Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Page 47

ÁLNIR OG KVARÐAR
51
punktum í 8. hluta úr alin, 1. 6,85 sm — 7,45 sm. Aftur eru það bilin sitt hvorum
megin brotsins, sem eru misjöfnust. Ef deilistrikið á spönginni væri flutt aftur um
0,3 sm, yrðu bilin 7,03 sm — 7,27 sm löng. Á þessum kvarða er greinilega mörkuð hin
gamla eða rétta Hamborgaralin, sem löngum var nefnd íslenzk alin, og síðan mun
hafa verið talin 10/11 úr danskri alin. Kvarðinn kom frá Mýrum i Villingaholts-
hreppi, og mun vera úr eigu Odds Sturlusonar, sem flutti þangað árið 1785, og hafa
afkomendur hans búið þar fram undir 1960. Gefandinn man, að áður var hægt að
iesa ártalið 1808, en nú er núllið máð burt.
Árn. 326. Kvarði úr járni, 75,2 sm langur, flatur með sívölu handfangi. Milli hand-
fangs og mælikvarða er flöt kringla, 2,2 sm i þvm. og á hana stimplað 1869. Mesta
þykkt handfangsins er 1,5 sm, breidd kvarðans er 1,1 sm efst og 1,0 sm fremst,
Þykktin er 0,5 sm. Á kvarðann er mörkuð dönsk alin, 62,75 sm löng. Henni er skipt
í kvartil sæmilega rétt, en efsta kvartil er þó tæpum 1 mm of stutt öðrum megin,
þar eð deilistrikið hallast lítið eitt. Efsta kvartili er skipt í helminga, 8. hluta úr
alin og efra bili aftur í tvennt, eða í 16. hluta úr alin. Loks er efsta bilinu enn
skipt í tvennt í 32. hluta úr alin, og á þennan efsta hluta er stimplað fangamark
Kristjáns konungs 5., C með 5 innan í og kórónu yfir (sbr. Þjms. 4114). Á þessum
kvarða eru svo sem sjá má, ekki venjulegir þumlungar heldur biiið 1/32 úr alin
sem er aðeins 1,96 sm að lengd. Má heita að öll skipting kvarðans sé mjög ná-
kvæm, þegar sleppt er efstu kvartilaskilum, svo sem hér hefir verið getið að
framan. Þetta er kvarði sýslumannsins I Árnessýslu. Hann kom frá I-Ijálmholti,
°S mun hafa orðið þar eftir, þegar Sigurður sýslumaður Ólafsson flutti þaðan
árið 1892.
Árn. 583. Kvarði úr flötu járni, 80,7 sm 1., 3,6 sm br. og 0,3 sm þ. Á öðrum enda er
kringlótt gat til að hengja kvarðann upp, en á hinn endann er markað ártalið 1837.
Þessi kvarði er raunar reglustika, en á eina brún hans er mörkuð dönsk alin, rífleg,
63,1 sm löng. Alin þessari er skipt I kvartil og fremsta kvartili, þeim megin sem
gatið er, er aftur skipt í 6 þumlunga, 2,6 sm—-2,7 sm 1., en kvartilin eru 15,6 sm —15,9
sm löng; verður þá eftir ómerktur kafli, handfang, að öllu leyti eins og mælikvarðinn
sjálfur, nema hvað á hann er ártalið markað. Þennan kvarða átti Ólafur Sigurðs-
son, söðlasmiður á Selfossi, en kvarðinn mun vera úr búi Þorleifs Kolbeinssonar á
Háeyri.
Sk. 200. Kvarði úr járni, ferstrendur, flatur fremst, en þykknar aftur og verður
aftast öllu meiri að þykkt en breidd. Þar gengur gat frá hliðinni í gegnum kvarð-
ar>n 1,5 sm frá enda og er grannur hringur í því, 1. alls kvarðans er 69,75 sm og
þvermál hringsins 3,7 sm., fremst er br. 1,0 sm, þ. 0,45 sm, en efst er br. 1,0 sm og þ.
1,2 sm. Kvarðinn er nokkuð skemmdur af ryði og er nú allur smápollóttur, verða
tvi öll merki óskýr. Á hliðar kvarðans eru markaðar tvenns konar álnir. Þær eru
greindar frá handfanginu með grunnum stalli sem virðist helzt gerður þannig að
Weitli hafi verið höggvið þar nokkrum sinnum. Á annarri hlið er alinin 62,25 sm löng,
henni er skipt í 4 kvartil, 15,45 sm —15,65 sm löng, en ekki er nú hægt að sjá neina
smærri deilingu á þessari hlið kvarðans. Á hina hliðina er mörkuð alin, 54,2 sm
!öng, henni er einnig skipt með nú óljósum skorum i 4 kvartil, 1. 13,0 sm —13,9 sm, en
ekki er unnt að greina aðrar skiptingar á kvarða þessum, framan á hann gæti
1 mesta lagi vantað 0,2 sm, en ekki þarf það að vera. Kvarðinn var siðast i eigu
frú Guðrúnar Pétursdóttur á Núpi í Fljótshlíð, sem taldi hann vera kominn frá
Skálholti með Magnúsi Ólafssyni, tengdasyni Finns biskups, en hann var forfaðir
Guðrúnar. Guðrún sagði, að á kvarðanum væri íslenzk og dönsk alin.
Sk. 397. Kvarði úr furu, ferstrendur með ferstrendu handfangi, 1. 77,1 sm., br. 2,1
sm' þ. 1,9 sm efst, en fremst er br. = þ. = 1,5 sm. Á eina hlið kvarðans er mörkuð