Helgarpósturinn - 04.02.1988, Blaðsíða 6

Jón E Hannibalsson, fjármálaráðherra 1988—?
Hóf ó siðasta ári margumtalaða kerfisbreytingu í ríkisfjármálum sem enn hefur aðeins skilað óvinsœldum, hvað sem sfðar verður.
STOKKAÐ UPP Á NÝTT
Fjármálaráðherra lagði fram sínar
tillögur um aðgerðir. Hann var tilbú-
inn með tillögur til að fylla upp í allt
gatið. Meðal annars benti hann á að
tekjuskattur einstaklinga yrði 4% af
heildartekjum, en 1987 var hlutfall-
ið 3%. Hann lagði til afnám allra
undanþága frá söluskatti, launa-
skatt á öil fyrirtæki og að hætt yrði
við að endurgreiða uppsafnaðan
söluskatt í sjávarútvegi. Þá lagði
fjármálaráðherra til niðurskurð í
landbúnaðarmálum, samgöngu-
málum, orkumálum og sölu ríkisfyr-
irtækja.
Við þessar aðstæður voru ríkis-
fjármál ársins 1987 stokkuð upp á
nýtt samhliða því sem fjárlög næsta
árs voru smíðuð. í endurskoðaðri
áætlun var við það miðað að fjár-
lagahallinn lækkaði úr 2,8 milljörð-
um króna í 2,1 milljarð. Tekjur ríkis-
ins voru áætlaðar 47,8 milljarðar í
stað 43ja milljarða eða hækkun um
nær 5 milljarða. Útgjöldin skyldu
verða 49,9 milljarðar í stað 45,9
milljarða eða hækka um 4 milljarða.
Auk þess sem launa- og verðlags-
þróun hafði farið fram úr forsendum
fjárlaga yfirstandandi árs var því
ákveðið að minnka hallann, fyrst og
fremst með aukinni skattheimtu.
Beinu skattarnir voru reyndar lækk-
aðir, en á móti kom þvi meiri hækk-
un á þeim óbeinu.
BÍLAR OG BÚS
Undir lok ársins voru helstu breyt-
ingarnar frá árinu áður að koma í
ljós. Á meðan beinir skattar höfðu
hækkað um aðeins tæp 20% höfðu
óbeinir skattar hækkað um alls
35%. Þar af hafði innflutningsgjald
af bifreiðum og bifhjólum hækkað
um 134%, rekstrartekjur ÁTVR um
40% og söluskatturinn um 38%. Á
útgjaldahliðinni var sérlega áber-
andi nær tvöföldun útgjalda til heil-
brigðismála og raunlækkun út-
gjalda til atvinnumála, sérstaklega
til iðnaðar og orkuvinnslu, en einn-
ig til sjávarútvegsins. Ekki var ráðist
i að skera niður útgjöld til vegamála
svo heitið gæti.
Líkt og með fjárlögin 1987 fóru
lánsfjárlög ársins úr böndum. Gert
hafði verið ráð fyrir 8,2 milljarða
króna heildarlántökum þjóðarbús-
ins en þegar upp var staðið urðu lán-
tökurnar ekki undir 10,5 milljörð-
um og raunar bættust 2 milljarðar
við með lántökum fjármögnunar-
leiga. Samtals eru hreinar, langar
erlendar lántökur taldar hafa verið
nálægt 5 milljörðum króna umfram
áætlun ársins 1987. Ríkissjóður
sjálfur fór þar af um 600 milljónir
króna fram úr áætlun (A- og B-hluti).
Það er síðan stefnumörkun núver-
andi ríkisstjórnar að draga verulega
úr erlendum lántökum á þessu ári,
þannig að eingöngu séu tekin lán til
að standa undir eldri lánum.
UPPLAUSN —
UPPSTOKKUN
Líkt og gerðist 1982, þegar ríkis-
stjórn var að fara frá völdum og
kosningar framundan, gerðist það
1987 að fráfarandi ríkisstjórn veigr-
aði sér, frammi fyrir vaxandi verð-
bólgu og halla ríkissjóðs, við að
gripa til róttækra efnahagsaðgerða
sem mælast mundu illa fyrir í huga
hins almenna kjósanda. Með nýrri
ríkisstjórn og nýjum fjármálaráð-
herra komu síðan gerbreytt vinnu-
brögð með ýmsum róttækum að-
gerðum sem fallið hafa í grýttan far-
veg enn sem komið er. Fjármálaráð-
herra hefur ráðist á sjálfvirkni rikis-
útgjalda með tilraun til gagngerrar
kerfisbreytingar, þar sem sérstak-
lega er miðað að því að gera inn-
heimtuna skilvirkari. Menn greinir
mjög á um hvernig til tókst á ný-
liðnu ári, sérstaklega hefur „matar-
skatturinn" verið harðlega for-
dæmdur í kjölfar hækkandi verð-
lags á nauðsynjavöru og enn sem
komið er verður fólk lítið vart við
lækkandi vöruverð á móti. í tilraun-
um sínum mætti fjármálaráðherra
andstöðu hinna flokkanna við ýms-
um tillögum sínum. Þannig tókst
ekki að sannfæra Sjálfstæðisflokk-
inn um nauðsyn sérstakrar skatt-
lagningar á stóreignir og fjármagns-
tekjur og fyrirhugaður niðurskurð-
ur í landbúnaðargeiranum gekk að
mestu til baka.
Ríkisfjármálin 1987 einkenndust
því fyrst og fremst af upplausn til að
byrja með og síðan af uppstokkun —
sem virðist jafnlíkleg til að færa
fram upplausn að nýju en að boðuð
kerfisbreyting leiði til hallalauss
ríkissjóðs. Ef til vill má segja að
stefnumörkunin um undanþágu-
lausan söluskatt marki tímamót.
Hins vegar er ekki hægt að segja að
bylting hafi átt sér stað hvað út-
gjaldahliðina varðar. Það er fram-
hald af fyrri þróun að vægi félags-
mála (menntamál, heilbrigðis- og
tryggingamál og húsnæðismál)
skuli vaxa í útgjöldunum á meðan
vægi útgjalda til atvinnumála
minnkar.
B-6 HELGARPÓSTURINN