Morgunblaðið - 20.02.2006, Blaðsíða 22

22 MÁNUDAGUR 20. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MÁLEFNI samkynhneigðra eru
til umræðu í samfélaginu. Samtök
foreldra og aðstandenda samkyn-
hneigðra, FAS, þakka Alþingi Ís-
lendinga fyrir mikilvæg skref sem
stigin hafa verið í
mannréttindabaráttu
samkynhneigðra með
lagasetningu til að
jafna stöðu ástvina
okkar, lesbía og
homma. Nú síðast
með frumvarpi til
laga sem lagt var
fram á Alþingi í nóv-
ember 2005 og tekur
á réttindum samkyn-
hneigðra til ættleið-
inga, gervifrjóvgunar
og til að fá óvígða
sambúð skráða í þjóð-
skrá.
Á aðalfundi FAS
2005 var samþykkt
áskorun, til Alþingis
sem afhent var for-
seta Alþingis 6. des-
ember sl. Þar skora
foreldrar og aðstand-
endur samkyn-
hneigðra á Alþingi Ís-
lendinga að stíga
skrefið til fulls og
breyta hjúskap-
arlögum nr. 31/1993 á
þann veg að þau þjóni
bæði gagnkynhneigðu
og samkynhneigðu
fólki. Með því að
breyta gildissviði lag-
anna í 1. gr. og setja
að lögin gildi um hjú-
skap tveggja ein-
staklinga, en ekki
karls og konu eins og
nú er, og hnika til
orðalagi hér og þar í
lögunum, næðist þetta
fram. Með því væri
lagalegu jafnrétti náð
og samkynhneigðum
sem og gagnkyn-
hneigðum, börnum
þeirra og fjölskyldum,
mætt af virðingu á
hamingjustundum lífs-
ins þegar hjúskapur
er innsiglaður milli
tveggja einstaklinga.
Hjúskaparlögin tryggja
lagaleg réttindi
Hjúskaparlögin nr. 31/1993 fjalla
um grundvallarsjónarmið eða gildi
hjúskaparins. Þau byggjast m.a. á
eftirfarandi atriðum:
 Frjálst samkomulag um lífs-
samband. Samband sem auðvelt
er að komast í og tiltölulega
auðvelt er að komast úr
 Jafnrétti og samstaða hjóna.
Stofnun hjúskapar er tryggð
sem grundvallarmannréttindi í
stjórnarskrá og alþjóðlegum
samningum
 Efnahagslegt sjálfstæði hjóna.
Í ljósi þess hvort íslenska þjóð-
kirkjan geti haft forystu í mál-
efnum samkynhneigðra er áhuga-
vert að skoða með hvaða hætti
íslensk lög um hjúskap tengjast
þjóðkirkjunni. Svarið er einfalt.
Ekkert í íslenskum hjúskap-
arlögum mismunar einstökum trú-
félögum. Einungis í ákvæðum um
vígslumenn er minnst á presta og
trúfélög. Í 17. gr. segir: Prestar
þjóðkirkjunnar annast kirkjulega
hjónavígslu, svo og prestar og for-
stöðumenn annarra skráðra trú-
félaga hér á landi.
Það er staðreynd að hvergi í lög-
unum er fjallað um kristilegan til-
gang hjúskapar. Við minnum á að
hjónavígsla er eini löggjörning-
urinn sem trúfélög hafa á sinni
hendi og framkvæma. Víða um
lönd er slíkt ekki á hendi trúfélaga
– þeirra hlutverk er aðeins að
veita fólki fyrirbæn og blessun.
Það er rétt að halda því til haga!
Hvert er markmið jafnrétt-
isáætlunar þjóðkirkjunnar?
Við vekjum athygli á því að
breyting á hjúskaparlögunum nr
31/1993 – sem færði
öllum þegnum þessa
lands sömu möguleika
til að innsigla og játa
maka sínum vígsluheit
um ást og tryggð –
samræmist Jafnrétt-
isáætlun kirkjunnar
sem er í gildi frá 1999.
Þar segir í inngangi:
„Jafnréttisáætlun
kirkjunnar er ætlað að
marka leiðir í átt til
þess að þjóðkirkjan
verði stofnun og sam-
félag sem geti með
sanni mælt af reynslu:
„Guð fer ekki í mann-
greinarálit.“ „Hér er
enginn Gyðingur né
grískur, þræll né
frjáls maður, karl né
kona. Þér eruð öll eitt
í Kristi Jesú.“ Og
þetta á ekki að vera
orðin ein, heldur
raunveruleiki, við-
urkenning manngildis
og jafnréttis allra
jarðar barna, og lif-
andi viðmiðun sem
áminni, ákæri, leið-
beini og leiðrétti
kirkjuna þegar hún
fer afvega. Þjóð-
kirkjan harmar rang-
læti og misrétti sem
kirkjan hefur átt að-
ild að vitandi og óaf-
vitandi, og vanrækslu
sína hvað varðar vitn-
isburð um þann Guð
sem fer ekki í mann-
greinarálit“ (Jafnrétt-
isáætlun kirkjunnar.
Biskupsstofa, október
1999, bls.1).
Í ljósi þessa texta
jafnréttisáætlunar
þjóðkirkjunnar, hörm-
um við óvarleg og
óskiljanleg ummæli
biskups Íslands er
hann mætti þjóð sinni á fyrsta
morgni nýs árs með prédikun
sinni. Ef þjóðkirkjan, með biskup
Íslands í fararbroddi, ætlar að
vera sjálfri sér samkvæm getur
hún ekki lagt stein í götu barna
sinna, til að fyrirgera jafnan rétti
þeirra til hjúskapar. Kirkjan hefur
haft tíu ár til að skoða hug sinn og
ganga frá málinu!
Við skorum á Alþingi
Fyrir hönd foreldra og aðstand-
enda samkynhneigðra (FAS) skor-
um við á Alþingi Íslendinga að
stíga skrefið til fulls og breyta hjú-
skaparlögum nr. 31/1993 svo þau
þjóni bæði gagnkynhneigðu og
samkynhneigðu fólki og að trúfélög
sem vilja þjóna fólkinu í landinu
geti gert það. Þar með uppfyllti
Alþingi Íslendinga grundvall-
arsjónarmið hjúskapar sem undir-
strikuð eru í hjúskaparlögunum, að
stofnun hjúskapar er tryggð sem
grundvallarmannréttindi í stjórn-
arskrá og alþjóðlegum samningum.
Við vekjum athygli á undirskrift-
arsöfnun (sem vefritið Deiglan
heldur utan um) þar sem skorað er
á alþingismenn að jafna rétt sam-
kynhneigðra og gagnkynhneigðra
að fullu og hvetjum alla þá sem
vilja leggja málinu lið að sýna vilja
í verki. Hægt er að skrifa undir á
slóðinni: www.mannrettindi.net.
Tryggjum þegnum
þessa lands jöfn
lagaleg réttindi
Harpa Njáls og Ingibjörg S.
Guðmundsdóttir fjalla um
réttindi samkynhneigðra
Harpa Njáls
’Í ljósi þessatexta jafnrétt-
isáætlunar þjóð-
kirkjunnar
hörmum við
óvarleg og óskilj-
anleg ummæli
biskups Íslands
er hann mætti
þjóð sinni á
fyrsta morgni
nýs árs með pré-
dikun sinni.‘
Harpa er formaður FAS og
Ingibjörg er varaformaður FAS.
Ingibjörg S.
Guðmundsdóttir
SVANDÍS Svav-
arsdóttir, oddviti V-
listans í borgarstjórn-
arkosningunum í vor,
hefur verið í far-
arbroddi þeirra sem
gert hafa skólamáltíðir
að umtalsefni í fjöl-
miðlum að undanförnu.
Hefur hún m.a. bent á
að fjölmargir grunn-
skólanemendur nýta
sér ekki skólamáltíð-
irnar og má í fjölmörg-
um tilvikum rekja það
til efnahags foreldra.
Á undanförnum ár-
um hefur skóladag-
urinn lengst. Skóla-
máltíðirnar eru orðnar
snar þáttur í skóladeg-
inum. Öllum er ljóst
hversu mikilvægt það
er að börnin okkar eigi
kost á hollum og stað-
góðum hádegisverði,
það er brýnt uppeld-
islegt atriði en einnig
heilsufarslegt. Enn-
fremur er það þýðing-
armikið fyrir þroska
nemenda og starfsorku. Hér á landi
hefur þróunin orðið svipuð og í ná-
grannaþjóðum okkar að offita barna
er vaxandi vandamál. Á því þarf að
taka og það er samfélagslegt verk-
efni og þjóðhagslega mikilvægt. Það
er í raun óþolandi að allir nemendur
eigi ekki jafnan rétt til skóla-
máltíðar, óháð efnahag.
Í Svíþjóð hefur
ákvæði um ókeypis
skólamáltíðir verið í
grunnskólalögunum
um nokkurra ára skeið.
Í Noregi er hafin um-
ræða um að lögfesta
þennan sjálfsagða rétt
skólabarna. Eðlilegast
væri að við færum
einnig þá leið að lög-
festa réttinn til skóla-
máltíða til að tryggja
jafnrétti allra barna,
óháð því í hvaða sveit-
arfélagi þau búa og að
öllum sveitarfélögum
verði gert kleift að
standa straum af þeim
kostnaði sem þessu er
samfara. Reykjavík-
urborg getur gengið á
undan með góðu for-
dæmi og á hiklaust að
gera það.
Þetta baráttumál
Vinstri grænna hefur
þegar vakið mikla um-
fjöllun. Morgunblaðið
hefur t.a.m. lagt þessu
máli lið í skrifum sín-
um. Aðrir hafa freistað þess að
drepa málinu á dreif með því að tala
um matvendni sem megin orsaka-
vald þess að um þriðjungur grunn-
skólanemenda nýtir sér ekki skóla-
máltíðir og einnig hefur velferðarráð
borgarinnar lagt áherslu á að börn
sem búa við bágan efnahag foreldra
geti fengið sérstakan stuðning fyrir
skólamáltíðum. Þetta eru að okkar
mati ekki viðunandi skýringar og
rök. Sannleikurinn er sá að fjárhags-
legur stuðningur velferðarþjónust-
unnar vegna skólamáltíða barna er
bundinn við þá sem hafa undir 90
þús. kr. í mánaðartekjur og það sjá
allir sem hafa sæmilega opin augu að
það er afar takmarkandi. Þar að
auki er það viðhorf varla boðlegt að
hluti af skóladegi grunnskólabarna
sé bundinn fjárhagsaðstoð.
Vinstrihreyfingin – grænt fram-
boð hefur tekið frumkvæði og for-
ystu í þessu brýna hagsmunamáli
barnafjölskyldna. Okkar ríka sam-
félag á að sjá sóma sinn í því að búa
eins vel að börnunum í skólunum og
kostur er. Skólamáltíðirnar eru
meðal næstu brýnu skrefa sem við
eigum að taka í skólamálum í borg-
inni. Við viljum vinna að því að
ókeypis skólamáltíðir verði að veru-
leika á næsta kjörtímabili.
Vinstri græn vilja
ókeypis skólamáltíðir
Árni Þór Sigurðsson og
Þorleifur Gunnlaugsson fjalla
um ókeypis skólamáltíðir ’Okkar ríka samfélag áað sjá sóma sinn í því að
búa eins vel að
börnunum í skólunum og
kostur er. ‘
Þorleifur Gunnlaugsson
Höfundar skipa 2. og 3. sæti
á V-listanum í Reykjavík.
Árni Þór Sigurðsson
UNDANFARIÐ hefur átt sér
stað umræða um tillögur mennta-
málaráðuneytis að nýrri námskrá í
tungumálum fyrir grunn- og fram-
haldsskóla. Hér verður bent á
tvennt í tillögunum sem hefur ekki
verið hampað og full
ástæða er til að fagna.
Í fyrsta lagi fela til-
lögurnar í sér að
kennsla í erlendu
tungumáli getur haf-
ist strax í fyrsta bekk.
Í öðru lagi fela þær
ekki í sér hámarks-
kennslu í erlendum
tungumálum heldur
er kveðið á um lág-
mark. Hámarkið skil-
greina grunn- og
framhaldsskólarnir
sjálfir.
Forskot til framtíðar
Tillögurnar fela í sér stórkost-
legt tækifæri fyrir grunnskóla
landsins vegna þess að gert er ráð
fyrir því að grunnskólar geti tekið
sjálfstæða og stefnumarkandi
ákvörðun um að hefja ensku-
kennslu strax í fyrsta bekk grunn-
skóla og dönskukennslu í fimmta
bekk. Með slíkri ráðstöfun væri
kennsluárum í ensku fjölgað um
fjögur og kennsluárum í dönsku
um tvö. Hver vill ekki senda barn-
ið sitt í slíkan skóla? Enn hefur
undirrituð ekki hitt það barn sem
ekki langar til að læra ensku strax
í sex ára bekk og ekki heldur hitt
það foreldri sem er ekki sammála
því að hefja tungumálanám mun
fyrr en nú er kveðið á um.
Með þessum tillögum geta ís-
lenskir grunnskólar annað eft-
irspurn eftir tungumálakennslu
fyrir börn svo framarlega sem
þeim tekst að laða til sín kennara
með BA-próf í ensku og dönsku
eða grunnskólakennara sem hafa
næga fagþekkingu til að kenna
dönsku og ensku. Það er sama
hvert litið er krafan um aukna
tungumálakunnáttu í öllum starfs-
greinum verður sífellt háværari og
við henni geta grunnskólarnir
brugðist samkvæmt tillögunum.
Foreldrar velja skóla
Grunnskólar á landinu hafa
fengið aukið sjálfstæði
undanfarin ár og þeir
geta nú mótað eigin
stefnu og áherslu í
menntamálum. For-
eldrar hafa einnig
fengið aukið frelsi og
geta nú valið í hvaða
skóla þeir senda börn-
in sín (það er að segja
þeir sem búa á stað
þar sem eru fleiri en
einn grunnskóli).
Á hverju ári hefja
um fimm þúsund börn
skólagöngu og for-
eldrar þeirra vilja fyrir alla muni
að barninu vegni vel í skólakerfinu
og að skólinn sem það er í henti
því sem best. Þegar upp er staðið
bera foreldrar ábyrgð á menntun
barna sinna og þurfa þess vegna
að taka upplýsta ákvörðun um það
hvaða menntastofnun þeir haldi að
bjóði upp á bestu eða hentugustu
menntunina. Það gefur auga leið
að skóli sem býður upp á ensku
strax í sex ára bekk og dönsku í
fimmta bekk gefur nemendum sín-
um forskot til framtíðar, mennta-
forskot sem þeir búa að alla ævi.
Foreldrar bera ábyrgð
Ekki eru heldur mörg ár síðan
foreldrar stigu aldrei fæti inn í
framhaldsskóla landsins og margir
foreldrar höfðu ekki hugmynd um
hvað þar fór fram. Tímarnir hafa
breyst. Þar sem sjálfræðisaldur
hefur hækkað upp í átján ár ber
foreldrum að setja sig inn í það
sem börn þeirra leggja stund á og
hvert ólíkar námsleiðir sem í boði
eru geta skilað börnum þeirra.
Foreldrar þurfa því að kynna sér
hinar ýmsu námsleiðir og ræða við
börn sín um hvaða dyr þær opna.
Jafnframt þurfa foreldrar að gera
börnum sínum grein fyrir því
hvaða dyr lokast ef þau velja sig
frá góðri undirstöðu í erlendum
tungumálum, íslensku og stærð-
fræði. Íslenskir háskólar vilja nem-
endur sem eru góðir í stærðfræði,
íslensku og tungumálum. Það er
jafnsjálfsagt að foreldrar leiðbeini
börnum sínum inn í það nám sem
skilar mestum „menntaarði“, rétt
eins og þeir leiðbeina börnum sín-
um um hámarksávöxtun á sparifé.
Tillögur að námskrá í erlendum
tungumálum fela í sér skerta
kennslu í þriðja máli og skerta
stærðfræðikennslu á sumum náms-
leiðum. Þær fela hins vegar ekki í
sér að öll kennsla í þriðja máli og
öll stærðfræðikennsla verði skert.
Breytingarnar eiga einungis við á
sumum námsbrautum. Upplýstir
foreldrar geta forðað börnum sín-
um frá því að velja þær náms-
brautir.
Grunn- og framhaldsskólum
verður framvegis í sjálfsvald sett
að bjóða upp á metnaðarfullt nám í
tungumálum sem við foreldrar bíð-
um spenntir eftir að sjá hvert
verður. Hér birtist tækifæri fyrir
foreldra að hafa áhrif á að grunn-
og framhaldsskólar grípi tækifærið
sem tillögurnar fela í sér. Einna
helst er þetta tækifæri fyrir
menntastofnanir til að svara kalli
tímans og setja tungumál á odd-
inn.
Tungumál – Tækifæri
fyrir foreldra og skóla
Margrét Jónsdóttir fjallar um
ábyrgð foreldra við skólaval ’Tillögur að námskrá íerlendum tungumálum
fela í sér skerta kennslu í
þriðja máli og skerta
stærðfræðikennslu á
sumum námsleiðum.‘
Margrét Jónsdóttir
Höfundur er dósent við
viðskiptadeild Háskólans í Reykjavík.