Morgunblaðið - 20.02.2006, Blaðsíða 16

16 MÁNUDAGUR 20. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF Í FEBRÚAR
Yamaha píanó.
Yamaha píanó og flyglar
með og án SILENT búnaðar.
Veldu gæði – veldu Yamaha!
Samick píanó.
Mest seldu píanó á Íslandi!
Fáanleg í svörtu, hnotu og mahoný.
Verð frá 357.000 kr.
Goodway píanó.
Fáanleg í svörtu, hnotu og mahoný.
Verð frá 238.000 kr.
15 mán. Vaxtalausar greiðslur.
Estonia flyglar.
Handsmíðuð gæðahljóðfæri.
Steinway & Sons
Fyrir þá sem vilja aðeins það besta.
Til sýnis í verslun okkar.
H L J Ó Ð F Æ R A H Ú S I Ð
Suðurlandsbraut 32 • 108 Reykjavík • 591 5350
Menn hafa reynt ýmsaraðferðir aðrar en lyf,“segir Pétur Lúðvígs-son barnataugalæknir
um það hvernig hægt er að hafa
hemil á einkennum Tourette án
lyfjagjafar. „Það hefur oft verið
gert með ágætum árangri. Þar er
númer eitt að læra að slaka á.“
Pétur segir að þjálfun, þ.e. æfingar
og ástundun íþrótta, hjálpi til.
„Þetta er vel þekkt sem aðferð til
þess að draga úr kækjunum.“
Hann segir þó að líkamsrækt sé
ekki lækning í sjálfu sér. „Eftir
sem áður er viðkomandi með sinn
erfðagalla sem veldur sjúkdómn-
um, en einkennin minnka eða
hverfa jafnvel í mislangan tíma.“
Sjúkdómurinn er þess eðlis að ein-
kennin eru breytileg. „Það kannast
allir við sem hafa Tourette-
heilkenni að einkennin eru lang-
verst undir álagi eða streitu. Hjá
krökkum getur það verið til-
hlökkun eða jákvæð spenna. Svo
dregur úr einkennunum þegar allt
verður rólegra.“ Einkennin geta
svo legið niðri vikum og jafnvel
mánuðum saman.
Ekki hættuleg lífi eða heilsu
Fyrstu viðbrögð og mikilvægasti
þátturinn þegar Tourette-
sjúkdómurinn er greindur er að
upplýsa fólk um hvað sjúkdóm-
urinn snýst. „Það er kannski of
djúpt í árinni tekið að kalla þetta
sjúkdóm. Það má kalla þetta kvilla
því að hjá langflestum sem hafa
Tourette eru einkennin tiltölulega
væg. Tourette-einkenni eru ekki
hættuleg lífi eða heilsu. Hins vegar
eru heilmikil félagsleg áhrif. Kæk-
irnir geta truflað umhverfið heil-
mikið.“ Pétur segir að flestir, milli
70 og 80%, sem uppfylla alþjóðleg
greiningarskilyrði Tourette, séu
með það væg einkenni að þau trufli
lítið daglegt líf og þeir geti haldið
þeim niðri sjálfir í ákveðinn tíma.
„Það er vel þekkt með krakka í
skóla að þau haldi í sér kækjunum
í tímum. Svo fara þau í frímínútum
og læsa sig inni, t.d. á klósettinu,
og losa sig þá við þessa spennu
sem það veldur að halda þeim
niðri.“
Einn af hverjum fimm er með
kröftugri einkenni. „Þá duga þess-
ar aðferðir ekki eins vel.“
Pétur segir að kækirnir og hljóð-
in sem fylgja Tourette séu sjaldn-
ast aðalvandamálið. „Aðalvandinn
er oft þessir fylgifiskar, sem eru
t.d. athyglisbrestur og ofvirkni hjá
krökkum, eirðarleysi og stundum
sértækir námsörðugleikar eins og
það er kallað. Það er annað orð yf-
ir t.d. lesblindu, bara víðtækara, og
svo áráttur og þráhyggja sem get-
ur verið mjög truflandi og mikið
vandamál, sérstaklega hjá ungling-
um og fullorðnu fólki.“
Jákvæðar hliðar
Einkenni Tourette geta minnkað
með aldrinum, að sögn Péturs.
„Tourette-einkennin sjálf hafa til-
hneigingu til að minnka með aldr-
inum. Verða viðráðanlegri. Það er
stundum talað um þrjú tímabil
Tourette. Á forskólaárunum eru
svokölluð misþroskaeinkenni,
þ.e.a.s. einbeitingarskortur, hegð-
unarerfiðleikar, svefntruflanir og
þess háttar, mest áberandi. Á
skólaaldrinum, frá sex til tólf–
fjórtán ára, eru kækirnir mest
áberandi og stundum eru erf-
iðleikar með nám, en á unglingsár-
unum eru það árátturnar og þrá-
hyggjan.“
Pétur segir að Tourette-
einkennin geti líka haft jákvæðar
hliðar. „Þeir, sem geta beislað
dugnaðinn og kraftinn, eru oft fólk
sem er framarlega í lífinu,“ segir
hann og nefnir sem dæmi að marg-
ir kannist við kenninguna um að
Mozart hafi verið með Tourette.
„Margir íþróttamenn og jafnvel
skurðlæknar eru með Tourette.
Markmaðurinn hjá United, Tim
Howard, er t.d. yfirlýstur „tour-
ettari“,“ segir Pétur Lúðvígsson að
lokum.
 HEILSA | Er hægt að halda niðri einkennum Tourette án þess að grípa þurfi til lyfjagjafar?
Íþróttamenn og
skurðlæknar
með Tourette
Morgunblaðið/RAX
Pétur Lúðvígsson segir að 70–80% þeirra sem uppfylla alþjóðleg greining-
arskilyrði Tourette séu með það væg einkenni að þau trufli lítið daglegt líf.
Tourette-heilkennið er þess eðlis að þeir sem það bera
hreyfa sig stundum ósjálfrátt og gefa frá sér óvænt
hljóð. Sigrúnu Ásmundar lék forvitni á að vita meira
um Tourette og bað Pétur Lúðvígsson barnatauga-
lækni að segja frá.
TOURETTE-HEILKENNI stafar af boðefnamis-
flæði í miðtaugakerfi heilans. Sýnileg einkenni eru
ýmiskonar ósjálfráðar hreyfingar og ósjálfráð
hljóð, þ.e.a.s. margskonar „kækir“. Um er að ræða
fastmótaðar, tilgangslausar og skyndilegar hreyf-
ingar og hljóð.
Fyrstu einkenni eru yfirleitt kippir í andliti,
þ.e.a.s. ákaft augndepl, grettur og höfuðrykkir.
Einkennin færast gjarnan niður í hálsinn, axlirnar
og búkinn og kippir í höndum eða fótum verða
dæmigerðir. Hljóðkækir koma nokkru síðar. Í byrj-
un eru hljóðin oft „eðlileg“, nefsog og ræskingar,
en þróast síðan út í annarskonar hljóð og upphróp-
anir.
Hvað er
Tourette?
www.tourette.is
 Á forskólaárum eru algengust misþroskaeinkenni; einbeitingar-
skortur, hegðunarerfiðleikar og svefntruflanir.
 Frá sex til fjórtán ára eru kækir mest áberandi og stundum náms-
örðugleikar.
 Á unglingsárunum eru það árátturnar og þráhyggjan sem taka
völdin.
Þrjú tímabil Tourette
„ÉG VEIT um tvítugan strák sem hefur verið
í æfingaprógrammi í um þrjú ár. Hann er
miklu betri ef hann stundar æfingar,“ segir
Sigrún Gunnarsdóttir, formaður Tourette-
samtakanna á Íslandi. „Annað dæmi þekki ég
af strák sem fór til einkaþjálfara og sá náði
miklum árangri, bæði í líkamsræktinni og í
skóla og hefur náð að halda einkennunum
mikið niðri án þess að nota lyf.“ Þekkt er að
þyngdaraukning fylgi í kjölfarið á lyfjameð-
ferð við Tourette.
Á ráðstefnu sem Sigrún fór á í Bretlandi
stigu tveir ungir menn fram og sögðu sögu
sína. „Þeir stóðu upp og sögðu frá bættri líðan
sinni við það að stunda golf og fótbolta.“ Hún
segir að nógu mikil og reglubundin þjálfun
virðist skipta meira máli fyrir þá sem eru með
Tourette en aðra.
Ástundun
íþrótta hjálpar
Reuters