Morgunblaðið - 08.09.1991, Blaðsíða 22

22r, c
MORG.UNRLAÐIÐ FJOLMIÐLAR sunnudagur
$, SEPTEMBER 1991
Andrés Indriðason
Bjarni Vestmann
Sjónvarpið 25 ára:
••
VONDUÐ AFMÆLIS-
DAGSKRÁ í BEINNI
ÚTSENDINGU
SJÓNVARPIÐ verður 25 ára 30. september nk. og mun í því tilefni
halda upp á daginn með samfelldri tveggja og hálfrar klukkustunda
afmælisdagskrá, sem hefjast mun að loknum kvöldfréttum Sjónvarps
klukkan 20.30. Umsjónarmenn dagskrárinnar verða þeir Andrés Indrið-
ason, sem verið hefur starfsmaður Sjónvarps nánast frá upphafi, og
Bjarni Vestmann fréttamaður. Brugðið verður upp svipmyndum úr
starfi Sjónvarpsins í gegnum árin. Auk þess koma í heimsókn í sjón-
varpssal gestir, sem tengjast því efni sem sýnt verður. Sérstök afmælis-
nefnd hefur verið starfandi að undanförnu á vegum Sjónvarpsins, sem
í hafa átt sæti þrír menn, sem allir hafa verið viðriðnir Sjónvarpið frá
upphafi. Þeir eru Andrés Indriðason, Magnús Bjarnfreðsson og Örn
Sveinsson. Auk þeirra hafáþeir Pétur Guðfinnsson framkvæmdastjóri
Sjónvarps og Rúnar Gunnarsson aðsltoðarframkvæmdastjóri verið
nefndinni til halds og trausts.
Að undanfömu hefur Sjónvarpið
unnið að ýmsum þáttum, sem
ráðgert er að sýna í haust og í vet-
ur. Meðal þeirra má nefna þrjú leik-
in íslensk verk, eitt eftir Matthías
Johannessen, þá leikverk eftir smá-
sögu Einars H. Kvaran, Marías, og
síðast en ekki síst leikverkið „Alit
gott“ eftir Davíð Oddsson forsætis-
ráðherra sem að öllum lfkindum verð-
ur jólaleikrit Sjónvarpsins. Myndin
er fyrir alla fjölskylduna, gerist í
sjávarplássi og fjallar um tvo unga
stráka sem sagðir eru í beinu sam-
bandi við almættið. Hrafn Gunn-
laugsson er leikstjóri myndarinnar.
Aðalsöguhetjufnar era Jóhannes og
Daníel, en þá leika þeir Ragnar Niku-
lásson og Guðlaugur H. Olafsson.
Unnið hefur verið að þáttaröð sem
gengur undir nafninu „Gull í greipar
Ægis“ sem er að mestu leyti tekin
neðansjávar við strendur Islands.
Bjöm Emilsson hefur unnið að gerð
þessara þriggja þátta,"sem verða á
dagskránni í haust. Sjávargróður og
dýralíf í sjónum svo og skipsflök ber
fyrir augu áhorfenda, en þess má
geta að slíkir þættir hafa ekki áður
verið unnir fyrir Sjónvarp hér á landi.
Þá má nefna tvo þætti um Árna
Magnússon og handritin sem verða
á dagskrá í haust. Umsjónarmaður
þeirra er Jón Egill Bergþórsson og
handritasmiður er Sigurgeir Stein-
grímsson á Árnastofnun.
Hvað skemmtiefni viðvíkur verður
Hermann nokkur Gunnarsson í aðal-
hlutverkinu annaðhvort miðviku-
dagskvöld með þátt sinn „Á tali hjá
Hemma Gunn“ og verður þetta
fimmti veturinn sem Hermann stýrir
þessum þáttum sem óhætt er að
segja að njóti töluverðra vinsælda
meðal þjóðarinnar. Egill Eðvarðsson
verður áfram útsendingarstjóri og
Magnús Kjartansson hljómsveitar-
stjóri.
Þá er í bígerð þáttaröð sem nefn-
ist „Manstu gamla daga“ og þar
verður rifjuð upp dægurlagasaga ís-
lands í einum átta þáttum. Tage
Ammendrap stjórnar þáttum þess-
um, en kynnir verður Helgi Péturs-
son og Jónatan Garðarsson hefur
verið til ráðgjafar um lagaval. Þarna
koma fram okkar elstu dægurlaga-
stjörnur til okkar yngstu dægurlaga-
stjarna. Þættir þessir verða á dag-
skrá hálfsmánaðarlega á miðviku-
dagskvöldum á móti þáttum Hemma
Gunn.
Að lokum má geta þess að Sjón-
varpið hefur nýlega tekið upp kabar-
ett með lögum Gunnars Þórðarsonar
sem heitir „Þitt fyrsta bros“. Að lík-
indum verður sá þáttur sendur út
um jólahátíðina.
Hversu dýrt er RÚV?
ÞAÐ kostar nærri 2 milljarða á ári að reka Ríkisútvarpið, útvarps-
rásirnar 2 og Sjónvarpið. Það er álíka upphæð og hið opinbera
lét hinu gjaldþrota fyrirtæki Álafoss hf. í té á síðustu misserum.
Það er að sjálfsögðu álitamál hvort þessi upphæð er há eða lág.
Miðað við okkar litla samfélag er hér þó um veruleg verðmæti
að ræða en þrátt fyrir það er Ríkisútvarpið eitt al-ódýrasta ríkis-
útvarp í Evrópu.
Afnotagjöldin gáfu um 1.300
milljónir í tekjur á síðasta
ári og nemur það um 60% af heild-
artekjum Ríkisútvarpsins. Aug-
lýsingatekjur námu um 540
milljónum en þær samsvara rúm-
lega 28% af öllum tekjum stofnun-
arinnar.
Rekstrargjöld Ríkisútvarpsins
vora samkvæmt fjárlögum í fyrra
2.074 milljónir. Tæplega 800 mill-
jónir runnu til útvarpsrásanna eða
ríflega 38%. Sjónvarpið tók því til
sín tæplega 1.300 milljónir eða
um 61% af öllu
féi stofnunarinnar.
Til eru fleiri en ein leið til að
meta hvort þetta sé dýrt útvarp
og sjónvarp eða ekki.
Til samanburðar má nefna að
ef Sjónvarpið sendi út Sky News
allan sólarhringinn allt árið um
kring þá kostaði það ekki meira
en 15—18 milljónir. Þessi ijárhæð
nemur um 1,3% af rekstrargjöld-
um Sjónvarpsins. Þetta þýðir að
það kostar okkur jafn mikið að
hafa Sjónvarpið og það gæti kost-
að okkur að hafa um 70 sjón-
varpsstöðvar á borð við SkyNews.
Þessi samanburður sgir okkur
að það er dýrt að halda úti eigin
sjónvarpsstöð. En það má skoða
tölur af þessu tagi á fleiri vegu.
Ef kannaður er meðaltalskostn-
aður útvarpsrásanna tveggja við
að senda út í eina klukkustund
þá kemur í ljós að hann nam 1989
um 37.300 krónum. Með sams-
konar reikningskúnstum má kom-
ast að því að ein útvarpsstund í
Danmörku er meira en níu sinnum
dýrari og hjá BBC, útvarpsstöð-
inni í Bretlandi, er hún nærri því
tuttugu sinnum dýrari.
Hjá danska ríkistúvarpinu kost-
aði útsend klukkustund árið 1989
að jafnaði 347.400 ísl. kr., hjá því
sænska 365.400 ísl. kr., hjá því
norska 306.900 ísl. kr. og hjá BBC
hvorki meira né
minna en
625.500 ísl. kr.
Þegar athug-
aður er kostn-
aðurinn við
hveija útsenda
klukkustund hjá
samanburði við
kostnaðinn við eina klst. hjá Sjón-
varpinu þá duga árslaun hans
ekki til að borga slíka klukku-
stund hjá BBC.
Það kostaði Sjónvarpið 1989
að meðaltali 354.400 ísl. kr. að
halda úti sjónvarpi í eina klukku-
stund. Sjónvarpsstund hjá danska
sjónvarpinu kostaði 2.970.000 ísl.
Hver útsend
klukkustund hjá
Ríkisútvarpinu
er að meðaltali 8
til 10 sinnum
ódýrari en út-
sendar stundir
hjá ríkisútvarps-
stöðvum á Norð-
urlöndum
ísl. kr.
5000000
4000000
3000000
2000000
1000000
ísl. kr.
700000
600000
500000
400000
Kostnaður við hverja útsenda
klukkustund í sjónvarpi árið 1989
■ RUV
Eg! DR
m SR
d NRK
m BBC
Kostnaður við hverja útsenda
klukkustund í í útvarpi árið 1989
100000
kr., hjá því sænska 3.006.000 ísl.
kr., því norska 2.133.000 ísl. kr.
og hjá BBC 5.463.000.
Sérstöðu Sjónvarpsins í þessum
alþjóðlega samanburði má skýra
að hluta til á
■ RUV
M DR
B SR
11 NRK
m BBC
BAKSVID
Asgeir Fridgeirsson
Sjónvarpinu í
áðurnefndar
stöðvar kemur sami mikli munur
aftur í ljós. Á meðan mánaðarlaun
forstjóra á íslandi duga til greiða
þann veg að inn-
lend framleiðsla
er að tiltölu
minni hér en á
öðrum Norðurl-
öndum og afger-
andi minni en hjá BBC. En þó svo
framlög til innlendrar framleiðslu
yrðu aukin að því marki að inn-
lend framleiðsla yrði í klst. álíka
og hjá t.d. Dönum, þá væri hver
útsend klst. hjá Sjónvarpinu fimm
sinnum ódýrari en hjá því danska.
Þessi samanburður er því Ríkis-
útvarpinu mjög hagstæður. Hann
sýnir að stofnunni hefur tekist að
aðlaga sig fámenninu hér á landi.
í raun gæti það verið forvitnilegt
fyrir granna okkar að kynna sér
með hvaða hætti Islendingum
tekst að halda þessum kostnaði
niðri án þess að það bitni augljós-
lega á gæðum. Að sjáifsögðu má
deila endalaust um gæði, en
a.m.k. má halda fram með ein-
hveijum sanni að íslenskt ríkisút-
varp er enginn eftirbátur annarra
útvarpsstöðva á Norðurlöndum.
lýóðviljinn
- In memoríam?
jóðviljinn liggur fyrir
dauðanum þessa dag-
ana rétt eins og sov-
étskipulagið sjálft og fékk
greiðslustöðvun í þann mund
: er harðlínumennimir urðu að
láta í minni pokann fyrir Jelts-
ín. Félagarnir á Þjóðviljanum
hafa á liðnum áratugum löng-
um varið ómældri orku, papp-
ír og prentsvertu til þess að
vetja sovétið og sósíalismann.
Þess vegna má með ofurlítilli
kaldhæðni segja, að blaðið
hefði ekki getað valið sér
betra augnablik til þess að
týna tölunni.
Meðvitund
Margar skýringar heyrast
á því hvernig komið er fyrir
Þjóðviljanum. Ein er sú, runn-
in undan rifjum Þjóðvilja-
manna sjálfra, að óvinsældir
ríkisstjómar Steingríms og
Ólafs Ragnars hafi bitnað á
blaðinu, þar sem áskrifendur
þess séu virkari og meðvitaðri
- en áskrifendur annarra blaða
gg hafi með uppsögn sinni
viljað tjá skoðanir sínar á rík-
isstjóminni. Skýringin er hins
vegar mun einfaldari eins og
síðar verður vikið að.
Tímaskekkja
Ekki verður betur séð en
sumir þeirra sem hæst láta
um það á síðum Þjóðviljans
þessa dagana að blaðið megi
ekki missa sín, séu alveg hissa
á því hvernig svona „gott
blað“ geti legið fyrir dauðan-
um. Sannleikurinn er hins
vegar sá að Þjóðviljinn getur
ekki annað en dáið. Blaðið er
tímaskekkja, eins og hug-
myndafræðin sem það byggir
grundvöll sinn á.
íslenskt þjóðfélag hefur
tekið miklum breytingum á
síðustu áram. Kröfur lesenda
til dagblaða hafa breyst og
vel að merkja kröfur auglý-
senda líka. Sá tími er liðinn
að eigendur fyrirtækja telji
sig þurfa að auglýsa í ollum
dagblöðunum og kaupa sér
með því velvild pólitískra for-
ingja. Nú auglýsa menn í
blöðum sem fólk les og lesend-
ur vilja víðsýn blöð, opin fyrir
öllum skoðunum og sjónarm-
iðum, blöð sem fylgjast með
tímanum bæði í efnisvali og
útliti. Tími flokksblaðanna er
liðinn. Tími dagblaða í pólit-
ískum einstefnuakstri er lið-
inn.
Einföld skýring
Þjóðviljinn hefur synt á
móti straumnum og glatað
bæði auglýsinga- og áskrift-
artekjum. Ástæðan fyrir því
að Þjóðviljinn ér kominn að
fótum fram er ekki flókin.
Hún er einfaldlega sú að fólki
sem vill lesa hann er ekki
nógu margt. Þjóðviljinn höfð-
ar ekki til neytenda. Ótal sinn-
um hafa markaðslögmálin
verið úthrópuð á síðum Þjóð-
viljans og verða ef að líkum
lætur uns yfir lýkur. Það dug-
ar honum skammt. Dagblað
sem ekki tekur tillit til lesenda
á sér ekki tilverugrunn nema
í ríkjum þar sem flokksmál-
gögn era rekin ofan í fólk
með handafli. Því er vonlaust
fyrir Þjóðviljann að beija
hausnum við steininn.
Leiðindi
í útliti hefur Þjóðviljinn
orðið afturhaldssamari og lit-
lausari með hverri „umbótatil-
raun“. Efnislega er blaðið
þurrku- og þunglyndislegt,
eins konar íslensk Pravda,
leiðinlegt og fráhrindandi.
Svo gæti virst sem það væri
einkum skrifað fyrir fólk sem
sér dauðann og djöfulinn í
hveiju horni. Sú hugsun fékk
raunar byr undir báða vængi
við lestur greinar eftir Sigurð
A. Magnússon sem birtist á
besta stað í Þjóðviljanum
þriðjudaginn 3. september
1991. Greinin er skrifuð með
það fyrir augum að hvetja
menn til að standa vörð um
blaðið. Þar telur höfundur það
„ófyrirgefanlegt glapræði og
skammsýni að láta þvílíka
rödd þagna á þessum viðsjár-
verðu tímum þjóðvilltrar og
tillitslausrar auðhyggju og
mannfyrirlitningar", svo vitn-
að sé beint í niðurlag greinar-
innar.
Tilvistarkreppa
Þjóðviljinn hefur átt við
ógnarlega tilvistarkreppu að
stríða að undanförnu, eins og
raunar sósíalisminn sjálfur
eins og hann leggur sig. Og
ef til vill er ekki að undra að
menn verðu þurrku- og þung-
lyndislegir þegar hvert sæl-
uríki samneyslunnar af öðru
grotnar niður innanfrá, Sjálf-
stæðisflokkurinn orðinn
stærsti flokkur launamanna á
íslandi og Morgunblaðið helsti
vettvangur skoðanaskipta
vinstri manna í landinu.
Þjóðviljinn lætur sig enn
hafa það eftir allt sem á und-
an er gengið að vera málgagn
„sósíalisma, verkalýðshreyf-
ingar og þjóðfrelsis", þrátt
fyrir þá staðreynd að hvar-
vetna eru slík mottó fyrirlitin
í ljósi sögunnar, enda blóði
drifin. Svo er reynt með flókn-
um sovétfræðum að toga og
teygja það sem verið hefur
að gerast í austantjaldsríkjun-
um á undanförnum misseram
með svofelldri niðurstöðu:
„Það er nú ekki allt gull sem
glóir fyrir vestan." Því til
sönnunar er allt tínt til sem
illa fer á Vesturlöndum, eink-
um í Bandaríkjunum. Síðan
er þeim sem vilja túlka at-
burðina að undanförnu á ann-
an veg en hentar sagnfræði
sovétanna svarað ýmist á
þann veg að þeir viti ekki um
hvað þeir séu að tala, eða að
þeir séu heimskir, sbr. Þjóð-
viljann bls. 3 þriðjudaginn 3.
september 1991.
Þjóðviljinn hefur ekki þekkt
sinn vitjunartíma fremur en
svo margir í fylkingunni sem
að honum hefur staðið og
þráast við að horfast í augu
við fortíðina og játa hrein-
skilnislega að þeir hafí haft
rangt fyrir sér. þjóðviljinn
skilur ekki að nýir tímar eru
gengnir í garð í gölmiðiun og
fólk hugsar öðruvísi en áður.
Þess vegna er tómahljóð í
Þjóðviljanum, sem neytendur
kæra sig ekki um að borga
peninga fyrir. Og þess vegna
er kassinn tómur.
VILHELM G.
KRISTINSSON