Helgarpósturinn - 17.03.1988, Blaðsíða 9

Pakistanforseti vill ráða hver
tekur við stjórn Afghanistans
Garðar Halldórsson, húsameistari ríkisins:
Það er hefð fyrir aukavinnunni langt aftur í tímann
Erum ekki í samkeppni, erum
VALKOSTIIR Á MÓTI
EINKAGEIRANUM
segir Garöar Halldórsson húsameistari, sem
vill setja embættinu lög. .
ERLEND YFIRSYN
Pakistanstjórn hefur séð fyrir því að heimkvaðning
Sovéthers frá Afghanistan hefst vart 15. maí í vor, eins
og boðið hafði verið. Zia ul Haq, forseti í Islamabad,
svaraði boðskap Mikhails Gorbatsjoff Sovétleiðtoga
um brottför innrásarliðsins á níu mánuðum með kröfu
um að fá fyrst að skipta um stjórn fyrir Afghanistan eft-
ir sínu höfði, og tækju Sovétmenn að sér að setja þá
nýju á valdastól í Kabúl.
EFTIR MAGNÚS TORFA ÓLAFSSON
Mörgum arkitektum sem vid höf-
um talad vid finnst embœtti húsa-
meistara ríkisins vera tímaskekkja
og þad beri ad leggja niður eða end-
urskipuleggja. Hvað finnst þér um
þetta?
„Það er nú kannski erfitt að fyrir
mig að tjá hug minn í þessum efnum
en meðan ég sinni þessu starfi í um-
boði forsætisráðuneytisins þá er
eðlilegt að við vinnum að því að
hafa þann rekstur í sem bestu horfi.
Það má segja um þetta eins og
margt annað að ég efast ekki um að
ef ríkið hættir að skipta sér af þess-
um rekstri þá hljóti prívataðilar að
geta yfirtekið þetta. Þetta er frekar
spurningin um það hvort stjórn-
völdum þykir einhver hagkvæmni
að því að hafa þennan rekstur á sín-
um snærum og ég er ekki maðurinn
til þess að svara því.
Af því að þú nefndir orðið tíma-
skekkja þá er rétt að það hefur orðið
breyting á framboði slíkrar vinnu
frá því þetta embætti var sett á lagg-
irnar. Það má reyndar segja um af-
skaplega margt annað, menn geta
velt fyrir sér hvort ríkið eigi að reka
spítala o.s.frv. Það vefst reyndar fyr-
ir mér eins og svo mörgum öðrum
hvar eigi að setja mörkin í þessu.
Nú hefur þessi gagnrýni aukist eft-
ir byggingu Listasafns og Flugstöðv-
ar?
„Hefur þú orðið var við það? Ég
hef ekki heyrt það en maður fréttir
það kannski síðast sjálfur."
í reglugerð frá '73 er kveöið á um
fjölda starfsmanna embœttisins en
starfsmenn eru nú miklu fleiri en
þar er talað um. Er þessi útþensla
embættisins eðlileg?
„Hún er eðlileg til þess sinna þeim
verkefnum sem okkur hafa verið
falin og er gerð í samráði við
forsætisráðuneytið. Ég hef ekki litið
á okkur í samkeppni við arkitekta
um verkefni, við höfum látið það
ráðast hvort til okkar væri leitað.
Það að það hefur fjölgað hjá okkur
er ekki vegna þess að verkefnum
hafi fjölgað heldur er vinnan bak
við hvert verkefni meiri. Við höfum
hlutfallslega minna af markaðnum
en áður.“
Það gilda engin sérstök lög um
embœtti húsameistara. Vœri ekki
ástœða til þess að kveða skýrar á
um starfssvið, verkefni og ábyrgð
embœttisins með löggjöf?
„Þarna verður þú að spyrja aðra.
Persónulega finnst mér að eins og
það eru sett lög um svo margan ann-
an rekstur á vegum hins opinbera
þá væri eðlilegt að um embættið
væru til lög.“
Finnst þér nógu skýrt kveðið á um
starfssvið og verkefni í reglugerð-
inni?
„Mér hefur þótt það allskýrt af-
markað. Það er skýrt afmarkað það
verksvið sem felur okkur viðhald og
umsjón með húsakosti. Síðan segir
að við skulum fjalla um hönnun ný-
bygginga eftir því sem um semst og
ég veit ekki hvort það er ástæða til
þess að hafa slíkt skýrara. Ég mundi
t.d. ekki telja rétt að binda það að
ríkisfyrirtæki ættu að skipta við
embættið. Ég lít nú þannig á að
stjórnvöld hafi einhverra hluta
vegna séð ástæðu til að halda við
þessum rekstri til þess að bjóða upp
á valkost á móti einkageiranum."
Hvaða ábyrgð berið þið á því að
áœtlanir ykkar standist?
„Við berum að sjálfsögðu eins og
aðrir hönnuðir ábyrgð á því að
leggja fram þessar áætlanir eftir
bestu vitund og sannfæringu, mið-
að við gefnar forsendur. í allri áætl-
unargerð er mikið af þáttum sem
geta valdið skekkju. Oftast er það að
forsendum er breytt eftir að áætlun
er gerð, þannig var það t.d. í flug-
stöðinni. Það að vitlaust sé reiknað
eða eitthvað gleymist eru minni
skekkjuvaldar."
Gefur embœttið ekki út neina
ársskýrslu, sundurliðun á verkefn-
um sem þið komið nálægl, þannig
að hœgt sé að sjá hvaö það er sem
þið gerið?
„Nei, við höfum ekki gefið út árs-
skýrslu og ég minnist þess ekki að
hún hafi nokkurn tíma verið gefin
út. Fyrir þau verk sem eru unnin
sendum við út reikninga til þeirra
aðila sem unnið er fyrir. Það getur
vel verið að það væri full ástæða til
að gefa út skýrslu, en þetta hefur
ekki borist í tal svo ég muni eftir,
enda kveða hvorki lög né reglugerð
á um slíkt."
Nú hafa ýmsir arkitektar bent á
mikla aukavinnu starfsmanna
embœttisins, þá sérstaklega þína
eigin aukavinnu, fyrir einkaaðila úti
í bœ og talið hana í hœsta máta
óeðlilega, jafnvel talið að hún valdi
því aö þjónusta embœttisins við
viðskiptavini sína sé ekki nógu góð.
Hvað viltu segja um þetta?
„Ég hef sjálfur ekki haft á tilfinn-
ingunni að verkefni sem starfsmenn
embættisins vinna fyrir aðra aðila
hafi valdið því að það kæmi niður á
þeirri þjónustu sem embættið býður
upp á.“
En þaö er um töluverða prívat-
vinnu að rœða hjá starfsmönnum?
„Það er upp og ofan. Þó er ljóst er
að í gegnum árin hafa starfsmenn
unnið einhverja aukavinnu. Þetta
kemur nú að einhverju leyti til
vegna launakjara en það er einnig
hefð fyrir þessu langt aftur í tím-
ann.“
Þessi krafa Pakistanstjórnar
veldur því, að Diego Cordovez,
fulltrúi aðalritara Sameinuðu
þjóðanna, hefur ekki getað lokið
málamiðlunarstörfum á tilsettum
tíma, 15. mars. Ár frá ári hefur
Cordovez borið boð á milli fulltrúa
stjórna Pakistans og þeirra sem
borið hafa stjórnarnafn í Kabúl í
skjóli Sovéthersins. Fundahöldin
hafa farið fram í Genf. Þar hafa
fjögur atriði verið á dagskrá. Hæst
ber brottför sovésks herliðs frá
Afghanistan. Annað er að landið
verði ríki óháð hernaðarblökkum
stórvelda og laust við erlenda
íhlutun. Hið þriðja er að milljón-
um flóttafólks frá Afghanistan í
Pakistan og íran gefist kostur á að
snúa heim. Loks skulu Bandaríkin
og Sovétríkin taka sameiginlega
ábyrgð á að stuðla að framkvæmd
samkomulagsins.
Síðasta hindrun fyrir samkomu-
lagi á þessa leið hefði átt að vera
rutt úr vegi, þegar Sovétstjórnin
hét brottför herafla síns, sem tal-
inn er 115.000 manns, á níu mán-
uðum frá og með 15. maí, og yrði
helmingur liðsins á brott á fyrsta
þriðjungi tímabilsins. En þá setti
stjórn Pakistans þann skilmála, að
hún gæti ekki goldið slíkri niður-
stöðu samþykki sitt, nema við
bættist samkomulag um nýja
stjórn í Kabúl, sem byggðist á and-
spyrnuhreyfingunum sem hafa
bækistöðvar í landamærahéruð-
um Pakistans að Afghanistan.
Þessar hreyfingar eru sjö talsins.
Þar af eru fjórar hlynntar því að
gera Afghanistan að islömsku
strangtrúarríki í líkingu við Iran
ajatollanna. Hinar þrjár vilja að
landið sé áfram ættbálkasamfélag
án sterks miðstjórnarvalds, en
haldið sé áfram þeim breytingum
í átt til nútímalegra samfélags-
hátta sem komnar voru á skrið áð-
ur en klofinn kommúnistaflokkur
hrifsaði völdin og Sovétmenn réð-
ust síðan inn með her til að skakka
deilur flokksarmanna og liðsinna
þeim sem naut þeirra stuðnings í
baráttunni við andspyrnuhreyf-
ingarnar.
Sérstök stofnun Pakistanstjórn-
ar hefur séð um samskipti við and-
spyrnuhreyfingar landflótta Afgh-
ana. Meginhlutverk hennar hefur
verið að úthluta fé og vopnum,
sem Bandaríkin, Saudi-Arabía,
Egyptaland og Kína hafa látið í té.
Frá upphafi hafa pakistönsk
stjórnvöld dregið taum þeirrar
andspyrnuhreyfingar, sem Gul-
buddin Hekmatjar veitir forystu.
Hann hefur fengið fé og þó eink-
um vopn umfram aðra andspyrnu-
foringja. Ber þó erlendum frétta-
mönnum, bæði þeim sem komist
hafa til Afghanistans og þeim sem
dvelja í Pakistan, saman um að
Hekmatjar láti menn sína þegar
Najib flokksleiðtogi í Kabúl með
höfuðbúnað ættflokks síns, Púsh-
túna.
Hekmatjar tilvonandi leiðtogi trú
arríkis í Afghanistan.
því er að skipta engu síður beina
vopnum gegn öðrum andspyrnu-
hreyfingum en Sovéthernum og
afghönskum skjólstæðingum hans.
Atburðir síðustu vikna leiða í
Ijós hvað fyrir báðum vakir, Hek-
matjar og Zia ul Haq. Skæruliða-
foringinn hyggst brjóta aðra Afgh-
ana undir sinn vilja, og forseti Pak-
istans miðar að því að eiga hönk
upp í bakið á nýjum valdhafa í
Kabúl.
Atburðarásin á svæði afgh-
anskra flóttamanna í norðvestur-
landamærahéraði Pakistans tók á
skrið 11. febrúar. Þá skaut ókunn-
ur byssumaður til bana Syed Baha-
uddin Majrooh á heimili hans í
höfuðborginni Peshawar. Majrooh
var fyrir landflóttann forseti bók-
menntadeildar háskólans í Kabúl.
I útlegðinni hafði hann unnið mik-
ið álit og traust annarra landflótta
Afghana, með því að taka engan
þátt í flokkadráttum milli and-
spyrnuhreyfinganna en beina
kröftum sínum að dreifingu hlut-
lægra upplýsinga um ástandið í
Afghanistan og hjá flóttafólkinu.
Rétt fyrir morðið hafði Majrooh
birt könnun, þar sem niðurstaðan
varð að 70% flóttafólks vildu ekki
trúarlega ofstækisstjórn heldur
hófsamt stjórnarfar í endurheimtu
föðurlandi. Og Henry Kamm,
fréttaritari New York Times, segir
að morðið hafi verið framið, þegar
Majrooh var að ganga frá könnun,
sem sýndi að stuðningur við Hek-
matjar og stefnu hans færi rén-
andi, meira að segja i hans eigin
flokki.
Kamm skýrir frá því, að eftir
morðið á Majrooh hafi foringjar
hægfara andspyrnuhreyfinga ekki
lengur dirfst að tjá sig opinskátt af
ótta við flugumenn Hekmatjars,
sem þeir telja víst að hafi látið
ráða Majrooh af dögum til að
þagga niður í honum.
I síðustu viku sagði einn af for-
ingjum hófsömu hreyfinganna,
Sibghatullah Mujaddidi, sig úr ráði
andspyrnuhreyfinganna sjö og lét
jafnframt af forystu fyrir sinni eig-
in hreyfingu. Hann tjáði Kamm að
ástæðan væri að menn sínir
fengju hvorki fé né vopn lengur frá
pakistönskum stjórnvöldum, af
því hann hefði ekki fallist á kröfu
þeirra um að standa að myndun
bráðabirgðastjórnar fyrir Afghan-
istan á vegum andspyrnuhreyfing-
anna, þar sem trúarveldismenn
áttu öllu að ráða. Svo gerðist það
í fyrradag, eftir frekari afsagnir úr
ráði andspyrnuhreyfinganna, að
Gulbuddin Hekmatjar var kjörinn
til að veita því forustu.
Því stefnir í það, að þríhliða
valdabarátta hefjist í Afghanistan
um leið og Sovétherinn heldur á
brott. Þar eigist við stjórn Najibs
hershöfðingja í Kabúl, islamskir
heittrúarmenn Hekmatjars og
fylgismenn hefðbundinna afgh-
anskra hátta.
Frásögn sovésks fréttamanns,
Artjoms Borovik, í Ogonjok af
ógnum stríðsins í Afghanistan ber
því vitni, hvílík alvara sovéskum
ráðamönnum er að losa her sinn
úr klípunni þar. Borovik skýrir frá
opinskáum samtölum við unga
hermenn úti á vígvöllunum. Þeir
lýstu því, hverju þeir mættu eiga
von á næðu Afghanar að taka þá
fangna.
Skæruliðarnir ættu til að rista
fanga sína á kviðinn og kýta þá
svo saman þangað til höfuðið
gengi inn í innyf lin. Skorin væru af
mönnum kynfærin og þeim troðið
niður í kok til að kæfa þá. Rist væri
á húðina í mitti og belgnum flett af
upp í handarkrika, bundið fyrir
yfir höfðinu og fanganum síðan
hrundið flegnum í heitan sandinn.
Financial Times í London finnst
skjóta skökku við, að Pakistan
skuli þegar á reynir taka að tefja
fyrir brottför Sovéthers frá Afgh-
anistan, og segir: „Fari þessi síð-
asta samningalota í Genf út um
þúfur vegna ósamkomulags verð-
ur Pakistan að taka á sig ámælið
fyrir að tefja útgöngu Sovéthersins
með því að bera fram kröfur um,
hvað skuli taka við að undanhald-
inu afloknu . . . Enginn árangur
jafngilti því að viðurkenna að sov-
éskt hernám beri að velja frekar
en sjálfsákvörðun, og að Afghanar
skuli ekki njóta þess réttar að
spreyta sig á hve gott eða illt þeim
tekst að gera úr eigin landi."
HELGARPÓSTURINN 9