Helgarpósturinn - 04.02.1988, Blaðsíða 9

Verksmiöjubúskapur varð fyrir alvarlegum áföllum á árinu, einkum eggja- og kjúklingabúskapurinn. Neytendasamtökin virðast ætla aö gera þaö að einhvers konar styrkleikaprófi, hvort þeim tekst
aö koma í veg fyrir að þessi grein fari undir framleiðslustýringu og opinbera verðlagningu.
HALLÆRISLEGT GOÐÆRI
Er mjólkurbúskapurinn eina Ijósa glœtan?
Árgæska — alltof fá ár í íslandssögunni hafa fengið
þessa einkunn. En nú er svo komið að þetta orð er orðið
öfugmæli. Að vísu þýðir það sem jafnan fyrr, að margvís-
legur tilkostnaður bóndans minnkar, en um leið má hann
búast við að aukið afurðamagn verði umfram ,,kvótann“
hans og þar með verðlítið eða verðlaust; heildarafurða-
magnið verði langt umfram innanlandsneyslu og muni
þá annaðhvort kosta þjóðarbúið stórfé í útflutningsbæt-
ur, eða, sé ódýrari kostur tekinn, verði hent á hauga eftir
að hafa safnað á sig miklum kostnaði í frystigeymslum og
við flutninga. Árið 1987 var góðæri í þessum skilningi:
Mildur vetur, voraði snemma, gott sumar, milt haust og
vetur gekk seint í garð.
EFTIR ÓLAF HANNIBALSSON
Sauðf járbúskapurinn
Meginvandinn í landbúnaðinum
er í sauðfjárframleiðslunni. Marg-
víslegar ráðstafanir voru gerðar á sl.
ári henni til ,styrktar. Fyrir kosning-
ar voru niðurgreiðslur auknar til að
reyna að örva söluna, en enn voru
þá miklar birgðir í landinu frá árinu
1985. Þá var gerður samningur til
fjögurra ára við Stéttarsamband
bænda, þar sem ríkið tekur að sér
að tryggja greiðslur á verulegu
magni umfram það, sem búast má
við að unnt verði að selja innan-
lands á þessu tímabili. Gert var átak
til að losna við sem mest af birgðum
áður en nýtt kjöt kæmi á markaðinn
með því að selja loðdýrabændum
léiegt kjöt og afganga, keyra nokkur
hundruð tonn á haugana, selja tvö
þúsund tonn til Japans á lágu verði
og með miklum útflutningsbótum.
Með þessu móti varð salan á kinda-
kjöti líklega 13-1.400 tonnum meiri
en árið 1986 og birgðir 1. des. voru
2.277 tonnum minni en árið áður.
Þá voru bændum enn gerð tilboð
um sölu eða leigu á fullvirðisrétti
sínum, sem hafa þó skilað minni
árangri en að var stefnt. Sérstakar
ráðstafanir hafa verið gerðar til að
útrýma riðuveiki og var 22.000 fjár
lógað á sl. hausti í þessu skyni og
áætlað er að lóga 18.000 til viðbótar
í haust.
Ekki bætti það úr skák, að ullar-
iðnaðurinn — sem um árabil hefur
verið lýst sem vaxtarbroddi íslensks
útflutningsiðnaðar — hreinlega
hrundi saman. Því var lýst yfir að
verksmiðjurnar hefðu ekki fylgst
með markaðnum, hönnun hafði
haldist óbreytt í 20 ár, sérstakir eig-
inleikar íslensku ullarinnar, sem
höfðu verið lofaðir hástöfum þessa
áratugi og taldir skapa okkur slíka
sérstöðu á markaðnum, að því var
helst líkt við landráð að selja óunnið
lopaband úr landi, sauðalitir, þel og
tog, reyndust nú einmitt vera þeir
ágallar, sem gerðu flíkur úr íslenskri
ull óseljanlegar. Verksmiðjurnar
hættu um skeið að taka á móti ull frá
bændum, greiðslur bárust seint og
illa. Loks var Álafossi og sambands-
verksmiðjunum steypt saman og nú
skyldi byrjað á nýjaleik frá grunni
og bæta framleiðsluna með erlendri
ull, sem bæði væri betri og mun
ódýrari. Ymsar prjónastofur úti um
landið fóru á hausinn, aðrar urðu að
hætta framleiðslu. Framtíð þessarar
iðngreinar er talin ráðast að veru-
legu leyti af þeim samningum, sem
nú fara fram í Moskvu um sölu á
prjónavörum til Sovétríkjanna.
Sama er reyndar upp á teningnum
með fullvinnslu úr gærum. Ýmist er
þetta slíkt úrvalshráefni, og sér-
stæðir möguleikar íslenska fjár-
stofnsins svo miklir, að leita verður
til útlanda með aðstoð til að sauma
upp í gerða sölusamninga um
Mokkaflíkur, eða, að þetta er svo
vonlaust, að ekkert vit er í öðru en
að leggja íslenskan skinnaiðnað nið-
ur hið snarasta og selja vélar og
verksmiðjur úr landi. Varla er von
að bændur og iðnverkafólk geti átt-
að sig á þeim snarsnúningi í viðhorf-
um forkólfa þessara iðngreina, sem
nánast hefur verið jafnlögmáls-
bundinn um árabil og gangur plán-
etnanna um sólu.
Það er þó hverjum manni ljóst, að
með aðgerðum ríkisvaldsins varð-
andi vandamál sauðfjárbúskapar er
aðeins nartað í vandann og að sumu
leyti aðeins til skamms tíma, t.d. þar
sem verið er að skera niður vegna
riðuveiki. Ef gert er ráð fyrir að
miða dilkakjötsframleiðsluna ein-
ungis við innanlandsmarkað — eins
og nú er yfirlýst stefna stjórnvalda
— þá mætti fækka sauðfjárbændum
nálega um helming og þá er spurn-
ing, hvort það á að gerast skipulags-
laust og láta það ráðast, hvort sum
þau landsvæði, sem best eru til
sauðfjárræktar fallin — eins og Vest-
firðir og Norð-Austurlandið — leggj-
ast algerlega í eyði, meðan ofbeit er
áfram stunduð á öðrum landsvæð-
um. í raun hefur engin raunhæf
stefna verið mótuð í landbúnaðar-
málunum, sem reyndi að samræma
landnýtingarsjónarmið, æskileg
félagsleg byggðamynstur og hag-
ræn markmið. í raun hefur Fram-
sókn verið eftirlátið að sjá um land-
búnaðarstefnuna. Hinir ríkisstjórn-
arflokkarnir nota svo þetta ástand
sem pólitíska skiptimynt til að ná
fram markmiðum sínum á öðrum
sviðum.
Mjólkurframíeiðslan
Kúabændur geta aftur a móti
horft vonglaðir fram á veginn eftir
sölu- og framleiðslutölum síðasta
árs að dæma. Umsaminn heildar-
kvóti var 101 milljón lítra, en allar
horfur á að um milljón lítra mundi
seljast umfram það magn. Nýmjólk-
in hefur haldið hlut sínum, þrátt fyr-
ir stóraukna samkeppni við önnur
drykkjarföng, sem ekki þurfa að
horfa í skildinginn hvað auglýsingar
snertir. Smjörsala jókst nokkuð í
kjölfar aukinna niðurgreiðslna, en
aðalaukningin hefur þó orðið í
formi osta og annarra unninna
mjólkurvara, svo sem jógurtar. fs-
lendingar eiga heimsmetið í mjólk-
urneyslu og allt bendir til að við höf-
um bætt það á sl. ári, nálgast sem
svarar 210 lítrum á mann. Þeir ostar,
sem mest hafa sótt á á sl. árum, eru
Dalayrja og Dalabrie frá mjólkurbú-
inu í Búðardal, sem í mörg ár hafa
sýnt 15-20% söluaukningu milli ára,
en á siðasta ári hafa tekið stórt stökk
upp á við um 40-45%. Margir telja
að aukin rauðvínsneysla hafi í för
með sér aukið ostaát, en forsvars-
menn mjólkuriðnaðarins vilja
meina að þarna skili sér allt í senn:
aukin vöruþróun, auglýsingar og
góður tæknibúnaður til að mæta
kröfum markaðarins.
Nú er verið að leggja síðustu hönd
á mjólkurbúaskýrslu og er talið að
þar muni viðraðar hugmyndir um
að fækka mjólkurbúunum úr 17 í 7
og verði þá meginmagn mjólkur
unnið í Borgarnesi, Akureyri, Húsa-
vík, Egilsstöðum og Selfossi. Auk
þess verði neyslumjólk unnin í
tveimur smábúum á Vestfjörðum.
Allt bendir semsagt til að mjólkur-
framleiðslan sé komin í jafnvægi og
kúabændur geti verið nokkuð ör-
uggir með að halda sínum fram-
leiðslurétti í núverandi horfi og
megi jafnvel vænta hægfara aukn-
ingar. A.m.k.ætti að vera úr sögunni
að mjólka í haugsuguna síðasta
mánuð framleiðsluársins (ágúst)
eins og dæmi voru til um á Suður-
landi á sl. ári.
Svín og kjúklingar
Mikið hefur verið rætt um það á
síðustu árum, að neysluvenjur þjóð-
arinnar væru óðum að breytast til
samræmis við það, sem væri að ger-
ast í kringum okkur, svín og kjúkl-
ingar ryddu fjallalambinu úr vegi. Á
síðasta ári fóru hins vegar að hlað-
ast upp kjötfjöll í þessum greinum.
Vafalaust áttu ítrekuð salmónellutil-
felli með tilheyrandi matareitrunum
sinn þátt í þessari þróun, en þó er
tæpast vafi á, að bændur höfðu
einnig þanið framleiðsluna um of og
efnt til offramleiðslu í greinunum,
enda hafði kornverð aldrei verið
lægra á svokölluðum heimsmarkaði
sökum stórfelldra niðurgreiðslna
Bandaríkjanna og Evrópubanda-
lagsins.
Sama gildir um eggjaframleiðsl-
una, verðið fór langt niður fyrir
framleiðslukostnað og lyktaði þeim
málum svo að meirihluti eggja-
bænda kaus yfir sig framleiðslu-
stjórnun, þrátt fyrir hávær mótmæli
neytendasamtakanna.
Loðdýraræktin
Fyrir nokkrum árum uppgötvuðu
frammámenn bændasamtakanna
og stjórnmálamenn, að allan vanda

HELGARPÓSTURINN B-9