Morgunblaðið - 08.09.1991, Blaðsíða 13

' MÖIíetíNfcöíÖtÍ) SlMWöÁ’ÖWR'ÍS. 'SteWSMBÖít'
íílMb
dálítið sem mér þykir mikið
vænt um.“ Hún fer og nær í
kort frá móður nemanda. „Þú
kenndir bömunum að treysta
guði.“ Hún sest aftur á móti
mér. „Um tíma vildu margir
kennarar að kristinfræði yrði
tekin út úr skólunum, hér
væri trúfrelsi og ekki hægt
að skikka kennara til að
kenna þessi fræði. Þó ég
væri góður kommi — því það
var ég og lagði mig fram um
að vera það — hef ég samt
aldrei getað neitað mér um
þann munað að kenna biblíu-
sögur. Ég var rnjög trúuð
fram yfir tvítugt. Svo hafnaði
ég guði. En ég hef alltaf les-
ið í biblíunni. Mér finnst svo
gaman að því og þar er kom-
ið inn á margt. Þó ég væri
þessi fíni kommi gat ég ekki
afsalað mér þessu. Það hefur
verið skopast að mér fyrir
þetta. En ég gerði nú lítið
með það. Annars voru margir
kommar trúaðir. Það er mik-
ill misskilningur að það sé
samasemmerki milli komma
og trúleysis."
Af hverju datt þér í hug
að þú hljómaðir eins og íhald-
skerling?
„Ég veit það ekki, kannski
vegna þess að ég á ekki sam-
’leið með Kvennalistakonum
og því öllu. Ýmsum finnst að
ég ætti að taka meiri þátt í
kvennabaráttunni. Kannski
er ég bara gömul og iöt. Ég
vil bara lifa í gleði ... ég er
ánægð að horfa á öspina í
garðinum og hugsa mitt,
njóta þess að vera til. Ég hef
enga þörf fyrir að taka þátt
í einhverri pólitík. Mér fínnst
svo margt ánægjulegt og fal-
legt. Jafnvel það sem mér
ætti kannski ekki að þykja
fallegt. Mér þykir mjög vænt
um Skólavörðustíginn og hef
gengið hann í áratugi og mér
þykir jafnvel orðið vænt um
Hallgrímskirkju. Hugsaðu
þér það! Hún er eins og fjallst-
indur þama á holtinu. Og svo
varð ég hrifín af Perlunni —
ég hafði óskaplega gaman af
að koma í þetta fallega hús.
Öll þessi ávölu form, allt þetta
mikla rými. Það sem hrífur
mig hvað mest er að mér
finnst Perlan minna mig á
nýja öld ... á geiminn. Það
er eitthvað hnattrænt við
hana. Maður á að þakka fyr-
ir það sem vel er gert. Karl-
skömmin hann Davíð er búinn
að ergja okkur nóg. En þetta
hefur hann vel gert. Og hugs-
aðu þér, útsýnispallurinn er
eini staðurinn í Reykjavík þar
sem Hallgrímskirkja er ekki
skökk. Ef maður er andófs-
maður á manni ekki að
finnast svona ..." Hún skelli-
hlær. “sOg þó ég sé nú orðin
mikið íhald styð ég aldrei
þessa ríkisstjóm. Ég er án-
ægð með að tilheyra áfram
mínu vinstra pakki.“
Rússar réðust inn í Tékkósló-
vakíu. En fyrsta sjokkið fékk
ég 1953 þegar ég kynntist
pólskum trotskýistum í Edin-
borg. Þeir sögðu mér af af-
tökum kommúnista austan-
tjalds og ég gat ekki annað
en trúað. Síðan var vakandi
í mér athygli á þessum hlut-
um. Ég kom til Varsjár árið
1955 og fannst ég sjá ýms
teikn. Ég fékk ekki raunveru-
legt áfall 1956 þegar innrásin
var í Ungverjaland þó hrika-
legt væri. En að Rússar færu
inn í Prag og skytu á Karlshá-
skólann! Því hefði ég aldrei
trúað. Hafi nokkur þjóð Aust-
ur-Evrópu litið á Rússa sem
bræður þá voru það Tékkar.
Ég þekkti vel til í landinu.
Ég hafði fylgst með end-
urnýjun sósíalismans þar.
Þegar ég var þar 1967 fann
ég að það var að koma upp
vakning á öllum sviðum, í
menningu og listum. Hefði
sá sósíalismi fengið að
blómstra væri margt betra
nú. Sú þróun sem var drepin
í Tékkóslóvakíu var rothöggið
á sósíalismann í Evrópu. Ef
þetta hefði breiðst út hefðu
Tékkar orðið forystuþjóð í
hinum sósíalíska heimi. En
Tékkar eru sérstakir. Þeir
stóðu saman. Öll þjóðin stóð
að baki Dubceks en mátti sín
lítils þegar ráðist var að henni
með morðtólum. Eftir að þeir
Vilborg Dagbjartsdóttir: En ég veit
ekki hvort á að vera að rexa í heiðri
eða verðlaunum. Það skiptir máli
hvort er áhugi á að gefa út góðar
bækur.
hurfu undir hælinn viður-
kenndu þeir að þeir hefðu
orðið að láta óverðuga menn
taka við því að hæfu mennirn-
ir hefðu verið reknir og væru
að sópa götumar. En sam-
staðan var einstök og trú
þeirra óbilandi. Kommúnist-
amir í Austur-Evrópu héldu
að stríðslokin væm um garð
gengin. En við emm að lifa
þau núna, við lifðum þau þeg-
ar Berlínarmúrinn féll.“
Hún horfir fram fyrir sig.
Strýkur kettinum eins og
annars hugar. „Það væri
gaman að fara til Prag núna.“
Er þá sósíalisminn dauður?
„Nei, en það eru erfiðir
tímar. Og kommúnisminn var
í úlfakreppu. Það hlaut að
gerast eitthvað. Ég er enn
sósíalisti. Ég trúi á einhvers
konar sameignarskipulag og
að menn finni úrræði til að
búa saman í heiminum. En
ekki eins og nú þegar þriðji
heimurinn _er arðrændur og
kúgaður. Ég veit ekki hvað
verður með Sovétríkin. Mér
fannst svakalegt að sjá og
heyra Gorbatsjov á fundinum
í London; að þakka auðmjúk-
lega fyrir að vera kominn að
háborðinu og fá að setjast
hjá hinum valdamiklu."
Og?
„Það er augljóst að Austur-
Evrópumenn hafa misst svo
mikið úr. Þeir ýttu öllu í ein-
hvern afgreiddan en óútkljáð-
an farveg. Þeir gátu ekki
fylgst með. Þeir höfðu ekki
eðlilegt flæði, allt fór í gegn-
um síu. Sjáðu til dæmis þegar
Þýskaland sameinast, þá
koma Austur-Þjóðverjamir
eins og aftan úr forneskju inn
í samfélagið."
Hún bætir við. „Ég er ótta-
legur barnakennari. Hef bara
verið að hugsa um böm og
upptekin af öllu sem varðar
börn og hef ekkert vit á þess-
um hlutum. Ég hef sökkt mér
niður í annað. Ég les mikið,
dett alltaf ofan í fornsögum-
ar. Kannski hændust að
Sturlungu en nýbúin að lesa
Eyrbyggju, fannst það góður
lestur.“
Hafðirðu lengi fengist við
ljóðagerð áður en þú sendir
frá þér bók?
„Ég var að búa til vísur
stelpa. Alltaf haft gaman af
þörf að segja öðrum frá. Bera
fram hugsun sína. Það getur
verið sársaukafullt að þurfa
að deila þessu með öðrum.
En einhvers konar tilfinning
að manni beri skylda til þess.
og megi ekki undan henni
víkjast. En það má ekki
þvinga neitt fram. Ef maður
sinnir ekki þessari þörf visnar
sköpunargáfan. Hún er eins
og blóm að því leyti.“
Fyrsta ljóðabók Vil-
borgar, Laufið á
tijánum, kom út
1960, síðan 1968,
1971 og 1981.
Þú hefur verið sparsöm á
ljóðabækur.
„Já, það er kannski að
verða tímabært með þá
næstu. Það stóð eiginlega til.
Ég var að vinna í því. En
fresta því líklega fram á
næsta ár. Af því ég sé mjög
kröfuhörð? Já og nei. Ég hef
í svo mörgu að vasast býst
ég við.“
Ertu mikil tilfinningavera?
„Bæði og. Þegar á reynir
gríp ég til skynseminnar. Mér
finnst mikils virði að gera
skyldu mína. Að sjá fýrir mér
sjálf, vinna samviskusam-
lega. Ég hef alltaf haft gam-
an af að vinna. Ég hef gaman
af að sauma, teikna, lesa.
Fara í bíó.“ Hún skellir upp
úr. „ Mér finnst svo margt
skemmtilegt. Ég kemst ekki
yfir að gera allt sem ég vildi.
Ég hef gaman af að teikna
og mála, gríp í það stundum
enn. í skóla á Norðfirði var
ég í teiknun hjá ágætum
manni, Jóhanni Jónssyni, og
seinna hjá Lúðvík Jósepssyni.
Hann var afleysingakennari
þá. En ég var heppin að læra
hjá Lúlla. Og ég hafði brenn-
andi löngun til að fara í
Myndlistarskólann eftir að ég
lauk kennaraprófi. En ég
hafði ekki tök á því. Þess í
stað hef ég alltaf skoðað
myndverk, sæki söfn og
myndlistarsýningar og teikna
fyrir krakkana. Stundum
kem ég klukkustund á undan
í skólann á morgnana og
teikna eitthvað stórmikið
listaverk á töfluna áður en
krakkamir koma. Svo þvær
skúringakonan það af ...! Svo.
þetta verða ekki nein varan-
leg verk. Það er einlægnin
sem gildir í öllum samskipt-
um, ekki síst við böm. Ef
maður úthellir sér og hlustar
á þau tjá sig. Það er mikils
virði að eiga kost á nánum
samskiptum við böm. Það er
ekki hægt að vera kennari
nema hlakka til með þeim,
til að fara niður í fjöru, í
húsdýragarðinn, hlakka til
jólanna."
Ég hjó eftir því að þú
minntist á að hafa kennt bibl-
íusögur.
„Já, og ég skal sýna þér
Morgunblaðið/KGA
og lesið ljóð. Svo fór ég að
setja saman órímuð ljóð í
anda atómskáldanna."
Ertu lengi að vinna ljóð?
„Það er misjafnt. Stundum
gerist allt hægt, stundum
skyndilega. Stundum er ég
ámm saman að hugsa um
sama hlutinn og kem ekki
orðum að honum fyrr en allt
í einu og svo er þetta kannski
bara pínulítið ljóð. En stund-
um gerist allt hraðar. Jú, það
getur gert það.“
Eitthvað sérstakt sem ýtir
á þig. Eitthvað sem þú hugs-
ar eða upplifir. og langar að
verða ljóð.
„Það er erfitt að útskýra.
Eitthvað gerist við skynjun
eða í hugsun. Ljóðið knýr á.
Eitthvað kemur ósjálfrátt upp
úr sálardjúpinu."
Er þá gaman?
Hún horfir á mig bjar-
teygð. „Já, þá er gaman. Það
er sérstök og eftirsóknarverð
tilfinning sem fylgir því.
Sköpunargleðin er mikil burt-
séð frá hvort hluturinn er
heppnaður eða ekki. Þessi
sköpunargleði og einhvers
konar fmmkvæði sem knýr
mann til að koma því á fram-
færi. Það geta verið hvers-
dagslegir smámunir sem
maður veit ekkert hvort eiga
erindi en verða að fá að vera
í ljóði. Þetta gerir að verkum
að menn gefa út bækur, þessi
WC, HANDLAU_,
BAÐ og STURTUBOTN
á einstöku verði.
Baðsett
á góöu veröi
Vegna hagstæðra samninga og magninnkaupa
á baðsettum getum við boðið í einum pakka:
Aðeins kr.
39350!