Morgunblaðið - 18.05.1999, Blaðsíða 55

MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞRIÐJUDAGUR 18. MAÍ 1999 55
Áskrifendaleikir í allt sumar,
glæsilegir vinningar:
Sólarlandaferðir
og vönduð reiðhjól
samþykkt er vert að hafa í huga, í
ljósi þess sem síðar gerðist á fund-
inum.
Þegar fjallað var um „úthlutun
arðs“ kom fram sú skoðun að rétt-
lætanlegt væri að úthluta sem arði
15-20% hagnaðar ársins. Lang-
flestir fundarmenn voru þessu
fylgjandi og virtist góð sátt um
málið. Að afstöðnum umræðum var
afgreiðslu frestað fram yfir fundar-
hlé, sem stjórn félagsins notaði til
að móta afstöðu sína, og bjuggust
sjálfsagt flestir fundarmenn við já-
kvæðum tillögum frá stjórninni.
Svo varð þó ekki, flestum til stórrar
undrunar.
í ljós kom að stjórnin hafði sam-
þykkt að halda fast við upphaflega
tillögu og það sem mörgum mun
þykja furðulegt; fundarstjóri úr-
skurðaði að óheimilt væri að bera
upp tillögu um hærri arðgreiðslu en
stjómin legði til. Urskurður fund-
arstjóra byggðist á lagagrein í
hlutafélagalögum, sem er eftirfar-
andi:
101. gr. Hluthafafundur tekur
ákvörðun um úthlutun arðs eftir að
félagsstjóm hefur lagt fram tillög-
ur um það efni. Ekki má ákveða að
Lýðræði í íslenskum
hlutafélögum
úthluta meiri arði en félagsstjórn
leggur til eða samþykkir...
Þessa lagagrein ber að skoða í
ljósi hinnar almennu reglu um að
æðsta vald sé hjá hluthöfum og birt-
ist sú regla í eftirfarandi lagagrein:
80. gr. Hluthafafundur fer með
æðsta vald í málefnum hlutafélags
samkvæmt því sem lög og sam-
þykktir þess ákveða...
Eg get ekki betur séð en þessar
tvær lagagreinar stangist á og að
Alþingi hafi orðið á slæm mistök.
Það getur ekki verið eðlilegt að eig-
endur félags séu bundnir af tak-
markandi ákvæðum af þessu tagi.
Lýðræðislegt verklag hefur margar
hliðar og hér blasir við lagaákvæði,
sem engin sátt er um.
Hér hefur verið stiklað á
nokkrum atriðum sem snerta al-
menningshlutafélög, meðal annars
verið fjallað um lýðræði innan
þeirra. Niðurstaðan hlýtur að vera
sú að íslendingar þurfi að taka sig
á, hvað varðar löggjöf og lýðræðis-
legt aðhald. Aimennir hluthafar
verða að hafa forustu um að nauð-
synlegum breytingum verði komið í
framkvæmd hið fyrsta.
Höfundur er verkfræðingur.
Hvað segja stjórnar-
formennirnir?
Haft er eftir Herði Sigurgests-
syni „að hér gæti ríkt allt það lýð-
ræði sem menn vilji hafa“. Kristján
Loftsson sagði „að hann teldi að eins
og málum væri háttað í íslenskum
hlutafélögum þjónaði það vel hlut-
höfunum". Eftir Benedikt Sveins-
syni er haft „að í stórum dráttum sé
þetta upplýsingaflæði og tengsl
hlutafélaganna við hluthafana í góðu
lagi“. Hins vegar sagði Frosti
Bergsson „að upplýsingagjöf til al-
mennra hluthafa í almenningshluta-
félögum gæti batnað frá því sem nú
er, til dæmis með því að birta
þriggja mánaða uppgjör félaganna".
Ollum er að sjálfsögðu heimilt að
hafa sína skoðun á ástandi mála, en
það er áhyggjuefni ef forustumenn
stærstu félaganna fylgjast ekki
með umræðunni, eins og framan-
greind svör benda til. Ljóst má
vera af framangreindum tilvitnun-
um að skilningur er takmarkaður
(með undantekningu) hjá viðmæl-
endum blaðsins á nauðsyn aukins
lýðræðis í hlutafélögum almennt.
Hér er verk að vinna hjá almennum
fjárfestum.
Hvað er hluthafalýðræði?
Smærri hluthafar í íslenskum
hlutafélögum telja að þeir eigi
ákveðinn rétt til áhrifa á töku
ákvarðana í félögum sínum. Enn-
fremur eiga þeir rétt til upplýsinga
um hag fyrii-tækjanna, í jöfnum
mæli við stærri hluthafa. Þessi rétt-
indi eru staðfest í lögum um hluta-
félög og reglum Verðbréfaþings Is-
lands.
Hvað snertir „rétt til áhrifa“ þá
er hann bundinn við umræður á að-
alfundum og öðrum félagsfundum.
Virk skoðanaskipti á félagsfundum
geta á margan hátt verið fyrirtækj-
um til framdráttar og ekki ástæða
til að stimpla slíka umræðu sem
kvöð á stjórnendum. Astandið hér-
lendis er þannig, að fyrir utan lög-
bundna aðalfilndi þekkjast félags-
fundir ekki. Að mínu mati er þetta
óþolandi ástand.
Hvað varðar „rétt til upplýsinga“
þá byggist hann nær eingöngu á
reglum Verðbréfaþings Islands.
F élögum með aðalskráningu er
gert skylt að birta afkomutölur
tvisvar á ári og tilkynna allar breyt-
ingar á rekstri, þær sem haft geta
MORGUNBLAÐIÐ
birti 13. mars ummæli
stjórnarformanna í
nokkrum stærstu félög-
um landsins um lýð-
ræði í íslenskum hluta-
félögum. Alits þeirra
var leitað eftir að frétt-
ir höfðu birst um gagn-
rýni Víglundar Þor-
steinssonar á aðalfundi
Eimskipafélagsins.
Þessir herrar voru
flestir sammála um að
ástandið hérlendis væri
harla gott og mátti
skilja mál sumra þeirra
svo að umvöndun Víg-
lundar stafaði af van-
kunnáttu á stjórnarháttum hlutafé-
laga.
Reyndar verða viðbrögð sumra
þessara stjómarformanna að teljast
furðuleg og sýna mikið skilnings-
leysi á ríkjandi viðhorfum almenn-
ings. Það skal fullyrt að lýðræði
þekkist almennt ekki við stjóm ís-
lenskra hlutafélaga. Stjómarkosn-
ingar í hlutafélögum snúast einfald-
lega um það að stærstu hluthafarnir
velja félögunum stjómir. Meiri-
hlutastjórn hlutafélaga er eðlilegt
fyrirkomulag, en hefur ekkert með
lýðræði að gera. Þrátt fyrir það
snýst málið um lýðræði, vegna þess
að atvinnulífið byggir tilvem sína á
almennum fjárfestum.
veruleg áhrif á verðmat
hlutabéfa í félaginu. Sú
krafa er uppi meðal al-
mennra fjárfesta að
uppgjör verði gert fjór-
um sinnum á ári, á
sama hátt og er regla í
þjóðfélögum með þró-
aða hlutabréfamarkaði.
Saga af aðalfiindi
Að lokum skal vikið
nokkrum orðum að ný-
lega höldnum aðalfundi
almenningshlutafélags,
sem undirritaður sat.
Loftur Altice Fram kom að hagnaður
Þorsteinsson á árinu 1998 hafði orðið
ágætur og engar fjár-
festingaáætlanir kynntar á fundin-
um sem gátu réttlætt að arði yrði
ekki skilað til hluthafa. Samt lagði
Almennír hluthafar
verða að hafa forystu,
segír Loftur A. Þor-
steinsson, um að nauð-
synlegum breytingum
verði komið í fram-
kvæmd hið fyrsta.
stjórn félagsins til að einungis um
10% hagnaðar ársins yrði greiddur
út sem arður. Aður en kom að dag-
skrárliðnum „úthlutun arðs“ hafði
stjórnin fengið samþykkta tillögu
um rífleg og aukin stjómarlaun frá
því sem verið hafði árið áður. Þá
Hlutafélagalýðræði
*