Morgunblaðið - 20.02.2006, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 20. FEBRÚAR 2006 19
UMRÆÐAN
UMRÆÐA um verkaskiptingu
ríkis og sveitarfélaga hefur verið
nokkur, og á vegum ríkisins og
sveitarfélaganna hefur starfað
nefnd til að fjalla um þessi mál út
frá kostnaðarliðnum (tekjustofna-
nefnd).
Vantar hug-
myndafræði
Það hefur hins
vegar farið frekar lít-
ið fyrir hug-
myndafræðilegri um-
ræðu um þessi mál,
a.m.k. ekki op-
inberlega, þ.e. um-
ræðu um hvað eru
eðlileg verkefni sveit-
arfélags, og hvernig
þjónusta á að vera á
hendi ríkisins.
Líklega eru flestir
sammála um að þau
verkefni sem eru
fjárhagslega ókleif
fyrir sveitarfélög eigi
að vera á hendi rík-
isins. Þar má nefna
vega- og jarð-
gangagerð, byggingu
háskólasjúkrahúss,
rekstur Háskóla Ís-
lands, Landhelg-
isgæslan og fleiri slík
verkefni.
En hvernig verk-
efni geta sveit-
arfélögin leyst, og þá
einkum, hvernig
verkefni geta þau
leyst betur en ríkið ?
Á t.a.m. að takmarka
umræðuna við þau
verkefni sem stök sveitarfélög
geta leyst, eða á að víkka hana
þannig að þau verkefni sem aðeins
hópar sveitarfélaga geta leyst, eða
þá þau stærstu, verði með í pott-
inum?
Nærþjónustu til
sveitarfélaganna
Að mínu mati er það ljóst að
þau verkefni sem snúa að s.k.
nærþjónustu við íbúa ættu að vera
á hendi sveitarfélaganna. Þar er
átt við þætti eins og öldrunarþjón-
ustu, heilsugæslu, rekstur hjúkr-
unar- og dvalarheimila, svæð-
isskrifstofur um málefni fatlaðra
og rekstur framhaldsskóla svo
eitthvað sé nefnt.
Yfirtaka slíkra verkefna verður
þó aldrei að veruleika nema til
komi breyting á tekjuskiptingu
ríkis og sveitarfélaga. Það er
nauðsynlegt að gera sveitarfélög-
unum kleift að taka
við verkefnum frá rík-
inu. Þetta verður helst
gert með því að bjóða
sveitarfélögunum til
viðræðna um hvaða
verkefni þau hafi
áhuga á að taka að
sér.
Í sjálfu sér væri
engin sérstök þörf á
að öll sveitarfélögin
tækju við verkefnum á
sama hátt eða sama
tíma, og í raun mætti
vel hugsa sér að ein-
hver hluti yfirtöku
verkefnanna væri val-
kvæður af hálfu sveit-
arfélaganna.
Auknar tekjur til
sveitarfélaganna
Við afgreiðslu fjár-
laga ákváðu rík-
isstjórnarflokkarnir að
lækka tekjuskattspró-
sentu ríkisins um 1%.
Skynsamlegra hefði
verið í ljósi efnahags-
ástandsins að flytja
þessa prósentu yfir til
sveitarfélaganna, jafn-
hliða því að taka upp
viðræður um flutning
verkefna.
Þannig hefði mátt
stíga afar jákvætt
skref í átt til þess að treysta sveit-
arfélögunum til að taka að sér
fleiri verkefni, en jafnframt hindra
þensluáhrifin sem skattalækkunin
mun hafa.
Það er löngu tímabært að taka
upp alvöru umræðu um stöðu og
hlutverk sveitarfélaganna.
Í aðdraganda kosninganna í vor
gefst kjörið tækifæri til að koma
slíkri umræðu í gang.
Hver á að gera
hvað ? – verkaskipt-
ing ríkis og
sveitarfélaga
Ólafur Þór Gunnarsson fjallar
um skiptingu verkefna milli
ríkis og sveitarfélaga
Ólafur Þór
Gunnarsson
’Það er löngutímabært að taka
upp alvöru um-
ræðu um stöðu
og hlutverk
sveitarfélaganna.
Í aðdraganda
kosninganna í
vor gefst kjörið
tækifæri til að
koma slíkri um-
ræðu í gang.‘
Höfundur er öldrunarlæknir
og oddviti VG í Kópavogi.
HILDUR Jónsdóttir jafnrétt-
isráðgjafi skrifar í grein sinni hinn
15. febrúar að mikils
misskilnings á launa-
stefnu Reykjavík-
urborgar hafi gætt í
grein tveggja fé-
lagsráðgjafa sem birtist
9. febrúar. Hildur virð-
ist aðeins tjá sig um
hluta greinarinnar en
þar er skrifað um jafn-
launastefnu en einnig er
í innihaldinu verið að
benda á þann launamun
sem er á milli starfs-
stétta í hinum nýstofn-
uðu Þjónustu-
miðstöðvum
Reykjavíkurborgar og verið að óska
eftir leiðréttingu á þeim launamun.
Þar er ekki endilega verið að ræða
um kynjamun í launum heldur mun á
starfsstéttum með sambærilega
menntun sem starfa undir sama
þaki.
Hildur skrifar einnig í grein sinni
„… meta ábyrgð í umönnunar-
stéttum til jafns við ábyrgð og álag
sem getur falist í störfum á sviði
tækni og fjármálaumsýslu …“ Und-
irrituð hefur starfað sem fé-
lagsráðgjafi og vill undirstrika að
það starf er einnig álagstengt.
Hildur telur sig skorta hugmynda-
flug til að skilja afstöðu félagsráð-
gjafa og segir í fyr-
irsögn sinni
„Félagsráðgjöfum var
boðinn verkfræðinga-
samningur“. Það er
sorglegt ef hún heldur
að meiri hluti fé-
lagsráðgjafa hjá
Reykjavíkurborg hafi
ekki skilið samninginn
sem þeim stóð til boða.
Þar sem Reykjavík-
urborg hefur ekki verið
með gagnsæja launa-
stefnu er ekki auðvelt
að vita með vissu hvað
aðrar stéttir eru með í
laun. Ég leyfi mér þó að efast um að
grunnröðun í launaflokka hjá fé-
lagsráðgjöfum og verkfræðingum
hefði orðið sú sama. Út frá þeim
krónutölum sem rætt var um í þess-
um samningum þá eru þau laun langt
frá því að vera sambærileg því sem
verkfræðingar hafa. Undirrituð hef-
ur litla trú á að verkfræðingar hefðu
samþykkt sinn samning ef þeir hefðu
verið settir á sama launaskala og fé-
lagsráðgjöfum var boðið upp á. Það
er nú bara þannig að þegar launa-
hækkun er reiknuð í prósentum þá
verður hún mun lægri í krónutölu á
þá sem eru með lægri laun.
Verkfræðingar og tæknifræðingar
hafa eflaust samþykkt sinn samning í
sátt við þá krónutölu sem stóð þeim
til boða. Þeir félagsráðgjafar sem
felldu sinn samning gerðu það ekki
vegna skilningsleysis á innihaldi
samningsins heldur vegna þess að
þeir voru ekki sáttir við þau laun sem
þeim var ætlað. Ef einhvern hefði
grunað að verið væri að bjóða upp á
sömu launakjör og verkfræðingar
hafa þá hefði málið eflaust verið
skoðað betur.
Sem félagsráðgjafi hefði ég ekkert
haft á móti því að vera með sömu
laun og verkfræðingur.
Jafnrétti með augum jafnrétt-
isráðgjafa Reykjavíkurborgar
Dagbjört L. Kjartansdóttir
Bergmann svarar grein
Hildar Jónsdóttur ’Það er sorglegt ef húnheldur að meirihluti fé-
lagsráðgjafa hjá Reykja-
víkurborg hafi ekki skilið
samninginn sem þeim
stóð til boða.‘
Dagbjört L. Kjartans-
dóttir Bergmann
Höfundur er félagsráðgjafi.
SKAÐSEMI loðnuveiða í flot-
vörpu er ótvíræð að áliti margra
skipstjórnarmanna sem stundað
hafa loðnuveiðar í áratugi. Þeir
telja að veiðar í flot-
vörpu drepi mun
meira af loðnu en það
sem skilar sér um
borð í skipin. Enn
fremur telja þeir að
veiðar með flotvörpu
hafi áhrif á hegðun
loðnu sem er að koma
upp að landinu til
hrygningar. Hún
tvístrist og dreifi sér
og skili sér ekki eins
vel á hrygning-
arstöðvarnar.
Í þessu ljósi má
hrósa sjávarútvegsráðherra fyrir
að hafa nýlega sett reglur sem
takmarka loðnuveiðar í flotvörpu
og á afmörkuðum svæðum. Það
vakti óskipta athygli mína að í
sömu reglugerð bannaði ráð-
herrann líka allar flotvörpuveiðar
erlendra skipa á loðnu – en ekki
íslenskra.
Tæpast er hægt að draga aðra
ályktun af þeirri ákvörðun en ráð-
herrann hafi líkt og
margir skipstjórn-
armenn efasemdir um
að það sé heppilegt
fyrir loðnustofninn að
nota flotvörpu við
veiðar úr honum. En
þarf ekki að ganga
lengra og banna ekki
aðeins erlendum skip-
um flotvörpuveiðar á
loðnu heldur líka ís-
lenskum skipum?
Ég innti sjáv-
arútvegsráðherra eftir
þessu í umræðum á
Alþingi fyrir skömmu. Ráðherrann
undirstrikaði í svari sínu að taka
bæri mikið mark á því að reyndir
vísindamenn, sjómenn og útvegs-
menn teldu að ótakmarkaðar flot-
vörpuveiðar hefðu neikvæð áhrif á
bæði stofninn og göngumynstur
hans. Það kom mér hins vegar á
óvart að ráðherrann sagði líka að
hann teldi ekki ástæðu til að
banna allar flotvörpuveiðar. Ég
útiloka ekki að hann kunni að hafa
rétt fyrir sér – en hann færði eng-
in rök fyrir þessu viðhorfi. Ég
vildi gjarnan sjá þau. Á ekki
náttúran að njóta vafans í þessu
efni?
Loðnuveiðar í flotvörpu
og viðhorf ráðherra
Sandra Franks fjallar
um fiskveiðar ’En þarf ekki að gangalengra og banna ekki að-
eins erlendum skipum
flotvörpuveiðar á loðnu
heldur líka íslenskum
skipum? ‘
Sandra Franks
Höfundur situr á Alþingi
fyrir Samfylkinguna.
NÝLEGA voru opnaðar tvær nýj-
ar heilsugæslustöðvar á höfuðborg-
arsvæðinu, Heilsugæslustöðin
Fjörður í miðbæ Hafnarfjarðar og
Heilsugæslustöð Voga- og Heima-
hverfis í Glæsibæ í Reykjavík. Það er
auðvitað fagnaðarefni að loksins
skuli vera hægt að bjóða íbúum
stórra hverfa heim-
ilislæknisþjónustu og
að loksins, eftir nánast
áratuga bið, hafi tals-
vert mjakast í upp-
byggingu heilsugæsl-
unnar á
höfuðborgarsvæðinu.
Ráðherra heilbrigð-
ismála, Jón Krist-
jánsson, sagði í ræðu
sinni við opnun stöðv-
arinnar í Glæsibæ að
hann teldi að hringnum
hefði nú verið lokað.
Ég vona að ráðherra
hafi ekki átt við að uppbyggingu
heilsugæslunnar sé nú lokið af hans
hálfu því þrátt fyrir að ráðherra og
ráðuneyti sé mikill sómi að nýju
stöðvunum þá er ennþá að mörgu að
hyggja í málefnum heilsugæslunnar.
Í nýjum hverfum eins og Grafarholti
er engin stöð en gert ráð fyrir að
þjónusta sé veitt í Árbæ þar sem
skortur er á heimilislæknum og í
sumum eldri hverfum fær fólk ekki
heimilislækni. Heilsugæslan á höf-
uðborgarsvæðinu stýrir heilsugæsl-
unni í Reykjavík, Seltjarnarnesi,
Kópavogi og Mosfellsbæ auk Garða-
bæjar og Hafnarfjarðar frá síðustu
áramótum. Íbúar þessa svæðis eru
um 180 þúsund og stöður heim-
ilislækna eru um 100. Deila má um
hversu mörgum sjúklingum er eðli-
legt að hver heimilislæknir sinni, en
frændur okkar Norðmenn gera ráð
fyrir 1200 manns. Ef við gefum okk-
ur þá tölu eða hærri þ.e. 1500 þá má
gera ráð fyrir að 100 manna lækna-
hópur geti sinnt frá 120 þúsund til
150 þúsund manns. Útaf fyrir sig er
það nokkuð gott en bara ekki nægi-
lega gott fyrir þrjátíu til sextíu þús-
und sem standa útaf í dæminu.
Það eru því næg tilefni til að fjölga
heimilislæknum og að ráðherra efni
viljayfirlýsingu sína, frá 27. nóv-
ember 2002, sem var hluti af sáttum
heimilislækna og heilbrigðisráðherra
eftir átök og uppsagnir lækna í
Keflavík og Hafnarfirði 2002.
Í viljayfirlýsingu ráðherra sagði
m.a. „jafnframt mun heilbrigðis- og
tryggingamálaráðherra beita sér
fyrir því að sérfræðingar í heim-
ilislækningum geti annað hvort
starfað á heilsugæslustöðvum eða á
læknastofum utan heilsugæslu-
stöðva. Gerður verði
nýr samningur um störf
á læknastofum sem
byggi á gildandi samn-
ingum sjálfstætt starf-
andi heimilislækna og
verði lögð áhersla á af-
kastahvetjandi launa-
kerfi sbr. 2 mgr.“ Því
miður hefur þetta 3ja
ára samkomulag Fé-
lags íslenskra heim-
ilislækna (FÍH) við ráð-
herra enn ekki verið
efnt þrátt fyrir eft-
irgangsmuni stjórnar
FÍH og augljósa þörf fyrir heim-
ilislækna víðs vegar á höfuðborg-
arsvæðinu.
Á aðalfundi Læknafélags Íslands
(LÍ) sem haldinn var í september s.l.
var kynnt skýrsla um stöðu og fram-
tíð íslenskra heimilislækna.
Niðurstaða skýrslunnar er í stuttu
máli sú að nauðsynlegt sé að auka
sjálfstæði heimilislækna og stuðla að
vali og fjölbreytileika í grunnþjón-
ustunni til að tryggja hag sjúklinga
og heimilislækna. Það verði gert með
samningi um sjálfstæða starfsemi
heimilislækna sem dragi úr þeirri
miðstýringu sem nú ríki í kerfinu.
Krafan um aukið sjálfstæði í rekstri
heimilislækninga stangast alls ekki á
við stefnu stjórnvalda eða helstu
stjórnmálaflokka og virðist þvert á
móti geta leitt til að markmiðum
heilbrigðisyfirvalda verði náð, þ.e.
um valfrelsi sjúklinga annars vegar
og hins vegar að heimilislæknirinn
verði fyrsti valkostur sjúklinga. Ráð-
herra hefur margoft sagt, m.a. á að-
alfundi LÍ , að hann hyggist efna um-
rædda yfirlýsingu. Svipuð ummæli
voru síðan ítrekuð af ráðherra og
embættismönnum hans á síðum dag-
blaðanna í kjölfar aðalfundarins.
Það má velta fyrir sér hvers vegna
þetta samkomulag hefur ekki ennþá
verið efnt. Getur verið að stjórn-
arflokkarnir og/eða ráðherra fylgi
annarri stefnu en þeirri sem þeir/
hann opinberlega segjast fylgja?
Eða lifir embættismannakerfi heil-
brigðisráðuneytisins sjálfstæðu lífi
og fer hreinlega ekki eftir stefnu rík-
isstjórnarinnar og ráðherra?
Biðin langa og
heimilislæknar bæjarins
Elínborg Bárðardóttir fjallar
um heilbrigðiskerfið og spyr
spurninga um stefnu ráðherra ’Getur verið að stjórn-arflokkarnir og/eða ráð-
herra fylgi annarri stefnu
en þeirri sem þeir/hann
opinberlega segjast
fylgja? ‘
Elínborg Bárðardóttir
Höfundur er heimilislæknir í
Reykjavík og formaður
Félags íslenskra heimilislækna.