, sem að vísu
eru fyllilega að skapi „djöfsa".
Hefði blaðakonan aðeins slegið á
þráðinn til mín og beðið leyfis (eins
og hún hefur væntanlega gert við
aðra heimildarmenn sína), eða
kynnt skrif mín og sett gæsalappir á
undan klausunni sem hefst svona:
„Sköpunarsaga Gamla testamentis-
ins...“ (og opnað þær og lokað eftir
því sem við átti, en ekki skeytt sam-
an í eina samfellu klausum og setn-
ingum úr grein minni), hefði mér
ekki orðið eins bilt við að sjá eigin
orð á allt öðru prenti en þeim var
upphaflega ætlað.
Með von um batnandi
vinnubrögð.
Halla Kjartansdóttir.
LAUSN Á
SPILAÞRÁUT
S ÁK
H D2
T D10
L DG109874
s 42 S 953
H 9643 H ÁKG87
T G742 T K953
L 652 L Á
S DG10876
H 105
T Á86
L K3
Það skemmtilega við lausnina
er að við borðið myndu snillingur-
inn og viðvaningurinn líklega
standa jafnt að vígi við að finna
hana: Tekið á laufás og tígulkóngi
síðan spilað. Viðvaningurinn í
þeirri bornu von að félagi ætti þar
ásinn. Snillingurinn yrði hins veg-
ar harla ánægður ef félagi ætti
gosann. Þú sérð að spilið er nú tap-
að. Sagnhafi læsist inni borði, eftir.
að hafa tekið ás og kóng í trompi.
LESENDAKÖNNUN HELGARPÓSTSINS
Munid ad senda inn spurningalistana. Látiö aðeins annan happdrœttismiöann
fylgja. Geymið hinn. Dregiö í happdrœttinu þ. 23. desember. Vinningar birtir í
áramótablaöi HP.
LESENDAKÖNNUN HELGARPÓSTSINS
AKTA heildverslLin, Sundaborg 1, sími 685005
10 HELGARPÓSTURINN