Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 02.01.1886, Blaðsíða 48

48
standa í sambandi við þá stórkostlegu mannfækkun, sem hér hefir
orðið frá því í fornöld.
Blaðsíðu 120. Páll Vídalín segir, Fornyrði bls. 43: „Til er
laugin í Reykholti með bekkjum fornaldarmanna og vindauga því,
er útrás vatnsins af lauginni skamtar. Er allt þetta meðalmönn-
um vorrar aldar svo hæfilegt, sem það hefði fyrir þá gjört verið“.
þ>etta sj'nir, að á dögum Páls hefir laugin verið álitin fornmanna-
verk, og að hann veit ekki til, að henni hafi verið umbreytt á sið-
ari tímum eða gjört við hana, því hann myndi þá geta þess.
Blaðsíðu 130. Vegna þess, að eg hefi jafnvel heyrt þá mein-
ingu sumra, að Hallvarðsst-aðir, er sagan nefnir, kynnu að hafa
verið rústir þær, sem eru á svo kölluðum GilfLötum fyrir sunnan
Hvítá, nær á móti Fróðastöðum, þá, til að taka af þau tvímæli,
skal eg setja hér orðrétt úr iarðabók Árna Magnússonar, með því
hún er í handriti sem kunnugt er: „Hallvardstader, ödru nafne
Sudda, er fornt eideból í Skáneyjar lande, og brúkad um langvar-
ande aldur fyrer selstödu frá heimajördinne. Á þeirre selstödu var
byle gjört hier um fyrer 50 árum. Var þad stundum byggt en
stundum í audn, en til þess ad fyrer XII árum eidelagdest til fulls.
Landskuld var XL al. og tók landsdrotten so ad heimabændur
höfdu sömu koste. Leigukúgillde voru II og guldust leigur til
landsdrottens. þ>reingde þetta byle svo mjög ad heimajördinne, ad
þad lakade alla hennar kostu, og ei má hier aptur byggja nema
henne til fordjörfunar“. f>að er aðgætandi, að njósnafmenn Barða
fóru ekki beinlínis heim á Hallvarðsstaði til að sjá á Gullteig,
heldr einungis til ólikinda, og gerðu sér til erindis að spyrja að
hestunum; þeir gátu hafa áðr farið iengra niðr með ánni, með því
að þeir hafi þóttst sjá þaðan glöggar á teiginn.
Blaðsíðu 133. Úr bréfi frá síra Hirti Jónssyni á Gilsbakka
til Steingríms biskups dags. 22. sept. 1843: „Hér í sókninni dó
Einar gamli J>órólfsson, fyrrum í Kalmannstungu .... Upp
úr gröf hans komu 10 manna bein, sem sjáanlega höfðu fallið fyr-
ir vopnum; beinin höfðu furðanlega conserverast; þar sáust högg
á leggjum, enn þó mest á höfuðkúpunum; fleiri voru höggin smá,
og fá inn úr kúpunum, einasta ein var klofin. Hvenær féllu þessir
menn? Gamalt fólk talar hér um Sturlungareit, eins og mig minn-
ir er í Reykholti. Varla getr það verið frá eiðarvígum, enn nærri
lætr þó um töluna“.
Utan á bréfiðþvert yfir kveðjuna hefir Steingrímr biskup skrifað:
„Afgjört mannsbeinin síðan Heiðarvígin“.
Eftir vottorði síra Magnúsar prófasts Andrjesson á Gilsbakka,
samkvæmt kirkjubókinni þar, andaðist Einar þ>órólfsson árið 1843,
23. júlí, enn er grafinn 31. s. m. Hann er og jarðaðr á Gilsbakka,
og þar fundust beinin, en ekki í Síðumúla, sem er ritvilla.